Burlata

Burlata
Nafarroa Garaia, Euskal Herria
Burlatako biribilgunea.
Bandera Armarria
Kokapena
Herrialdea	Euskal Herria
Lurraldea	Nafarroa Garaia
Merindadea	Zangoza
Eskualdea	Iruñerria
Administrazioa
Estatua	Espainia
Erkidegoa	Nafarroa
Izen ofiziala	Burlada <> Burlata
Alkatea	Ana Góngora (Navarra Suma)
Posta kodea	31600
INE kodea	31060
Herritarra	burlatar
Geografia
Koordenatuak	42°49′35″N 1°36′56″W / 42.82648°N 1.61563°W / 42.82648; -1.61563
Azalera	2,12 km²
Garaiera	420 metro
Distantzia	3 km (Iruñetik)
Demografia
Biztanleria	20.865 (2023:  467)
9.873 (%47,3) (2019)  (%44,2) 9.223
Dentsitatea	9.704,65 biztanle/km²
Zahartzea[1]	% 10,56
Ugalkortasuna[1]	‰ 29,77
Ekonomia
Jarduera[1]	% 78,6 (2011)
Desberdintasuna[1]	% 0,9 (2011)
Langabezia[1]	% 14,16 (2013)
Euskara
Euskaldunak[1][2]	% 13,20 (2018: %2,81)
Datu gehigarriak
Webgunea	http://www.burlada.es

Burlata^[3] Nafarroa Garaiko erdialdeko udalerri bat da, Iruñerrikoa, Zangozako merindadekoa. 2023. urtean 20.865 biztanle zituen.

1970ean Eguesibartik banandu zenean bilakatu zen udalerri.

Iruñerriko Mankomunitatea arduratzen da zaborra biltzeaz, ur-horniduraz eta bestelako zerbitzuez, Iruñeko metropolitar guneko beste hainbat herritan bezala.

	Donibanetik			Donejakue bidea Nafar bidea		Donejakuera
	Atarrabia (1,7 km)		Burlata			Iruñea (3,2 km)

Geografia

Burlata Nafarroa Garaiaren erdialdean dago, Iruñeko metropolitar guneko ipar-ekialdean. Udalerriak Atarrabia eta Ezkabarterekin egiten du muga iparraldean, Iruñearekin mendebaldean, eta Uharte eta Eguesibarrekin ekialdean. Burlata 420 metroko garaieran dago, Nafarroako hiriburutik hiru kilometrora. Belosoko zubiak eta Arga ibaiak Iruñeko Beloso auzotik banatzen dute.

Mugak

	Galar Zendea	Iruñea, Ezkabarte eta Atarrabia	Atarrabia
	Iruñea		Uharte eta Atarrabia
		Burlata
	Iruñea	Iruñea	Eguesibar

Klima eta landaredia

Burlatako klima klima atlantikoaren eta mediterraneoaren arteko trantsizioko klima da. Urtero 800mm inguruko prezipitazioak izaten dira, oro har Iruñerrian jausten den euriaren batez- bestekoa baino gehiago. Izan ere, gune metropolitarraren iparraldean dauden herriek hegoaldekoek baino euri gehiago jasotzen dute.

Hamarkadetako hiritartzearen ondorioz, jatorrizko landaredia ia erabat galdu da eta gaur egun makal eta lertxun hektarea bakan batzuk baino ez dira.

Historia

Historian zehar hainbat izenekin agertu izan da Burlata agiri ofizialetan, 1097. urteko latinezko agiri batean, Bruslata eta Buruslata izenekin esaterako. XII. mende eta XV. mendeen artean Bruslada deitzen zioten herriari bertako bizilagunek. Gaskoieraz Bruslade izena ere erabili izan zen. Udalerriak gaur egun duen izena XV. mendetik erabili izan da, Burlada hizkuntza erromantzeen hiztunen artean eta Burlata edo Burleta euskaldunen artean.

Erdi Aroan zehar Burlata eliza-jaurerri bat izan zen, garai hartan ohikoa zenez. XII. mendean elizako apezpikuak bere mendeko lurrak, mahastiak, eta hainbat ondasun zituen. Burlatarrek urtero gariaren uztaren zati bat eman beharra zuten zerga moduan. XIV. mendean udalerria Karlos Noblea erregearen familiaren bizitoki bihurtu zen. Jauregi hori mendebaldera begira kokaturik zegoen, elizaren ondoan. Eraikinak arku zorrotz bat zeukan hegoaldeko fatxadan, eta trazeria gotikoko matakanek fatxada apaintzen zuten.

1494. urtean Nafarroako erresumako auzitegiak berriztu ziren Burlatan eginiko gorteetan. 1630ean erregeak Burlatako bere jabetzak Antso Monreali saldu zizkion. Ondorengo hamarkadetan, jaurerriko ondasun horien jabe bilakatu nahi zuten hainbat kanpotarren arteko borrokak izan ziren. Ondasun horien artean jauregi bat aipagarri zen, San Martin Etxea edo pabolleten Etxea izenez ezagutua. Burlata jaurerri izan zen XIX. mendera arte.

XX. mendearen hasieran, Burlatako kontzejuak 297 biztanle zituen. Orduan, pixkanaka historikoki garrantzi handia izan zuen nekazaritza alde batera utzi eta Iruñaren hazkundeak irentsi zuen Burlata. Urteetan saiatu ondoren (lehen saioa 1950ean egin zen), 1970. urtean Eguesibarko kontzeju izateari utzi, eta udalerri independente bilakatu zen. Burlatako lehen udala 1970eko irailaren 25ean eratu zen.

Burlatako morea

2008an Nafarroako gobernuak 1.116 etxebitza berri eraikitzeko proiektua onartu zuen. Egitasmoa Burlata eta Iruñea bitartean eraikiko da, Txantreako udalaren mugan. Proiektuaren erabera 6 eta 12 solairu bitarteko eraikinak altxatuko dira, eta eskualdeko biztanleentzat parke berri bat.^[4]

Ondare nabarmena

• San Joan Bataiatzailearen eliza: 1954ean eraikia.
• San Blas eliza
• Burlatako jauregia: Gaur egun jatetxea eta taberna da.
• Burlatako udaletxea: Udalaren egoitza. 2008an eraikia.

• 
  San Joan Bataiatzailearen eliza.
• 
  San Blas eliza
• 
  Burlatako jauregia.
• 
  Burlatako udaletxea.

Ekonomia

Industrialdeak

• Iturrondo Industrialdea
• Mugazuri Industrialdea

Demografia

Burlatak, Iruñerriko hainbat udalerrik bezala, hazkunde demografiko handia izan du XX. mendean zehar. Mendearen hasieran 297 biztanle baino ez zituen Burlatak. Baina mendearen bigarren erditik hasita Nafarroa guztitik eta Espainiar estatutik etorritako ehunka etorkinek herriaren itxura erabat aldatu zuten. Ehunka etxebizitza eraiki ziren, gehienak inolako plangintzarik jarraitu gabe eraikiak.

Hazkunde azkar horrek arazo handiak ekarri zituen, izan ere Burlata Eguesibarko kontzeju bat baino ez zen. Eguesibarko udalak ezin izan zion aurre egin hazkunde azkar hari, eta azpiegitura, eskola eta bestelakoen gabezia erabatekoa izan zen. Testuinguru hartan azaltzen da Burlatako bizilagunek desiratzen zuten udaletxe propio hori izateko gogoa. 1950eko hamarkadan Eguesibarri eginiko lehen eskaerak ezetza jaso zuen. Baina egoera okertuz joan zen, eta azkenik 1970ean Burlata Eguesibarretik desanexionatu zen.

Azken urteetan Burlatako biztanleriak hazten jarraitu du, gehienbat nazioartetik hara joandako immigrazio oldea dela eta. 2008ko erroldaren arabera, Espainiaz kanpoko 2.217 etorkin bizi ziren herrian, biztanleriaren %12,09 (Nafarroako batezbestekoaren gainetik).

Burlatako biztanleria
Datu-iturria: www.ine.es

Politika

Udaletxea

Gaur egungo Burlatako udaletxea itxura modernoko eraikin sinplea da, 2008an eraikia, aurrekoa, aldiz, 1971 eta 1973 urteen artean eraikia izan zen. Herriko parrokia zaharra zegoen tokian eraiki zen eta fatxada karabista adreiluzkoa da. Burlatako kontzeju eta udaletxeak hiru egoitza desberdin izan dituzte historian zehar, 1968ra arte, Mártires de la Patria kalean, 1969an parrokian eta 1970etik 1973ra San Blas kaleko eraikin batean.

• HELBIDEA: Baratzeen Plaza, z/g

Udal hauteskundeak

Udalbatza alkateak eta hamasei zinegotzik osatzen dute.

2007an José Muñoz Arias (PSN) atera zen alkate. Orduan alderdirik bozkatuena UPN izan zen, guztira bost zinegotzi eskuratu zituen. PSNek (4), Nafarroa Baik (4) eta NEBek (1) akordioa egin zuten eta Muñoz alkate izendatu zuten. Udalbatza Eusko Abertzale Ekintzak (2) eta CDNk (1) osatu zuten.

2011ko udal hauteskundeetan zerrendarik bozkatuena izateagatik alkatetza UPNko Juan Carlos Gonzálezentzat izan zen; PSNk uko egin zion beste alderdiekiko akordioak egiteari eta NaBai 2011k I-Eko zinegotzi bakarrari bere hiru botoak eman bazizkion ere, ez zen nahikoa izan UPNren aurreko gehiengo osoa lortzeko

2015eko udal hauteskundeetan aldaketa nabarmena gertatu zen: Burlata Aldatuz herritar plataformak eskuratu zituen boto gehien, eta alderdi horretako Txema Noval hautatu zuten alkate, bigarren geratu zen Euskal Herria Bildu alderdiaren botoei esker. Ordura arte nagusi izandako UPN hirugarren geratu zen hauteskundeetan.

Burlatako udalbatza
Alderdia		2015eko maiatzaren 24a		2011ko maiatzaren 22a
		Zinegotziak	Boto kopurua	Zinegotziak	Boto kopurua
	Burlata Aldatuz	5 / 17	2.424 (% 26,80)
	Euskal Herria Bildu	5 / 17	2.265 (% 25,04)	4 / 17	1.548 (% 19,64)
	Nafar Herriaren Batasuna (UPN)	4 / 17	1.774 (% 19,61)	4 / 17	1.759 (% 22,32)
	Nafarroako Alderdi Sozialista (PSN-PSOE))	2 / 17	1.312 (% 14,50)	4 / 17	1.618 (% 20,53)
	Izquierda-Ezkerra	1 / 17	701 (% 7,75)	1 / 17	585 (% 7,42)
	Nafarroako Alderdi Popularra (PPN)	0 / 17	373 (% 4,12)	1 / 17	663 (% 8,41)
	Nafarroa Bai (NaBai) (2011)			3 / 17	1.346 (% 17,08)
Datuen iturria: 2015eko hauteskundeen emaitzak interior.es webgunean, 2011ko hauteskundeen emaitzak mir.es webgunean

Alkateak

Hauek izan dira Burlatako azken alkateak:

Alkatea	Agintaldi hasiera	Agintaldi amaiera	Alderdia[5]
Rafael Perez Rivas[6]	1979	1983		Euskadiko Alderdi Sozialista
Rafael Perez Rivas[6]	1983	1987		Nafarroako Alderdi Sozialista
Maria Pilar Aramburu Gonzalez[7]	1987	1991		Nafarroako Alderdi Sozialista
Maria Pilar Aramburu Gonzalez[7]	1991	1995		Nafarroako Alderdi Sozialista
Jose Luis Gongora Setuain[8]	1995	1999		Nafar Herriaren Batasuna
Jose Luis Gongora Setuain[8]	1999	2003		Nafar Herriaren Batasuna
Jose Muñoz Arias[9]	2003	2007		Nafarroako Alderdi Sozialista
Jose Muñoz Arias[10]	2007	2011		Nafarroako Alderdi Sozialista
Juan Carlos Gonzalez Muñoz[11][12]	2011	2015		Nafar Herriaren Batasuna
Jose Maria Noval Galarraga[5]	2015	2019		Burlata Aldatuz
Ana Maria Gongora Urzaiz[5]	2019	Jardunean		Navarra Suma

Garraioa

Udalerri honetan Eskualdeko Hiri Garraioaren 5 linea daude:

Eskualdeko Hiri Garraioa Burlata
Eguneko Zerbitzua	Gaueko Zerbitzua

Horrez gain, Nafarroako ipar-ekialdeko hainbat herri Iruñearekin batzen dituen Autobus Artieda konpainiaren linea batek geltokia dauka Burlatan. Autobus lineak honako ibilbidea egiten du:

• Jaurrieta - Abaurregaina - Abaurrepea - Garaioa - Aribe - Garralda - Orreaga - Auritz - Aurizberri - Mezkiritz - Lintzoain - Erroibar - Zubiri - Larrasoaña - Idoi - Zuriain - Antxoritz - Zabaldika - Olloki - Uharte - Atarrabia - Burlata eta Iruñea

Konpainia beraren bigarren lineak (Eugi eta Iruñea bitartekoa), geltokia dauka herrian. Ibilbidea honakoa da.

• Eugi - Urtasun - Saigots - Zubiri - Urdanitz - Larrasoaña - Idoi - Zuriain - Antxoritz - Zabaldika - Olloki - Uharte - Atarrabia - Burlata eta Iruñea

Gainera, Conda autobus konpainiaren Otsagabia eta Iruñea bitarteko lineak geltokia dauka herrian. Lineak honako ibilbidea egiten du:

• Otsagabia - Ezkaroze - Orontze - Espartza Zaraitzu - Sartze - Gorza - Galoze - Nabaskoze - Irunberri - Artieda - Artaxo - Agoitz - Urrotz - Lintzoain - Erantsus - Ibiriku - Egues - Uharte - Atarrabia - Burlata eta Iruñea

Konpainia beraren beste linea batek Irunberri eta Iruñea batzen ditu, Irunberritik aurrera aurreko lineak duen ibilbide berarekin.

Orbaizeta eta Iruñea batzen dituen lineak Agoitz ere zeharkatzen du, eta honako ibilbidea egiten du:

• Orbaizeta - Orbara - Aribe - Garralda - Orotz-Betelu - Artzibar - Agoitz - Urrotz - Lintzoain - Eguesibar - Uharte - Atarrabia - Burlata eta Iruñea

Hirugarren linea batek Agoitz eta Iruñea batzen ditu, hiru zerbitzu baino ez ditu eguneko eta Agoitz eta Iruñea batzen ditu Eguesibar, Urrotz eta Lintzoain zeharkatuz.

Kultura

Jaiak eta ospakizunak

• Jai nagusiak: Abuztuaren 14tik abuztuaren 21era.
• Inauteriak: Burlatako Martingala.
• San Juan jaiak: Ekainaren 23an.

Burlatar ospetsuak

• Joanes Azpilikueta Iriberri (c. 1522-1557), misiolaria.
• Hilarion Eslaba (1807-1878), musikagilea.
• Juan Etxepare (1880-1936), politikaria.
• Ambrosio Huitzi (1880-1973), historialari eta idazlea.
• Marino Goñi (1951-), musikari eta disko-ekoizlea.
• Txelui Moreno (1958-), politikaria.
• Patxi Telletxea (1964-), politikaria, Igoan jaioa.
• Mateo Garralda (1969-), eskubaloi jokalaria.
• Oscar Salvoch (1969-), musikari, musikagile eta idazlea.
• Conchita Bardají (1972-), margolaria, Jakan jaioa.
• Ruben Beloki (1974-), pilotaria.
• Berta Arizkun González (1975-), politikaria.
• Izaskun Lesaka (1975-), etakidea.
• Marta Mendia (1975-), atleta.
• Iñaki Esain (1976-), pilotaria.
• Anjel Erro (1978-), euskal idazlea.
• Alberto Beloki (1978-), pilotaria.
• Koldo Gil (1978-), txirrindularia.
• Óscar Rodríguez Garaikoetxea (1995-), txirrindularia.
• Albina Stardust (1997-), drag artista eta aktibista.
• Jon Liberal (1997-), matematikaria.
• Álvaro Roncal (2000-), futbolaria.
• Iñaki Telletxea (2002-), futbolaria.

Erreferentziak

Ikus, gainera

• Nafarroako udalerrien zerrenda
• Iruñerria
• Iruñeko merindadea

Kanpo estekak

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Nafarroa

• Burlatako Udalaren webgunea.
• (Gaztelaniaz) Burlatari buruzko informazioa Nafarroako gobernuaren webgunean.
• Burlatako Kale nagusiaren ikuspegia Google Street View-n.