Spółgłoska zwarto-szczelinowa z retrofleksją bezdźwięczna
Numer IPA | 103, 134 |
---|---|
tʂ | |
Jednostka znakowa | tʂ |
Unikod | U+0074 U+0282 |
UTF-8 (hex) | 74 ca 82 |
ʈʂ | |
Jednostka znakowa | ʈʂ |
Unikod | U+0288 U+0282 |
UTF-8 (hex) | ca 88 ca 82 |
t͡ʂ | |
Jednostka znakowa | t͡ʂ |
Unikod | U+0074 U+0361 U+0282 |
UTF-8 (hex) | 74 cd a1 ca 82 |
Inne systemy | |
X-SAMPA | ts` |
Kirshenbaum | ts` |
Przykład | |
informacje • pomoc | |
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. |
Spółgłoska zwarto-szczelinowa z retrofleksją bezdźwięczna – rodzaj dźwięku spółgłoskowego występujący w językach naturalnych, oznaczany w międzynarodowej transkrypcji fonetycznej IPA symbolami [tʂ] lub [ʈʂ].
Artykulacja
Opis
W czasie artykulacji tej spółgłoski:
- modulowany jest strumień powietrza wydychany z płuc, czyli jest to spółgłoska płucna egresywna
- tylna część podniebienia miękkiego zamyka dostęp do jamy nosowej, jest to spółgłoska ustna
- prąd powietrza w jamie ustnej uchodzi wzdłuż środkowej linii języka – spółgłoska środkowa
- czubek języka dotyka podniebienia twardego – jest to spółgłoska z retrofleksją
- dochodzi do całkowitego zablokowania przepływu powietrza przez jamę ustną, a następnie do przejścia bezpośrednio, bez plozji, do spółgłoski [ʂ].
- wiązadła głosowe nie drgają, spółgłoska ta jest bezdźwięczna
Warianty
- wzniesienie środkowej części grzbietu języka w stronę podniebienia twardego, mowa wtedy o spółgłosce zmiękczonej (spalatalizowanej): [t͡ʂʲ]
- wzniesienie tylnej części grzbietu języka w kierunku podniebienia tylnego, mowa o spółgłosce welaryzowanej: [t͡ʂˠ]
- napięcie mięśni gardła – mowa o spółgłosce faryngalizowanej [t͡ʂˁ]
- zaokrąglenie warg, mowa wtedy o spółgłosce labializowanej [t͡ʂʷ]
Przykłady
Język | Słowo | IPA | Znaczenie | Notatki | |
---|---|---|---|---|---|
Adygejski | чъыгы | [t͡ʂəɣə] | 'drzewo' | ||
Asturyjski | Niektóre dialekty[1] | ḷḷobu | [ʈ͡ʂoβu] | 'wilk' | |
Białoruski | пачатак / pačatak | [paʈ͡ʂatak] | 'początek' | ||
Chiński[2] | Mandaryński | 中文 / zhōngwén | [ʈ̺͡ʂ̺ʊŋ˥ u̯ən˧˥] | 'język chiński' | Spółgłoska apikalna. Kontrastuje z formą aspirowaną. |
Chanty | Dialekty wschodnie | ҷӓңҷ | [ʈ͡ʂaɳʈ͡ʂ] | 'kolano' | Szczelinowa w dialektach północnych. |
Dialekty południowe | |||||
Mapudungun | trafoy | [ʈ͡ʂa.ˈfoj] | 'to zostało zniszczone' | ||
Polski[3] | czas | [ˈʈ͡ʂas̪] | 'czas' | ||
Keczua | Cajamarca–Cañaris | chupa | [ʈ͡ʂupə] | 'ogon' | |
Rosyjski | лучше / luchshe | [ˈlut͡ʂʂje] | 'lepiej' | ||
Serbskochorwacki | чеп / čep | [ʈ͡ʂe̞p] | 'korek' | ||
Śląski | szczopek | [ʂʈ͡ʂopɛk] | 'szczupak' | ||
Słowacki[4] | čakať | [ˈʈ͡ʂakat] | 'czekać' | ||
Wietnamski | trà | [ʈ͡ʂaː˨˩] | 'herbata' | U niektórych osób używających Wietnamskiego. | |
Yi | ꍈ / zha | [ʈ͡ʂa˧] | 'trochę' | Kontrastuje z formą aspirowaną |
Przypisy
- ↑ Academia de la Llingua Asturiana [online], Academia de la Llingua Asturiana [dostęp 2023-03-10] .
- ↑ PeterP. Ladefoged PeterP., ZongjiZ. Wu ZongjiZ., Places of articulation: an investigation of Pekingese fricatives and affricates, „Journal of Phonetics”, 12 (3), 1984, s. 267–278, DOI: 10.1016/S0095-4470(19)30883-6, ISSN 0095-4470 [dostęp 2023-03-10] (ang.).
- ↑ WiktorW. Jassem WiktorW., Polish, „Journal of the International Phonetic Association”, 33 (1), 2003, s. 103–107, DOI: 10.1017/S0025100303001191, ISSN 1475-3502 [dostęp 2023-03-10] (ang.).
- ↑ AdrianaA. Hanulíková AdrianaA., SilkeS. Hamann SilkeS., Slovak, „Journal of the International Phonetic Association”, 40 (3), 2010, s. 373–378, DOI: 10.1017/S0025100310000162, ISSN 1475-3502 [dostęp 2023-03-10] (ang.).
- p
- d
- e
Płucne
wargowe | przedniojęzykowe | tylnojęzykowe | laryngalne | |||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
dwuwar- gowe | wargowo- zębowe | językowo- wargowe | zębo- we | przednio- językowo- dziąsłowe | zadziąs- łowe | z retroflek- sją | podnie- bienne | miękko- podnie- bienne | języcz- kowe | gardłowe / nagłośniowe | krtaniowe | |||||||||||||||
nosowe | m̥ | m | ɱ | n̼ | n̥ | n | ɳ̊ | ɳ | ɲ̊ | ɲ | ŋ̊ | ŋ | ɴ | |||||||||||||
zwarte | p | b | p̪ | b̪ | t̼ | d̼ | t | d | ʈ | ɖ | c | ɟ | k | ɡ | q | ɢ | ʡ | ʔ | ||||||||
syczące zwarto-szczelinowe | ts | dz | t̠ʃ | d̠ʒ | ʈʂ | ɖʐ | t̠ɕ | d̠ʑ | ||||||||||||||||||
niesyczące zwarto-szczelinowe | pɸ | bβ | p̪f | b̪v | t̪θ | d̪ð | tɹ̝̊ | dɹ̝ | t̠ɹ̠̊˔ | d̠ɹ̠˔ | cç | ɟʝ | kx | ɡɣ | qχ | ʡʢ | ʔh | |||||||||
syczące szczelinowe | s | z | ʃ | ʒ | ʂ | ʐ | ɕ | ʑ | ||||||||||||||||||
niesyczące szczelinowe | ɸ | β | f | v | θ̼ | ð̼ | θ | ð | θ̠ | ð̠ | ɹ̠̊˔ | ɹ̠˔ | ɻ˔ | ç | ʝ | x | ɣ | χ | ʁ | ħ | ʕ | h | ɦ | |||
półotwarte | ʋ̥ | ʋ | ɹ̥ | ɹ | ɻ̊ | ɻ | j̊ | j | ɰ̊ | ɰ | ʔ̞ | |||||||||||||||
uderzeniowe | ⱱ̟ | ⱱ | ɾ̼ | ɾ̥ | ɾ | ɽ̊ | ɽ | ɢ̆ | ʡ̆ | |||||||||||||||||
drżące | ʙ̥ | ʙ | r̥ | r | ʀ̥ | ʀ | ʜ | ʢ | ||||||||||||||||||
boczne zwarto-szczelinowe | tɬ | dɮ | ʈɭ̊˔ | cʎ̝̊ | kʟ̝̊ | ɡʟ̝ | ||||||||||||||||||||
boczne szczelinowe | ɬ | ɮ | ɭ̊˔ | ɭ˔ | ʎ̝̊ | ʎ̝ | ʟ̝̊ | ʟ̝ | ||||||||||||||||||
boczne półotwarte | l̥ | l | ɭ̊ | ɭ | ʎ̥ | ʎ | ʟ̥ | ʟ | ʟ̠ | |||||||||||||||||
boczne uderzeniowe | ɺ | ɭ̆ | ʎ̆ | ʟ̆ |
Niepłucne
dwuwar- gowe | wargowo- zębowe | zębowe | przednio- językowo- dziąsłowe | zadziąs- łowe | z retroflek- sją | podnie- bienne | miękko- podnie- bienne | języcz- kowe | gardło- we | krtaniowe | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
ejektywne | zwarte | pʼ | tʼ | ʈʼ | cʼ | kʼ | qʼ | ʡʼ | |||||||||||||||
zwarto- szczelinowe | t̪θʼ | tsʼ | t̠ʃʼ | ʈʂʼ | kxʼ | qχʼ | |||||||||||||||||
szczelinowe | ɸʼ | fʼ | θʼ | sʼ | ʃʼ | ʂʼ | ɕʼ | xʼ | χʼ | ||||||||||||||
boczne zwarto- szczelinowe | tɬʼ | cʎ̝̊ʼ | kʟ̝̊ʼ | ||||||||||||||||||||
boczne szczelinowe | ɬʼ | ||||||||||||||||||||||
mlaski | nieprzydechowe/ dźwięczne | ʘ | ʘ̬ | ǀ | ǀ̬ | ǃ | ǃ̬ | ǃ˞ | ǃ̬˞ | ǂ | ǂ̬ | ◌ˀ | |||||||||||
nosowe | ʘ̃ | ǀ̃ | ǃ̃ | ǃ̃˞ | ǂ̃ | ◌̃ˀ | |||||||||||||||||
boczne | ǁ | ǁ̬ | |||||||||||||||||||||
boczne nosowe | ǁ̃ | ||||||||||||||||||||||
iniektywne | ɓ̥ | ɓ | ɗ̥ | ɗ | ᶑ̥ | ᶑ | ʄ̊ | ʄ | ɠ̊ | ɠ | ʛ̥ | ʛ |
Z koartykulacją
|
|