Elvillar

«Bilar» orriak hona dakar. Bestelako esanahiei buruzko orria hau da: «Bilar (argipena)»

Elvillar
Araba, Euskal Herria
Administrazioa
Estatua	Espainia
Erkidegoa	Euskal Autonomia Erkidegoa
Lurraldea	Araba
Eskualdea	Arabako Errioxa
Izen ofiziala	Elvillar / Bilar
Alkatea	Enrique Perez Mazo (Euzko Alderdi Jeltzalea)
Posta kodea	01309
INE kodea	01023
Herritarra	elvillartar[1]
Kokapena
Koordenatuak	42°34′14″N 2°32′42″W / 42.570555555556°N 2.545°W / 42.570555555556; -2.545
Azalera	17,50 km2
Garaiera	585 metro
Distantzia	48 km Gasteiza
Demografia
Biztanleria	313 (2023) −3 (2022)
171 (%54,6)   (%51,8) 162
Dentsitatea	18,69 biztanle/km²
Hazkundea (2003-2013)[2]	-% 4,8
Zahartze tasa[2]	% 18,34
Ugalkortasun tasa[2]	‰ 13,16
Ekonomia
Jarduera tasa[2]	% 80 (2011)
Genero desoreka[2]	% 11,9 (2011)
Langabezia erregistratua[2]	% 6,22 (2013)
Euskara
Euskaldunak[2]	% 21,04 (2010)
Kaleko erabilera [3]	%  (2016)
Etxeko erabilera[4]	% 5.65 (2016)
Datu gehigarriak
Sorrera data	1667
Webgunea	http://www.elvillar.es/

Elvillar^[1] (ofizialki Elvillar / Bilar) Arabako hegoaldeko udalerri bat da, Arabako Errioxako kuadrillakoa. Gasteiztik 48 bat kilometrora dago, eta Guardiatik 6ra.

Historiaurreko aztarnaz josita dago, mahastiak, artadiak, errekak eta sakanak nagusi diren ingurune batean. Plaza nagusia, bertan dauden Jasokundeko Andre Mariaren eliza itzela eta jauregi dotoreak, eta handik hurbil dagoen "Indianoaren" etxea (XVIII. mendeko jauregi barroko dotorea) gailentzen dira herriguneko monumentuen artean.

Geografia

Inguru naturala

Galijo eta Uneba errekek zeharkatzen dute udalerria (Ebroren adar dira).

Udalerri mugakideak

• Iparraldean: Guardia eta Kripan.
• Hegoaldean: Guardia eta Lantziego.
• Ekialdean: Lantziego.
• Mendebaldean: Guardia.

Historia

Aztarna arkeologikoak

Elvillarren ondare nagusia herrigunetik kanpo dauden historiaurreko arrastoek osatzen dute. "Sorginaren Txabola" trikuharria, adibidez, ikusgarria da zinez. 1935ean aurkitu zuten. Inguruotan daudenen artean handienetakoa eta ondoen mantentzen denetakoa da.

Handik gertu dago "Los Husos I eta II harpeak" aztarnategi arkeologikoa. Sekulako garrantzia dauka, lehenengo etxe-abereak eta zerealaren laborantzaren aztarnak ez ezik, oso aspaldi abere-hazkuntza inguru horietan oso errotuta zegoela erakusten duten aurreneko ukuiluak aurkitu baitzituzten bertan.

1943an "El encinal" trikuharria aurkitu zen Kripanerako bidean.

Erdi Aroa

1474an aipatzen da judutegia bazela Bilarren. Bertako juduen 2.500 marabedi ordaindu behar izan zituzten^[5]. XVI. mendean Guardia inguruko herri handiena zen^[6].

1667. urtera arte Guardiaren menpeko herria izan zen Elvillar (gaztelaniaz El Villar de Laguardia esaten ei zioten). Orduan, urtarrilaren 22an, Karlos II.a Espainiakoaren aginduz hiribildu titulua jaso zuen^[5].

Ekonomia

Arabako Errioxako herri gehienen antzera, Elvillarko ekonomiaren zutarria ardoaren ekoizpena da.

Demografia

XX. mendearen lehen erdialdean 700 biztanle inguru izatera iritsi bazen ere, 1950eko hamarkadatik 1980kora biztanleen erdia galdu zuen. XXI. mendearen lehen hamarkadan 350 biztanle inguru zituen Elvillarrek.

Elvillarko biztanleria

Politika

Udal hauteskundeak

2019ko maiatzaren 26ko hauteskundeetako^[7] emaitzen ondorioz Samaniegoko alkatea EAJko Enrique Perez Mazo da.

Alkateak

Hauek izan dira Elvillarko azken alkateak:

Garraioa

Araba Bus sareko  lineak zerbitzua ematen dio udalerri honi:

Araba Bus  Zerbitzua   Hasiera   Ibilbidea   Amaiera ⁠ 8 Logroño (geltokia) Logroño (Portales) • Oion (industrialdea) • Oion • Moreda Araba • Labraza • Gorrebusto • Ekora • Binasperi • Lantziego • Kripan • Bilar Guardia

Gainera, Eskualdeko Garraioa sareak linea bat ditu udalerrian:

Eskualdeko Garraioa  Zerbitzua   Hasiera   Ibilbidea   Amaiera ⁠ 22 Guardia Leza Osp. Oion • Ekora • Binasperi • Lantziego • Kripan • Bilar • Serna • Asa • Campillar • Mañueta • Eskuernaga • Samaniego • Lapuebla de Labarca • Eltziego • Paganos • Nabaridas • Leza Guardia Leza Osp.

Kultura

Jaiak

• Abuztuaren 15ean eta Abuztuaren 16an, San Roke herriko zaindariaren jaiak. Festa horien bezperan, herritarrek akelarrea egiten dute "Sorginen Txabola" trikuharriaren inguruetan.
• San Isidro eguna, maiatzaren 15ean.
• Errege txoriaren jaia. Erdi Aroan hainbat herritan ospatzen zen jaia zen, baina Euskal Herrian Bilarkoa da dokumentatu den bakarra^[13]. Abenduaren 28an izaten zen, inuzente egunean. herriko gazteak mozorratu egiten ziren eta Errege txoria zenak izaten zuen jantzirik ikusgarriena, koroa, moko eta lumadun kapa janzten zuen honek^[14].

Euskara

· 2016an Bilarko biztanleriaren %26a gai zen euskaraz hitz egiteko eta euskararen erabilera %2,7koa zen.

Ondasun nabarmenak

• Jasokunde eliza, XVI. mendekoa, monumentu izendapenaz sailkatutako Kultura Ondasuna^[15].
• Indianoaren etxea, XVIII. mendeko jauregi barrokoa.
• Sorginaren Txabola, gaztelaniaz "La Chabola de la Hechicera" delako trikuharria, Euskal Herriko handienetakoa. Sarritan "Sorginaren txabola" itzuli egin da, "Hechicera" horrek euskarazko "Etxezarra" izenarekin lotura argia duen arren. 1935ean aurkitu zuten.
• 
  Elizako ataria
• 
  Elizako horma
• 
  Jauregia
• 
  Herriko plaza

Elvillartar ospetsuak

• Pedro Antonio Gainzarain (Gasteiz,1928-2006), apaiza eta EHUko filologiako irakasle doktorea^[16].
• Ernesto Garcia Fernandez (1957-), historialari, idazle eta EHUko irakasle doktorea^[17].

Erreferentziak

Ikus, gainera

• Araba
• Arabako udalerrien zerrenda
• Arabako Errioxako kuadrilla

Kanpo estekak

• Elvillar, euskadi.net webgunean.
• (Gaztelaniaz) Ainhoa AROZAMENA AYALA: «Elvillar/Bilar», Auñamendi Eusko Entziklopedia.

• Datuak: Q1368805
• Multimedia: Elvillar / Q1368805
• Liburuak: Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Elvillar