Soltxaga

Soltxaga
Nafarroa Garaia, Euskal Herria
Herriko enparantza
Armarria
Kokapena
Herrialdea	Nafarroa Garaia
Eskualdea	Erdialdea
Udalerria	Oloritz
Administrazioa
Mota	kontzeju
Izen ofiziala	Solchaga
Burua (2019-2023)	(kontzejuburua)
Posta kodea	31396
Herritarra	soltxagar
Geografia
Koordenatuak	42°37′13″N 1°36′47″W / 42.620277777778°N 1.6130555555556°W / 42.620277777778; -1.6130555555556
Azalera	4,44 km²
Garaiera	592 metro
Distantzia	26,4 km (Iruñetik)
Demografia
Biztanleria	47 (2021:  8)

Soltxaga^[1][a] Orbaibarrako Oloritz udalerriko kontzeju bat da, Euskal Herriko Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta, Erdialdea eskualdean.

2021 urtean 47 biztanle zituen.

Bertako biztanleak soltxagarrak dira.

Izena

Soltxaga beste hizkuntza batzuetan ere ezagutzen da, hala nola:

• gaztelaniaz: Solchaga

Gainera, toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:^[2]

• Solchaga (1366)
• Solchaga (1366)
• Solchaga (1534)
• Onselchaga (1587)
• Solchaga (1802)
• Soltxaga (1990)

Ezaugarriak

Armarria

Soltxagako armarria Orbaibarrako armarria da. Armarri honekhonako blasoi hau du:^[3]

Geografia

Soltxaga Erdialdea eskualdean dago, Orbaibar ibarrean eta Oloritz udalerrian.

Inguru naturala eta kokapena

Oloritz udalerria Nafarroa erdialdean dago Erriberriko merindadean eta Nafarroako hiriburutik 24 kilometrora.

Klima eta landaredia

Altuera eta kokapenaren arabera aldaketak dauden arren, udalerriaren batez besteko balioak honakoak dira: Tenperatura 8 eta 13 gradu bitartekoa, prezipitazioa 600 eta 1.000mm bitartekoa, eta egun euritsuak 90 inguru. Udak nahiko lehorrak izaten dira, eta neguak euritsu eta hotzak, batez ere iparraldeko zierzo haizeak jotzen duenean. Klima, oro har, mediterraneoa edo azpimediterraneo kontinental motakoa da.

Udalerriko baso bakanetan, birlandaturiko pinuak, haritzak eta arteak daude, eta horrez gain, nahiko ondo kontserbatu diren 23 hektarea pago.

Estazio meteorologikoa

Oloritzen ez dago estazio meteorologikorik. Hala ere, Barasoain pareko udalerrian, estazio bat dagoen, itsasoaren mailatik 524 metrora, Nafarroako Gobernuak 1975ean jarritako estazio meteorologikoa dago.^[4]

Datu klimatikoak (Barasoain, 1975-2020)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)	20.0	22.0	27.0	29.0	36.0	40.0	42.0	41.0	37.0	31.0	25.0	18.0	42.0
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	9.2	10.9	14.3	16.1	20.6	25.3	28.4	28.7	23.8	18.6	12.6	9.5	18.2
Batez besteko tenperatura (ºC)	5.4	6.4	9.1	10.7	14.7	18.8	21.4	21.8	17.9	13.8	8.6	5.7	12.9
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	1.6	1.9	3.9	5.3	8.7	12.2	14.4	15.0	12.0	8.9	4.6	2.0	7.5
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)	-7.5	-9.0	-10.0	-3.0	0.0	2.0	7.0	7.0	2.0	-3.0	-7.0	-11.0	-11.0
Batez besteko prezipitazioa (mm)	44.2	34.6	41.8	66.6	55.1	42.6	25.3	28.8	43.9	54.3	59.9	51.7	548.8
Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm)	46.0	22.0	44.0	40.0	42.0	38.5	39.0	86.0	95.0	44.0	53.0	40.0	95.0
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm)	10.5	9.0	8.0	10.7	10.5	6.4	5.1	4.9	5.4	9.8	11.4	10.9	102.5
Elur egunak (≥ 1 mm)	0.9	1.1	0.9	0.3	0.0	0.0	0.0	0.0	0.0	0.0	0.2	1.2	4.7
Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua[5]

Historia

XI. mendearen amaieran dago dokumentatuta, Antsa Soltxagak 1096an Iruñeko katedralaren alde bere ondasunen dohaintza egin zuenean. 1268ko Rediezmoaren Liburuak Eristain bakarrik aipatzen du, baina azken toki horrek Soltxaga lehenesten du ondorengo mendeetako su eta zurkaitzen liburuetan. Biztanle gehienak kapareak ziren 1366an, 8 11 bizilagunen artean, Eristaingoak zenbatuta.

Orbaibarrekoa izan zen banaketa administratibo honek iraun zuen bitartean. Gero, 1835-1845eko berrikuntzekin, Leotz udalerrian sartu zen, eta udalerri eratu zuen, Bariain, Oloritz, Lepuzain, Mendibil, Orizin eta Etxague herriekin eta Arrazubi, Doneaniz eta Eristain baserriekin eta Olorizko bentekin.

Orbaibarrako ia herri guztiak bezala, aipatu erreformak egin arte Etxague Iruñeko merkatuko alkatearen jurisdikziokoa zen. Ondoren, gainerakoak bezala erregimen komunaren menpe geratu zen. 1802an idatzi zenez, bere urak bertute berezia du lekaleak egosteko eta azienda handiaren gaixotasun batzuk sendatzeko. Garai hartan 2000 gari-lapurreta, 200 garagar eta 820 olo-lapurreta biltzen zituen. XIX. mendearen erdialdean Soltxagak urtean seiehun erreal zituen. Olio-errota batek funtzionatzen zuen.^[6]

Demografia

2021 urteko erroldaren arabera 47 biztanle zituen Soltxagak.^[7]

Garraioa

Nafarroako Hiriarteko Garraioa sareko 329 linea zerbitzua ematen dio kontzeju honi. Herriak autobus geldialdi bakarra du herrian, Tafallarantz.

Nafarroako Hiriarteko Garraioa  Zerbitzua   Hasiera   Ibilbidea   Amaiera ⁠ 329 Tafalla Barasoain • Eristain • Soltxaga • Oloritz • Orizin Etxague

Autobus zerbitzuak lan egin dezan, 329 linea eskariaren araberako linea baita, bidaia aurreko eguneko 19:00ak baino lehen erreserbatu behar da.

Kultura

Euskara

Luis Luziano Bonapartek, 1869an, Oloritz udalerria sailkatu zituen, Orbaibarreko hainbat herriekin, hegoaldeko goi-nafarrera euskalkian.^[8]

Koldo Zuazok, 2010ean, Oloritz udalerria ez-euskal-eremuan sailkatu zen.^[9]

Nafarroako Gobernuak onartutako Euskararen Foru Legearen arabera, Oloritz eremu ez-euskalduneko udalerria da, eta hori dela eta, hizkuntza ofizial bakarra gaztelania da. 2001eko erroldaren arabera, herritarren %6,10k zekien euskaraz hitz egiten, 2010ean % 6,22k eta 2018n % 9,60k.

Jaiak

• San Joango jaiak, abuztuaren azken asteburuan

Ondasun nabarmenak

• San Joan eliza, XIII. mendean eraikitako krisitiau eliza, gotiko estiloan.
• Soltxagako jauregia, Erdi Aroko jauregia.

Oharrak

1. ↑ /solt͡ʃáɣ̞a/ ahoskatua (laguntza)
   Azentua: zorrotza bigarren silaban

Erreferentziak

• Jose Maria Jimeno Jurio (zuzendaria), Nafarroako toponimia eta mapagintza. XXXV, Iruñea, 1996. ISBN 84-235-1505-2.

Ikus, gainera

• Oloritz
• Orbaibar
• Erdialdea
• Erriberriko merindadea
• Nafarroa Garaia

Kanpo estekak

• Datuak: Q9078643