Grekçe: τὰ Λόρυμα or Λώρυμα | |||||||||
  Loryma Türkiye haritasındaki konumu. | |||||||||
| Konum | Taşlıca, Marmaris, Muğla, Türkiye | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Bölge | Karya | ||||||||
| Koordinatlar | 36°33′58″K 28°00′55″D / 36.56611°K 28.01528°D | ||||||||
| Tür | Yerleşim yeri | ||||||||
| Sit ayrıntıları | |||||||||
Loryma 
 | |||||||||
Loryma (Grekçe: τὰ Λόρυμα veya Λώρυμα), Küçük Asya'daki antik Karya bölgesinde bulunan bir kasaba ve piskoposluk merkezidir. Günümüzde ünvan (itibari) piskoposluğu listelerinde yer almaktadır.[1]
Loryma, Karya'daki Rodos Kheronesosu'nun (Grekçe: Χερόνησος, romanize: Kheronesos; Yarımada - Bozburun Yarımadası) en batı noktasında, Bozuk Bükü koyu yakınlarında, limanı olan müstahkem bir yerdir. Günümüzde Muğla ilinin Marmaris ilçesine bağlı Taşlıca köyünün güneyinde Bozukkale mevkiinde bulunmaktadır. Limanı Rodos'a yaklaşık 20 Roma mili (yaklaşık 29.6 km) uzaklıkta olup[2][3][4][5][6][7] Rodoslulara aitti.[8] Strabon, kasabadan bahsetmeden, Loryma adını tüm kayalık bölgeye uygulamıştır.[9] Pomponius Mela'nın Larumna'sı[10] ve Tabula Peutingeriana'nın Lorimna'sı belki de Loryma'ya atıfta bulunsa da, Plinius'un aynı bölgede bahsettiği Larymna adlı bir yerle de aynı olması mümkündür.
Loryma sözcüğü Luwi ve Karya dilinden gelen bir sözcük olup Helen dilinde anlamı bulunmamaktadır. Thukididis ve bazı ilk çağ yazarlarında Rodos'un karşısında karşı yaka ülkesi olarak ismi geçmektedir. Strabon da buradan Karya'da Physkos'dan sonra gelen engebeli bir kıyı şeridi olarak söz etmektedir. Bizanslı Stephanos da Rodos'da aynı ismi taşıyan bir liman olduğunu söylemektedir.[11]
Konum ve tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Loryma, antik Karya kıyısında, Rodos Adası'nın karşısında ve 20 Roma mili uzaklığında, Bozburun yarımadasının batı ucundaki Cynossema Burnu'na yakın küçük, müstahkem bir kasaba ve limandı.[12] Burası surlarla çevriliydi ve Rodoslulara aitti.
MÖ 10. yüzyılda Rodos peraiasının merkezi olan Loryma (Bozukkale) tarihi kenti hakkında yeterli bilgi bulunmamaktadır. Coğrafi durumu ve liman girişinin darlığı nedeniyle Peloponnes Deniz Savaşları'nda bu limanı Atina gemileri de kullanmıştır. İÖ 395 yılında Atinalı kumandan Karor, Knidos savaşından önce gemilerini burada toplamış ve MÖ 305 yılında Antigonos'un oğlu Demetrios da Rodos'a yaptığı saldırı hazırlıkları için bu limanı seçmiştir.
Port Aplothiki'nin (Günümüzde bu alan Bozuk Bükü koyu ve çevresi) batısında yer alan kuleler, mezarlar ve surlarla çevrili kalıntıları, William Martin Leake tarafından (Asia Minor, 223) detaylı bir şekilde anlatılmıştır.[13] Bu alan daha sonra Mart 1888'de İngiliz araştırmacılar Theodore ve Mabel Bent tarafından keşfedilmiştir.[14]
Kalıntılar
[değiştir | kaynağı değiştir]Loryma antik kentinden günümüze kadar ulaşan en önemli mimari, uzunluğu 120 metreye ve genişliği ise 10 metreye sahip olan kaledir. Körfezin girişinin kontrol edilmesi için yapılan kale tırmanmanın oldukça zor olduğu bir tepe üzerine kuruludur. MÖ VII. yüzyılda ortaya çıktığı düşünülen şehrin içinde Akropolis, Sarnıç, Nekropol ve Apollon tapınakları da yer almaktadır. Loryma bölgesinde evler de yine tepede inşa edilmiştir. Bölge de yer alan yazıtlar ışığında tapınakların Zeus Atabyrios'a adandığı görülmektedir.[11] Zeus Atabyrios, antik Yunan dininde Zeus'un özel bir kült (ibadet) biçimidir ve özellikle Rodos Adası'nda, özellikle de Atabyrion Dağı (bugünkü adıyla Filerimos Tepesi[15]) ile ilişkilidir.
Loryma Koyu'nun (günümüz Bozuk Bükü) yukarısında, tepenin zirvesini çevreleyen bir perde duvarın kalıntıları bulunmaktadır. Yerinde şekillendirilmiş büyük taş bloklardan inşa edilen bu kalıntılar (dışarıdan birkaç metre yüksekliğe kadar), oldukça hassas köşelerini ve dik yüzeylerini korumaktadır.
Kilise tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]12. ve 13. yüzyıllara kadar Notitiæ episcopatuum (Piskoposluk Listeleri), Loryma'yı Karya metropolitlik makamı olan Stauropolis'in suffragan (yardımcı) piskoposluklarından biri olarak bahseder. Le Quien, Loryma'nın üç piskoposunu ismen zikreder:[16]
- 680'de Üçüncü Konstantinopolis Konsili'nde hazır bulunan George
- 787'deki İkinci İznik Konsili'nde yer alan Anthimus
- 879'daki Dördüncü Konstantinopolis Konsili'ne katılan Joseph.
Bu makam aynı zamanda Katolik Kilisesi'nde bir ünvan makamı olarak listelenmektedir. Piskoposları şunlardır:[17]
- Antonio Laghi, OFM (1715, atandı – 1727)
- Francesco Saraceni, OFM (1728, atandı – 1742)
- Jan Krasiński (1748, atandı - 1760)
- Jan Szemiot (1760, atandı - 1762)
- Anthony Coyle (1777, atandı – 1782)
- Jan Nepomucen Kossakowski (1793, atandı – 1794)
- Georgius Połubiński (1796, atandı - 1801)
- Luis Gregorio López Castillo (1815, atandı - 1825)
- Vitaliano Provenzano (1839, atandı – 1857)
- Valentino Baranowski (1857, atandı – 1871)
- Stefano Pribék de Ville (1872, atandı - 1902)
- Francisco García y López (1903, atandı - 1909)
- George William Mundelein (1909, atandı – 1915)
- Adolf Józef Jełowicki (1918, atandı - 1937)
- Eugène Curien (1937, atandı – 1947)
- Vittorio Longo (1956, atandı – 1974)
Edebi referans
[değiştir | kaynağı değiştir]İngiliz gezgin ve yazar Freya Stark, Loryma'yı ziyaret etmiş ve korunaklı limanının tarihi önemi hakkında şunları yazmıştır:
Loryma’nın dinginliğinde geçirdik geceyi. Rüzgârın uluyan sesi duyuluyordu dışarıda, korunaklı sularımızı bir dağ gölcüğü gibi saran tepelerin ardında. Merkeze ise yalnızca yelpaze gibi usulca yayılan bir dalga dokunuyordu.
Rüzgarın sesi — belirsiz ve meşgul, sanki dünyanın kendi sesiymiş gibi — bir güvenlik yanılsaması yaratıyordu; dokunulmaz bir huzurun hissini. Eğer içeri sızabilseydi, kaç uykudaki yankıyı uyandırırdı kim bilir? Samos’tan gelen Atinalılar, Dorluların Knidos'unu atlayıp Syme’de gemi donanımı alanlar, Loryma’ya sığınanlar; savaş öncesi doksan gemisiyle Konon; açıkta Hannibal’la yüzleşmeye cesaret edemeyen Roma filosu; yirmi mil ötede Rodos’a karşı kuvvet toplayan Cassius… Her biri, zaman içinde o dar geçitten geçmiş ve aynı ani sükûneti hissetmişti.
Bu yerlerde doğa değişmeden kalır; onları ziyaret eden anlar ise, doğanın kendi elleriyle tek bir örnekte şekillendirilmiş gibi, uzun suskunluklar boyunca bir ipin taneleri gibi düşer — biri giderken diğeri gelir — aynı sessizliğe.[18]
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Denizden Loryma Kalesi -
Loryma Kalesinin dış duvarında yuvarlak bloklar -
Loryma Kalesinin Kulesi ve İç Duvardan Bloklar -
Loryma Kalesi duvar görünümü
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Annuario Pontificio 2013 (Libreria Editrice Vaticana 2013 978-88-209-9070-1), s. 918
- ^ Livy. Ab urbe condita Libri [History of Rome]. Vol. 37.17, 45.10.
- ^ Bizanslı Stefanos. Ethnica. s.v.
- ^ Gaius Plinius Secundus. Doğa Tarihi. 5.29.
- ^ Batlamyus. Coğrafya. 5.2.11.
- ^ Thukididis. Peloponez Savaşı Tarihi. 8.43.
- ^ Seneca, Quaest. Nat. 3.19; Appian. The Civil Wars (B.C.). 4.72.
- ^ Appian, Civil Wars, §4.9.72 20 Mayıs 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- ^ Strabo. Geographica. xiv. s.652. Sayfa numaraları Isaac Casaubon'un baskısına aittir.
- ^ Pomponius Mela. De situ orbis. 1.16.
- ^ a b "Loryma (Bozukkale) Antik Kenti". Türkiye Turizm Ansiklopedisi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2025.
- ^ Sophrone Pétridès, "Loryma" in Catholic Encyclopedia (New York 1910).
- ^ William Smith, Dictionary of Greek and Roman Geography (1854) 12 Mayıs 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- ^ J.T. Bent, ‘Discoveries in Asia Minor’, The Journal of Hellenic Studies, 1888, Vol. 9, pp. 82-7; The Travel Chronicles of Mrs J Theodore Bent, vol. 1, Oxford, 2006, ss. 225-54.
- ^ Guide, Rhodes Island Greece Travel and Business (1 Eylül 2009). "Filerimos Hill. Things to do and places to visit in Rhodes, Rhodes". RhodesGuide.com - Rhodes Rhodos Rodos Greece Travel Guide (İngilizce). 26 Nisan 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2025.
- ^ Quien (O.P.), Michel Le (1740). Oriens christianus: in quatuor patriarchatus digestus : quo exhibentur ecclesiae, patriarchae caeterique praesules totius orientis (Latince). ex Typographia Regia. OCLC 955922585.
- ^ "Loryma (Titular See)". Catholic-Hierarchy.org. David M. Cheney. 17 Mart 2023. Erişim tarihi: 14 Mart 2024.
- ^ Freya Stark, The Lycian Shore (Tauris Parks Paperbacks 2011), pp. 100–101 (originally published in 1956) 978-1-84885-312-6
| Otorite kontrolü |
|
|---|
