WikiMini

Işıklı, Ardeşen

Işıklı, Rize iline bağlı Ardeşen ilçesinin idarî merkezi olan Ardeşen kentinin bir mahallesidir.

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]

Eskiden ayrı bir köy olan Işıklı'nın eski adı Ğera veya Ğere’dir.[1] Ğera (ღერა) veya Ğere (ღერე), Türkçeye aynı şekilde girmiştir. Nitekim 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesi ile 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Ğere (غرە) olarak geçer.[2][3]

Ğere veya Ğera köyünün bulunduğu Lazistan bölgesi, Antik Çağ'da Kolheti Krallığı'nın sınırları içinde bulunuyordu. Osmanlılar, Trabzon İmparatorluğu'nu 1461'de ortadan kaldırdıktan sonra, 1547 yılında bu bölgeyi de tamamen ele geçirmiştir.[4]

Ğere veya Ğera köyü, 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesine göre Trabzon Vilayeti'nin Lazistan sancağının Atina kazasının merkez nahiyesine bağlıydı. Nüfusu 99 hanede yaşayan 285 kişiden oluşuyordu. Salnamede vergiye tabi hayvan varlığı olarak 10 koyun, 44 keçi, 180 inek, 25 öküz ve 5 at kaydedilmiştir.[5]

Dilbilimci Nikolay Marr, 1910 yılında Lazistan’da gerçekleştirdiği araştırma gezisi notlarında Ğere şeklinde not ettiği yerleşimin Fırtına Deresi'nin yuları kesiminde yer aldığı yazmıştır. Bu notlarda geçen "Başğera" köyünün bugünkü Işıklı mahallesi olduğu tahmin edilebilir.[6] Bu yerleşim Birinci Dünya Savaşı’nda Rusların eline geçmiştir. Rus idaresi sırasında, 1917 yılında Lazistan bölgesine araştırma gezisi yapan Gürcü dilbilimci İoseb Kipşidze, köyün adını Gürcüce Ğera (ღერა) ve Rusça Gere (Гepe) şeklinde not etmiş, köydeki 170 hanede 988 kişinin yaşadığını belirtmiştir.[7]

Ğere veya Ğera köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Ğere (غرە) olarak geçer. Bu sırada bu yerleşim, Rize vilayetinin Atina kazasına bağlı Ardeşen nahiyesinin köylerinden biriydi.[3] 1935 genel nüfus sayımında “Gere” olarak geçen köy, Artvin ve Rize vilayetlerinin birleştirilmesiyle kurulmuş olan Çoruh vilayeti içinde aynı idarî konuma sahipti ve nüfusu 1.536 kişiden oluşuyordu.[8] Ğere veya Gere Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında Işıklı olarak değiştirilmiştir.[9] 1965 genel nüfus sayımında Işıklı köyünün nüfusu 1.212 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 603 kişi okuma yazma biliyordu.[10]

Işıklı köyü, 2015 yılında Ardeşen kasabasının mahallesine dönüştürülmüştür. Mahalledeki Işıklı Camii, kitabesine göre 1887 yılında inşa edilmiştir.

Coğrafya

[değiştir | kaynağı değiştir]

Işıklı mahallesi, Ardeşen ilçe merkezinin 5 kilometre doğusundadır

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "İuri Siharulidze, Çaneti - I (ჭანეთი - I), Batum, 1977, s. 90" (PDF). 4 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Mayıs 2025. 
  2. ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 372, ISBN 9789157871117.
  3. ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 620.
  4. ^ ,,კოლხური (მეგრულ-ლაზური) ენა", (Hazırlayanlar) Rusudan Amirecibi-Mullen (editör), Nana Danelia, İnga Gundua, Tiflis, 2006, s. 22. 19 Haziran 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 99940-61-43-7
  5. ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 373, ISBN 9789157871117.
  6. ^ Nikolay Marr, Lazistan'a Yolculuk (Çeviri: Yulva Muhurcişi), İstanbul, 2016, s. 74, ISBN 9786055753634.
  7. ^ "İoseb Kipşidze, "Çaneti'de Yolculuk" (ჭანეთში მოგზაურება), მოამბე / Bulletin, I. Cilt, Tiflis 1937, s. 168". 26 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2025. 
  8. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 139" (PDF). 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Mayıs 2025. 
  9. ^ Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 654.
  10. ^ "1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 524" (PDF). 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Mayıs 2025.