Zarafszan
Rzeka Zarafszan w dystrykcie Aini (wilajet sogdyjski) | |||
Kontynent | Azja | ||
---|---|---|---|
Państwo | Tadżykistan | ||
Rzeka | |||
Długość | 877 km | ||
Powierzchnia zlewni | 17 700 km² | ||
Średni przepływ | 162 m³/s u ujścia Magianu | ||
Źródło | |||
Miejsce | lodowiec Zarafszan w Górach Zarafszańskich | ||
Wysokość | 5600 m n.p.m. | ||
Współrzędne | 39°30′00″N 70°35′00″E/39,500000 70,583333 | ||
Ujście | |||
Recypient | wysycha | ||
Miejsce | pustynia Kyzył-kum | ||
Współrzędne | 39°33′21,6″N 63°52′08,0″E/39,556000 63,868900 | ||
Położenie na mapie Uzbekistanu | |||
| |||
|
Zarafszan (w górnym biegu – „Matcza”; tadż. Зарафшон, uzb. Zarafshon) – rzeka w Tadżykistanie i Uzbekistanie w Azji Środkowej. Długość – 877 km, powierzchnia zlewni – 17,7 tys. km², średni roczny przepływ u ujścia Magianu – 162 m³/s. Reżim śniegowo-lodowcowy z maksimum w lipcu (do 464 m³/s) i minimum w styczniu (do 38 m³/s). Trzecia co do wielkości rzeka Azji Środkowej.
Zarafszan wypływa na wysokości około 5600 m n.p.m. z górskiego lodowca o tej samej nazwie w Górach Zarafszańskich. Pierwsze 300 km płynie na zachód wąską doliną między Górami Zarafszańskimi na południu i Turkiestańskimi na północy, przyjmując wiele górskich dopływów. Koło Pandżakentu sąsiadujące góry (Nuratau na północy) stają się niższe, dolina Zarafszanu znacznie się poszerza, a sama rzeka dzieli się na dwa równoległe ramiona: północne Ak-daria i południowe Kara-daria. Nad tym odcinkiem Zarafszanu leżą Samarkanda i Kattaqo‘rg‘on. Po wypłynięciu na przedgórze Ałaju Zarafszan skręca na południe, zasila w wodę Oazę Bucharską z miastami Nawoi i Buchara, a potem Oazę Karakulską. W dolnym biegu Zarafszan zasila w wodę cztery jeziora: Dengiz-kul, Karakyr, Tuzgan i Szurgak. Zarafszan nie uchodzi do żadnej innej rzeki ani zbiornika wodnego, lecz wysycha w piaskach pustyni Kyzył-kum, około 50 km na północ od Amu-darii. Mimo tego jego zlewnię niekiedy formalnie zalicza się do zlewni Amu-darii.
Wody Zarafszanu są intensywnie wykorzystywane do nawadniania, zwłaszcza w okolicach Samarkandy i Buchary. Rzeka jest połączona w środkowym biegu kanałem Eski Anhor z Kaszka-darią, a w dolnym, poprzez jeziora Dengiz-kul, Tuda-kul i Kanał Amu-Bucharski – z Amu-darią.
W starożytności Zarafszan był główną rzeką Sogdiany.
Zobacz też
Linki zewnętrzne
- Zdjęcia z Gór Zarafszańskich
- PWN: 4001090
- Britannica: place/Zeravshan-River
- Universalis: zeravchan
- БРЭ: 2878147
- Catalana: 0073259