Merce Cunningham
Imię i nazwisko | Mercier Philip Cunningham | ||
---|---|---|---|
Data i miejsce urodzenia | 16 kwietnia 1919 | ||
Data i miejsce śmierci | 26 lipca 2009 | ||
Narodowość | amerykańska | ||
Dziedzina sztuki | taniec | ||
Odznaczenia | |||
| |||
Strona internetowa |
Mercier Philip „Merce” Cunningham (ur. 16 kwietnia 1919 w Centralii w stanie Waszyngton, zm. 26 lipca 2009 w Nowym Jorku) – amerykański tancerz i choreograf. W swojej ponad 70-letniej karierze zrewolucjonizował sposób podejścia do choreografii i samej prezentacji baletu. Można go porównać do roli, jaką w początkach XX wieku odegrał Wacław Niżyński.
Życiorys
Naukę tańca rozpoczął w wieku 10 lat. W latach 1937–1939 uczył się w Cornish College of the Arts w Seattle. W czasie nauki w tej szkole zauważyła go słynna choreografka Martha Graham i zaprosiła do współpracy z jej zespołem. Jesienią 1939 przeniósł się do Nowego Jorku i rozpoczął trwającą siedem lat pracę solisty w zespole Marthy Graham[1]. Pierwszy zanotowany występ solo miał miejsce w Nowym Jorku w kwietniu 1944, z muzyką kompozytora Johna Cage'a. Ta współpraca zaowocowała nie tylko sukcesem artystycznym ale i trwałym związkiem romantycznym przez całe życie, do śmierci kompozytora w 1992[2]. W 1953 Cunningham zawiązał zespół "Merce Cunningham Dance Company". Siedzibą zespołu pozostał Nowy Jork. W trwającej ponad pięćdziesiąt lat pracy zespołu Cunningham był jego głównym motorem artystycznym i innowacyjnym. Stworzył ponad dwieście choreografii i osiemset specyficznych przedstawień baletowych. Sam tańczył do bardzo późnego wieku, występował na scenie jeszcze w początkach lat 90. ub. wieku, kiedy miał już ponad 70 lat.
Ostatnim przedstawieniem scenicznym była choreografia Blisko dziewięćdziesięciu, zaprezentowana w Nowym Jorku w Brooklyn Academy of Music w kwietniu 2009, na kilka miesięcy przed śmiercią artysty.
Nowatorstwem choreografii Cunninghama było wyzwolenie samego tańca, jako formy niezależnej od innych elementów przedstawienia scenicznego. Artysta w licznych układach tanecznych uniezależniał ruch tancerzy od muzyki i "opowieści" lub treści baletu. Sam ruch tancerza lub tancerki był samowystarczalnym przekazem artystycznym. Krytyk baletu, Polly Anderson w podtytule eseju o Cunninghamie napisanym w kilka dni po śmierci artysty powiedziała: "Przesunął granice choreografii, wyzwalając taniec z ograniczeń opowieści i muzyki"[3].
Ważniejsze choreografie i nagrody
Oryginalna, postmodernistyczna choreografia Cunninghama zaczęła się chyba właśnie od współpracy z Johnem Cage w latach 40. ub. wieku. Od tamtego czasu obaj, w swoich dziedzinach, rozpoczęli poszukiwania nowych środków wyrazu. Publiczne pokazy jego choreografii często przyjmowane były jako bardzo kontrowersyjne. Zdarzyły się przypadki opuszczania widowni w trakcie przedstawienia, gwizdy i inne wyrazy dezaprobaty. Pewien przełom nastąpił po tournée zespołu Cunninghama w Europie i bardzo pozytywnym przyjęciu jego choreografii przez znane gwiazdy baletu europejskiego, jak Fryderyk Ashton, Rudolf Nuriejew i Margot Fonteyn. W Ameryce współpracował z nim Michaił Barysznikow, który zaadaptował choreografie Cunnighama dla swojego zespołu "White Oak Dance Project".
- Wybrane choreografie
- Septet (1953)
- Rainforest (1968)
- Sounddance (1975)
- Exchanhe (1978)
- Pictures (1984)
- Cargo X (1989)
- Biped (1999)
Mimo kontrowersyjności jego podejścia do tańca, Cunningham był wielokrotnie nagradzany za swoje osiągnięcia artystyczne w Stanach Zjednoczonych i na arenie międzynarodowej. Z wielu nagród wymienić można: Nagroda Laurence'a Oliviera (Best New Dance Production, Londyn, 1985), Kawaler (1989) i Oficer (2004) Orderu Legii Honorowej, National Medal of Arts (USA, 1990), Złoty Lew z Biennale Sztuki w Wenecji (1995).
Zobacz też
Przypisy
Bibliografia
- David Vaughan Merce Cunningham: Fifty Years. Aperture, Aperture, Nowy Jork 1999, ISBN 0-89381-863-1
- p
- d
- e
1980 | |
---|---|
1981 | |
1982 |
|
1983 | |
1984 | |
1985 |
|
1986 |
|
1987 |
|
1988 |
|
1989 |
|
1990 | |
---|---|
1991 |
|
1992 | |
1993 |
|
1994 | |
1995 |
|
1996 | |
1997 |
|
1998 |
|
1999 |
2000 | |
---|---|
2001 | |
2002 | |
2003 | |
2004 |
|
2005 |
|
2006 | |
2007 | |
2008 |
|
2009 |
2010 |
|
---|---|
2011 |
|
2012 | |
2013 | |
2014 |
|
2015 | |
2016 |
|
2017 |
|
2018 |
|
2019 |
- Wikiprojekt:Filmy
- p
- d
- e
|
- ISNI: 0000000122804331
- VIAF: 56747674
- ULAN: 500316396
- LCCN: n83047112
- GND: 118522981
- NDL: 00465150
- LIBRIS: rp3565q95pkvzqp
- BnF: 13165495t
- SUDOC: 027273059
- NLA: 35032669
- NKC: ola2002159048
- BNE: XX4828032
- NTA: 071735909
- BIBSYS: 90526648
- CiNii: DA05144096
- PLWABN: 9810703851005606
- NUKAT: n02083216
- J9U: 987007274690405171
- PTBNP: 1559532
- CANTIC: a10632633
- LNB: 000037317
- CONOR: 27087971
- BLBNB: 000281785
- LIH: LNB:BTnG;=Bh
- PWN: 3888452
- Britannica: biography/Merce-Cunningham
- Universalis: merce-cunningham
- NE.se: merce-cunningham
- SNL: Merce_Cunningham
- VLE: merce-cunningham
- Catalana: 0246495
- DSDE: Merce_Cunningham
- Hrvatska enciklopedija: 12986