Zohota

Zohota
Euskal Herria
Kokapena
Herrialdea	Nafarroa Beherea
Udalerria	Arboti-Zohota
Administrazioa
Herritarra	zohotar
Geografia
Koordenatuak	43°21′31″N 0°59′11″W / 43.3586°N 0.9864°W / 43.3586; -0.9864

Zohota Arboti-Zohota udalerriko herriska bat da, Nafarroa Behereko Amikuze eskualdean. Herri honek 1842 arte aparteko udalerria osatu zuen.

Herritarrei "zohotar" deitzen zaie. Donibane Garazi herrialdeburura 36 km daude.

Aldaera okzitaniarrean oinarri izanda frantsesez Sussaute bihurtu zenak jasotako izen historiko goiztiar batzuk: Sansctus Martinus de Sosaute (1160), [Sosaute (1384an) Sossaute (Bearnoko Nabarrengosen 1405ean bildua) eta Susauta (1513ko Iruñeko idazki batean); euskaraz "Zozueta" aldaera ere erabili izan da. Beraz (gogoan izan "Susaeta" bezalako euskal abizenak) egun baliatzen dugun lekuizena jatorrikotik urrunduz joan izan da.^[1]

Amiküze eskualdea historikoki zatituta zegoen hiru eremuetatik Biduze-haraindi izenekoan kokatuta dago; izenak adierazten duen gisan Biduze ibaiaren ekialdean dagoen zonaldeari deitzen zitzaion horrela. Herriaren mugak hauexek dira: hegoaldean Zilhekoa eta Arberatze, mendebaldean Zohazti, ipar eta ipar-mendebaldean Arboti udalburua, denak Amikuzen; ekialde osoan, ordea, Zuberoako herriak ditu mugakide: Ozaraine iparralderago eta Domintxaineri dagozkion lurrak hegoalderantz joz.

Altuera apaleko lurrak dia baina etengabeko gorabeherak daude. Paussasaceko mugarrirako bidean, herritik ipar-ekialera, 192 mko muino bat dago. Hala ere izenez ezagunena Zuberoako muga zati zabal batean markatzen duen Burgaintzi muino-katea da (altuena 161 m); eskualdeko (ikus Arboti) folklore-talde ospetsu bati izena ematen dio. Herria bera 100en bueltan dago.

Mendixken artean Biduzeren ibaiadarrak diren erreka batzuk pasatzen dira, aipagarriena herri honetan jaio den Xuhukoa (okzitanieraz Lauhirassa).

1350ean 11 etxe zeuden; 1695eko erroldak, ordea, 50 etxe zituela adierazten du.

D 134 departamendu mailako errepidea Lauhiran abiatu, Arbotitik pasa, gero herritik eta segituz gero Donapaleutik Salbaterrara doan D 933rekin lotura egiten da, oraindik Zohotaren lurretan baina ia Zilhekoakoekin mugan.

1842 arte herri honek udalerri propioa izan zuen. Urte horretan Arbotirekin fusionatu zen; harrezkero Arboti-Zohotaren barruan dago.

• Donejakueko elizak XVIII. mendeko erretaula dauka. Kondaira batek dio lamiek, beste leku batzuetan jaso bezala, langileek egunean zehar eraikitakoa gauean eraisten zutela.
• "Jauregia" izeneko etxe aipagarria dago, izenak adierazten duen gisan.

• Herri txikia izanik ere, 1833ko inkesta batean eskola zuela jasotzen da.
• Donejakue Bidearen adar batek herriaren lurrak zeharkatzen ditu; Ozarainetik Paussasaceko mugarrira abiatzen da, hor garai bateko Nafarroako erresuma (Arboti eta Zohota), Zuberoa (Ozaraine) eta Bearno (Autile, okzitanieraz Autivièla) biltzen ziren.

Nekazaritza eta abeltzaintza izan dira herritar gehienen lanbideak.

• Arboti
• Arboti-Zohota
• Xuhukoa

• Zohotan abiapuntua duen ibilbidea Argian.
• Burgaintzi dantza taldearen webgunearen euskarazko bertsioa.^{[Betiko hautsitako esteka]}

• Datuak: Q3505739