Ull

Ull
Nafarroa Garaia, Euskal Herria
Kokapena
Herrialdea	Nafarroa Garaia
Eskualdea	Zangozerria
Udalerria	Zangoza
Administrazioa
Mota	herri hustu
Posta kodea	31400
Herritarra	ulldar
Geografia
Koordenatuak	42°34′07″N 1°15′13″W / 42.56873103°N 1.25353333°W / 42.56873103; -1.25353333
Garaiera	492 metro
Distantzia	48,9 km (Iruñetik)
Demografia

Ull^[1][a] Zangozaldeko Zangoza udalerriko herri hustu bat da, Euskal Herriko Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta, Zangozerria eskualdean.

XIV. mendean jada despopulatu bezala agertzen zen. Bere lurrak Zangozako Udalara pasa ziren.

Bertako biztanleak ulldarrak ziren.

Izena

Ull toponimoa beste hizkuntza batzuetan ere ezagutzen da, hala nola:

• gaztelaniaz: Ull ("úll" ahoskatua)
• nafar erromantzez edo aragoieraz: Ull ("úll" ahoskatua)

Gainera, toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:^[2]

• Ulle (1121)
• Ulli (1134)
• Ul (1554)
• El Puyo Dul (1578)
• Puyodul (1649)
• Puidul (1733)
• Puyoul (1897)
• Puidul (1931)
• Ull (1998)

Etimologia

Herriaren jatorrizko izena Ull da. Uli (Burgi), Ulibeiti (Longida) eta Uliberri (Artzibar) herriekin harremana du. Despopulatu ondoren, Puydul ("Ullgo puiua" edo "Ullgo lepoa") izena hartu zuen.

Historia

Bere oinarrian, sigillata bernizatuzko zeramikazko aztarna erromatarrak aurkitu dira, zirkulu eta gezi-puntetan apaindurak dituztenak, hurrengoen artean datagarriak. Gure aroko II eta IV. Muinoaren goialdean, Erdi Aroko zeramikek segurtasunik gabeko garaietan populazioa lekualdatu izanaren lekuko dira, eta Zangozako Foruan Ul juxta Sangossa eta Ul prop Sangossa gisa agertzen dira.

San Bartolomeri eskainitako elizari dagokionez, 1052an Semeno Galindezek berreraiki zuen; 1085ean, Antso V.a Ramiritz erregeak Leireko monasterioari eman zion. 1117an Alfontso I.a Nafarroakoak Ull eta Peña herrietako larreak eman zizkien Zangozako birpopulatzaileei.

XIV. mendean jenderik gabe geratu zen, eta Zangozara eraman zuten jendea. Zangoza udalerriko baseliza gisa iraun zuen elizak. Ull eta Filera (Sause, Aragoiko Erresuma) ordezkatzeko, Jakue II.a Aragoikoak 1301ean Sauseko O Reyal herria sortu zuen Sause udalerrian; hamaika urte geroago Ull eliza Leirerena zela baieztatu zen.^[3]

Oharrak

1. ↑ /úʎ/ ahoskatua (laguntza)
   Azentua: zorrotza lehengo silaban

Erreferentziak

Ikus, gainera

• Zangoza
• Zangozerria

Kanpo estekak

• Datuak: Q111306244