Octavio Paz
| Octavio Paz | |||
|---|---|---|---|
  Irudi gehiago | |||
1962 - 1968 | |||
| Bizitza | |||
| Jaiotza | Mexiko Hiria, 1914ko martxoaren 31 | ||
| Herrialdea |  Mexiko  Espainiako Bigarren Errepublika | ||
| Heriotza | Mexiko Hiria, 1998ko apirilaren 19a (84 urte) | ||
| Familia | |||
| Ezkontidea(k) | Elena Garro (1937 - 1959) Marie José Tramini (en)  (1964 - 1998) | ||
| Hezkuntza | |||
| Heziketa | Mexikoko Unibertsitate Nazional Autonomoa Kaliforniako Unibertsitatea Berkeleyn Colegio Williams (en) | ||
| Hizkuntzak | gaztelania | ||
| Jarduerak | |||
| Jarduerak | poeta, kanta-idazlea, diplomazialaria, filosofoa, itzultzailea, saiakeragilea, idazlea eta politikaria | ||
| Enplegatzailea(k) | Parisko Unibertsitatea Cambridgeko Unibertsitatea | ||
| Jasotako sariak | ikusi
| ||
| Kidetza | Colegio Nacional (en) Academia Mexicana de la Lengua Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia Brasilgo Letren Akademia | ||
| Mugimendua | modernismoa surrealismoa | ||
| Genero artistikoa | olerkigintza | ||
| Sinesmenak eta ideologia | |||
| Erlijioa | ateismoa | ||
     | |||
Octavio Paz Lozano (Mexiko Hiria, 1914ko martxoaren 31 - Coyoacan, Mexiko Hiria, 1998ko apirilaren 19a) mexikar idazle eta poeta, eta gaztelaniazko egilerik garrantzitsuenetarikoa izan zen.
Saiakera eta poesia idatzi zuen. Juan Ramon Jimenez eta Antonio Machado olerkariek eragin zioten. Ameriketako indiarren, eta Europa zein Sortaldeko tradizioetako elementuak bateratu zituen, bai eta erotismoa mistikarekin eta kontzientzia sozialarekin elkartu ere. Octavio Pazen idatzietan marxismo, surrealismo, existentzialismo, budismo eta hinduismoaren eragina antzematen da. Bere lanik ezagunena El laberinto de la soledad da. 1990ean Literaturako Nobel Saria jaso zuen.
Bizitza
Ama espainiarra eta aita, berriz, Mexikoko indiarra izanik, gaztetandik sentitu zuen bere burua kulturen arragoa bezala. Mexikoko Iraultzak txikitan harrapatu zuen. Unibertsitate ikasketak bukatu ondoren, literaturan murgildu zen buru-belarri eta 1931n literatura aldizkari bat sortu zuen. Bi urte geroago, hemeretzi urte zituela, bere lehen poema bilduma argitaratu zuen: Luna silvestre (Basa ilargia). 1937an Espainiara joan zen gobernu errepublikanoari laguntzera Gerra Zibilean, eta bat egin zuen idazle antifaxisten aliantzarekin.
Parisen ere izan zen eta harremanetan jarri zen surrealistekin. Mexikora itzuli zenean lan handia egin zuen aldizkariak eta antzerki taldeak sortuz, besteak beste, poesia idazten jarraitu bazuen ere: A la orilla del mando (1942, Munduaren ertzean). Zenbait urtetan India eta Japoniako mexikar enbaxadetan aritu zen lanean, eta Sortaldeko kulturak ezagutzeko, eta bere pentsamoldea zabaltzeko, aukera izan zuen [1].
1968an Octavio Pazek uko egin zion enbaxadore karguari, ikasle mugimendu demokratikoak Mexikoko gobernuaren aldetik jasaten zuen jazarpenaren kontra protesta egiteko. Hurrengo urteetan Europan, Mexikon eta Estatu Batuetan bizi izan zen txandaka. Estatu Batuetan, adibidez, eskolak eman zituen Harvard Unibertsitatean. 1981ean Cervantes saria irabazi zuen eta 1990ean Nobel saria.
Idazgintza
Harreman eta eraginen sorta zabal horren itzalpean, Pazen poesia munduari eta hizkuntzari buruzko hausnarketa handia bilakatu zen. 1957an Piedra de sol (Harrizko eguzkia) argitaratu zuen, funtsezkoa Latinamerikako poesia modernoan, Libertad hajo palabra (1960, Askatasuna zinpean) bezala, 1953-1958 bitartean idatzi zuen poesia guztiaren bilduma, haren poema hoberenetako batzuk dituena.
Octavio Pazen eragina saiakeragile gisa ez da poeta gisa izan zuena baino txikiagoa izan. 1950ean El laberinto de la soledad (Bakardadearen labirintua) argitaratu zuen, idazlea mundu osoan ezagutarazi zuena. Bai liburu honek bai arestiko poesia bildumak Mexikoko sustrai espiritualei buruzko gogoeta sakona eratu zuten. Pazek zioen Hego Ameriketako kultura sintesiaren fruitua zela, ez bazterketarena, eta zenbait liburu idatzi zituen teoria horren euskarri, sortaldeko artea eta haikua aztertuz, batetik, eta Kristobal Kolonen aurreko Ameriketako kulturen erro autoktonoak aztertuz, bestetik.
Beste poesia lan aipagarri batzuk hauek dira: Salamandra (1962), surrealistenetako bat; Blanco (1967) eta Topoemas (1968), Indiako egonaldiaren ondorengoak, Sortaldeko pentsamenduari buruzko gogoetak eta hitzaren eta irudiaren arteko harremanaz egin zituen azterketen emaitza; La Centena (1969), Posdata (1970), Hijos del aire (1981, Airearen seme-alabak).
Berrikuntza erradikalenekin bat eginez, poema birakorrak egin zituen diskoetan, eta poema kolektiboak ere idatzi zituen. Erotismoari eta kanpoko munduari emandako lehentasuna, hitz poetikoaren baitako gatazka, eta aurkarien adiskidetasuna artistaren kontzientzia sortzailean, horra Pazen poesiako elementu eta gai nagusiak. Pazen poesiari buruzko ideiak, eta poesiak berak, eragin handia izan zuten mexikar poeta gazteengan.
Haren saiakerek, bestalde, bere poesiaren intuiziozko askatasuna eta bizitasuna gorde dute, gaur egungo historiari eta poesiari buruzko gogoeta sakonak izateaz gainera. Horien artean aipagarrienak hauek dira: Los hijos del limo (1974, Lupetzako seme-alabak), El ogro filantropico (1979, Ogro filantropikoa), Sor Juana Ines de la Cruz o las trampas de la fe (1982, Sor Joana Ines gurutzekoa edo fedearen tranpak), Hombres en su siglo (1984, Gizonak bere mendean).
Bere bizitzako azken urteetan ere lanean jarraitu zuen, eta hainbat lan argitaratu zuen, besteak beste, La otra voz. Poesía y fin de siglo (1991), La llama doble (1993), Amor y erotismo (1993) eta Vislumbres de la India (1995).
Lanen zerrenda
Olerkiak
- 1958 - Libertad bajo palabra
- 1962 - Salamandra
- 1969 - Ladera Este
- 1976 - Vuelta
- 1987 - Árbol Adentro
Saiakerak
- 1950 - El laberinto de la soledad
- 1956 - El Arco y la Lira
- 1957 - Las peras del olmo
- 1965 - Cuadrivio
- 1966 - Puertas al Campo
- 1967 - Corriente Alterna
- 1967 - Claude Levi-Strauss o el nuevo festín de Esopo
- 1968 - Marcel Duchamp o el castillo de la Pureza
- 1969 - Conjunciones y Disyunciones
- 1969 - Postdata, El Laberinto de la Soledad lanaren jarraipena.
- 1973 - El signo y el Garabato
- 1974 - Los Hijos del Limo
- 1979 - El Ogro Filantrópico
- 1979 - In-mediaciones
- 1982 - Sor Juana Ines de la Cruz o las trampas de la fe
- 1983 - Tiempo Nublado
- 1983 - Sombras de Obras
- 1984 - Hombres en su Siglo
- 1990 - Pequeña Crónica de Grandes Días
- 1990 - La Otra Voz
- 1991 - Convergencias
- 1992 - Al Paso
- 1993 - La Llama Doble
- 1994 - Itinerario
- 1995 - Vislumbres de la India
Itzulpenak
- Sendas de Oku, Matsuo Bashokoa (1957)
- Antología de Fernando Pessoa (1984)
Erreferentziak
- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
- ↑ Octavio Paz Epdlp.com
Kanpo estekak
- (Ingelesez) Octavio Paz Nobelprize.org
- Euskarari ekarriak: Octavio Paz Ekarriak.armiarma.eus
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q46739
Multimedia: Octavio Paz / Q46739
