Atharratze-Sorholüze

Atharratze-Sorholüze
Zuberoa, Euskal Herria
Atharratzeko plaza.
Bandera Armarria
Kokapena
Herrialdea	Euskal Herria
Lurraldea	Zuberoa
Administrazioa
Estatua	Frantzia
Eskualdea	Akitania Berria
Departamendua	Pirinio Atlantikoak
Elkargoa	Euskal Hirigune Elkargoa
Barrutia	Oloroe-Donamaria
Kantonamendua	Euskal Mendialdea
Izen ofiziala	Tardets-Sorholus
Auzapeza	Arnaud Villeneuve (2008-2014)
Posta kodea	64470
INSEE kodea	64533
Herritarra	atharraztar-sorholüztar
Kokapena
Koordenatuak	43°06′59″N 0°51′45″W / 43.1164°N 0.8625°W / 43.1164; -0.8625
Azalera	14,99 km2
Garaiera	209 - 793 metro
Distantzia	? km (Maule-Lextarretik)
Demografia
Biztanleria	551 (2018:  7)
Dentsitatea	39,36 biztanle/km²
Zahartzea[1]	% 26,61
Ugalkortasuna[1]	‰ 56,22
Ekonomia
Jarduera[1]	% 69,87 (2011)
Desberdintasuna[1]	% 5,23 (2011)
Langabezia[1]	% 4,78 (2013)
Euskara
Euskaldunak	% 74,84 (2010)
Erabilera	% 47,64 (2011)
Datu gehigarriak
Sorrera	1859 (Atharratze eta Sorholüze batu). urtea

Atharratze-Sorholüze ([ad̟ðaʁats̻e s̺oʁ̞holys̻e]) Zuberoako udalerri nagusietako bat da, Maule, Sohüta, Barkoxe eta Bildoze-Onizpea udalerriekin batera. Halaber, Basabürüko hiriburua da.

Probintziako beste udalerriek bezala, galera demografiko handia izan du azken hamarkadetan.

Benito Lertxundi kantariak ezagunago egin zuen herria "Atharratzeko Jauregia" abestiagatik.

Izena

"Atharratze" toponimoak^[2] aldaera hauek izan zituen: Tardedz (1249, Oloroeko notarioa^[3]), Tardetz (1385, Duchesne Bilduma CXIV Liburukia^[4]), Tarzedz (1310, Baionako kartularioa^[5]), Tardix (1692, Lextarreko Gortearen arautegia).

"Sorholüze" toponimoa^[2] 1520ko Zuberoako ohituran^[6] agertzen da. Agian euskarazko sorho edo "soro" hitzarekin lotura du.

Frantsesez eta okzitanieraz Tardets-Sorholus du izena.

Geografia

Hidrografia

Udalerria Oloroeko uhaitzaren ibaiadar batzuek zeharkatua da^[7]:

• Joos erreka eta haren ibaiadarrak:
  • Ibarra erreka
  • Sustaris erreka
• Ühaitza eta haren ibaiadarrak:
  • Batasse erreka
  • Etxeberri erreka eta haren ibaiadarrak:
    • Adacassé erreka
    • Erretzu erreka
    • Goienlepue erreka
  • Jaga erreka
  • Laritolle erreka eta haren ibaidarra:
    • Lauzibar erreka

Udalerri mugakideak

• Barkoxe iparraldean.
• Aloze eta Iruri mendebaldean.
• Montori hego-ekialdean.
• Liginaga-Astüe hegoaldean.

Historia

1790, Atharratzeko Kantonamendua 10 herrik osatua izan zen: Hauze, Ligi-Atherei, Larraine, Liginaga-Astüe, Montori, Santa Grazi, Zalgize, Sorholüze, Atharratze eta Iruri^[2].

1859ko apirilaren 17an, Atharratze eta Sorholüze herriak batu eta Atharratze-Sorholüze udalerria sortu zuten, Onizegaine antzinako herriaren zati batekin batera (beste zatiak Aloze-Ziboze-Onizegaine sortu zuen). Segidan eliza berria eraikitzeari ekin eta 1866an bukatu zuten. Antzinako eliza 1883an bota zuten.

1905eko irailaren 1ean Oloroe-Maule trenbidearen Landa-Atharratze tartea ireki zuten.

Ekonomia

Udalerriko ekonomia laborantzan dago oinarritua (abelazkuntza, belardiak). 2007an lan egiteko adina zuten pertsonak 330 ziren, horien artean 233 aktiboak ziren eta 97 inaktiboak ziren. 233 pertsona aktiboetatik 219 lanean zeuden (119 gizon eta 100 emakume) eta 14 langabezian zeuden (5 gizon eta 9 emakume). 97 pertsona inaktiboetatik 43 erretiraturik zeuden, 23 ikasten zeuden eta 31 "bestelako inaktibo" gisa sailkaturik zeuden.^[9]

Diru sarrerak

2009an Tardets-Sorholus udalerrian 244 unitate fiskal zeuden, 467 pertsonek osaturik. Pertsona bakoitzeko diru-sarrera fiskalaren mediana 16.577€ zen.^[10]

Ekonomia jarduerak

2007an zeuden 83 komertzioetatik, 1 erauzte enpresa zen, 2 janari enpresak ziren, 3 bestelako produktu industrialen fabrikazioko enpresak ziren, 7 eraikuntza enpresak ziren, 16 ibilgailuen saltze eta konpontze enpresak ziren, 3 garraio enpresak ziren, 8 ostalaritza eta jatetxe enpresak ziren, 8 finantziazio enpresak ziren, 6 higiezinen enpresak ziren, 5 zerbitzu enpresak ziren, 17 administrazio publikoko enpresak ziren eta 7 «beste zerbitzu jarduera batzuk» multzoan sailkatutako enpresak ziren.^[11]

2009an zeuden norbanakoentzako 20 zerbitzu publikoetatik, 1 Ogasun Publikoaren administrazio bulegoa zen, 1 jendarmeria, 1 posta bulegoa, 3 banku bulegoak, 1 funeraria, 3 ibilgailuen konpontzeko eta nekazaritza tresnetako lantokiak, 2 margolariak, 1 zurgina, 1 iturgina, 3 ile apaindegiak, 2 albaitariak eta 1 apaindegia.^[12]

2009an zeuden 12 establezimendu komertzialetatik, 3 120 m² baino gutxiagoko dendak, 2 okindegiak, 2 harategiak, 1 liburu denda zen, 2 zapata-dendak eta 2 drogeria ziren.^[13]

2000. urtean Tardets-Sorholus udalerrian 21 nekazaritza-ustiategi zeuden, 690 hektarea erabiltzen.^[14]

Etxebizitza

2007an 363 etxebizitza zeuden, 262 familiaren etxebizitza nagusia ziren, 55 bigarren erresidentzia ziren eta 45 hutsik zeuden. 225 etxeak ziren eta 137 apartamentuak ziren. 262 etxebizitza nagusietatik 152 bere jabearen bizilekua ziren, 89 alokairuan okupaturik zeuden eta 22 doan lagata zeuden; 8 etxek gela bat zuten, 30 etxek bi zituzten, 51 etxek hiru zituzten, 57 etxek lau zituzten eta 116 etxek bost zituzten. 128 etxebizitzek parking plaza bat zuten azpialdean. 120 etxetan auto bat zegoen eta 87 bi edo gehiago zeuden^[15]

Demografia

Biztanleriaren bilakaera

Jean de Jaurgainen "Journal de Pierris Casalivetery" egunkariaren arabera^[16] Maule-Lextarreko notarioa zen Pierre Casaliveteryk zioen 1460 eta 1481 artean 7,5 su zeudela Atharratzen eta 1540 eta 1548 artean 47, hau da, 41 eta 258 biztanle hurrenez hurren.

Bi herrien batuketa gertatu ondoren, XIX. mendearen bigarren erdialdean, Atharratze-Sorholüzeko biztanle kopurua 1.000 inguruan geratu zen. Mende batez maila horretan mantendu ondoren, 1960ko hamarkadatik aurrera biztanleen galera handia jasaten hasi zen, eta XXI. mendearen bigarren hamarkadan 600 biztanle baizik ez zituen.

Atharratze-Sorholüzeko biztanleria
Datuen iturburua: INSEE

Politika

Alkateak

Azpiegiturak

Osasuna

2009an iraupen erdiko (jarraipen eta errehabilitazio) tratamenduetarako ospitale 1, botika bat eta anbulantzia bat zegoen.

Kirolak

Zibero Sport Tardets emakumezkoen eskubaloi taldeak Frantziako erregioetako kopa irabazi du 2018an. Bestetik Atharratzetik 2007ko Frantziako Tourraren 16. etapa igaro zen, uztailaren 25ean egina eta Orthezetik Aubisquera zihoana.

Hezkuntza

Atharratzek haur-eskola bat eta lizeo bat, Jaureguy^[17] izenekoa, ditu.

Kultura

Atharratze-Sorholüzeko jaiak abuztuaren 15aren inguruan izaten dira, pilota txapelketa, suzko zezena eta dantza tradizional zuberotarrak egoten dira bertan.

Ondasun nabarmenak

• Atharratzeko eliza (San Pedro)^[18] XIX. mendearen bukaerakoa da.
• Maidalena ermita, 793 metroko altueran, izen bereko mendian eta Barkoxeko mugan.
• Eusko-akitanierazko izena duen Heraucorritse jainkoaren idazkuna.

Argazki galeria

• 
  Atharratze-Sorholüzeko gaur egungo udaletxea.
• 
  Udaletxe ohia.
• 
  Atharratzeko eliza.
• 
  Atharratzeko plaza.
• 
  Maidalena kapera.
• 
  Laritolle erreka herritik igarotzen.
• 
  Aranheko Maria Madalenaren kaperaren horman sartuta dagoen erromatar aldare-harriaren errepika.
• 
  Agosti Xahoren jaiotetxea
• 
  Xaho trinkete-ostatuko pilotalekua

Atharraztar-sorholüztar ospetsuak

• Agosti Xaho (1811-1858), idazlea.
• Emmanuel Intxauspe (1815-1902), idazlea.
• Albert Constantin (1873-1957) politikaria eta idazlea, luzaz bertan bizi izan zen.
• Johañe Pitrau, Erbin (1929-1975), nekazarien buruzagia eta sindikalista.
• Beñat Marmissolle (1981-), ultra-trail lasterkaria.

Herri senidetuak

Atharratze-Sorholüze ondorengo herriekin senidetuta dago:

• Otsagabia

Erreferentziak

• Résumé statistique^{[Betiko hautsitako esteka]} Datu estatistikoen laburpena de Tardets-Sorholus udalerrirako INSEEn.
• Évolution et structure de la population^{[Betiko hautsitako esteka]} Datuen estatistikak de Tardets-Sorholus udalerrirako INSEEn.
• France par comune Frantziako udalerri guztien datu zehatzak mapa batean ikusgai.

Kanpo estekak

• (Gaztelaniaz) Atharratze Auñamendi entziklopedian
• Atharratze-Sorholüzeri buruzko artikulua ARGIA astekarian
• Joseba Aurkenerena: Maskarada Atharratzen [1]^{[Betiko hautsitako esteka]}

Ikus, gainera

• Atharratzeko gazteluko kantua

• Datuak: Q366359
• Multimedia: Tardets-Sorholus / Q366359
• Liburuak: Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Atharratze-Sorholüze