Türkiye'de hava kirliliği

Türkiye'de hava kirliliği, ülkedeki en ölümcül çevre sorunudur: her yıl binlerce insan hava kirliliği ile ilişkili hastalıktan ölmektedir.^[1] Türkiye'de hava kirliliği, ile Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ilgilenmektedir.

Temiz Hava Hakkı Platformu'nun hazırladığı ve 2016-2019 yılları arasındaki istatistikleri baz alan rapora göre, 3 yıl üst üste Türkiye'de havası en temiz olarak ölçülen iller Rize, Artvin, Ardahan ve Tunceli'yken; son dört yıl boyunca yüksek miktarlarda kirli hava soluyan Muş, Denizli, Ağrı, Kayseri, Iğdır, Tokat, Malatya, Çorum, Erzincan ve Edirne, hava kirliliği sorununun çözülemeyen kronik bir sorun haline geldiğini gösteriyor.^[1]

Hava kirliliğin önlememesinin nedenleri olarak; 25 ilde alım gücü düşük vatandaşların kalitesiz kömür kullanımı, 15 ilde arazi şartları, 14 il toplumsal bilincin eksikliği, 6 ilde yetersiz denetim, 6 ilde ateşçi eğitimsizliği, 6 ilde meteorolojik nedenler, belirlenmiştir.

Kirliliğin kaynakları

Trafik

Trafikte solunan kirli hava sonucu her yıl İstanbul'da yüz binde 460, Ankara'da ise yüz binde 410 çocuğa astım teşhisi konuyor.^[2] 2023 yılı rakamlarına göre 11 milyon 23 bin 923 araca egzoz emisyon ölçümü yapıldı ve bu araçlardan %2,6'sına denk gelen 287 bin 275 araç ilk muayenede uygunluk alamadı.^[3]

Kömür yakan termik santraller

Greenpeace Akdeniz'e göre Afşin-Elbistan ve Soma termik santralleri sağlığa, Avrupa'daki termik santrallerinden daha fazla tehlikelidir. Kömür yakan termik santrallerin bazıları yüksek miktarlarda kükürt dioksit salınmaktadır, bunların arasında Kemerköy, Afşin-Elbistan, Seyitömer, Kangal ve Çayırhan termik santralleri bulunur.^[4]

Türler

Partikül

Dünya Sağlık Örgütüne göre bazı şehirlerde partikül seviyesi tehlikeli miktarlara ulaşmıştır. Türkiye'deki mevzuatlarda, insanların sağlığını tehdit eden en zehirli hava kirletici PM 2,5'lere dair hiçbir kısıtlama yer almamaktadır.^[5]

Sera gazlar

Konumlar

Iğdır'ın hava kirliliği 5 yıldır artmış durumda.^[6] İstanbul, Bursa, Karabük, Düzce, Kocaeli, Hatay ve Bilecik sanayi nedeniyle hava kirliliği yaşamaktadır. Sakarya, Aydın, Eskişehir, Malatya ve Kayseri'de kara yolu trafiği, Çanakkale'de termik santral öncelikli kirleticilerdir.

Sağlık

Göğüs hastalıklarına^[hangileri?]} neden olan PM 2,5 gibi kirleticilere dair de herhangi bir kısıtlama Türkiye'deki mevzuatlarda yer almamaktadır.^[5][7][8]

Masraflar

Erzincan'da yapılan araştırmaya göre PM10 hastane masraflarını yükseltiyor.^[9]

Çözümler

İstanbul için trafiğin yoğun olduğu yerleri araçlara düşük emisyon alanı^[10][11] ve Türkiye'nin vergi sisteminin emisyonları da dikkate alacak şekilde revize edilmesi gerekir.^[12]

Dış bağlantılar

• OECD Çevresel Performans İncelemeleri TÜRKİYE 2019 28 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Kara Rapor 2020 - Temiz Hava Vakfı 24 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• HAVA KALİTESİ İNDEKSİ
• BreatheLife 2 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Temiz Hava Hakkı Platformu 13 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• ISINMADAN KAYNAKLANAN HAVA KİRLİLİĞİNİN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ 20 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• HAVA KALİTESİ DEĞERLENDİRME VE YÖNETİMİ YÖNETMELİĞİ 20 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• TMMOB HAVA KİRLİLİĞİ RAPORU – 2019 15 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• WRI Türkiye Sürdürülebilir Şehirler 3 Mayıs 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• BBC hava kirliliği 11 Haziran 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Kaynakça