Ilmarë (uydu)

Ilmarë^[b] veya Varda I, tam adı 174567 Varda I Ilmarë, bir Kuiper kuşağı nesnesi olan cüce gezegen adayı 174567 Varda'nın bilinen tek doğal uydusudur. Keith Noll ve arkadaşları tarafından 2009 yılında, Hubble Uzay Teleskobu tarafından 26 Nisan 2009 tarihinde çekilen keşif görüntüleri kullanılarak yaklaşık 0,12 arkeklik bir uzaklıkta keşfedilmiş ve 2011 yılında ilan edilmiştir.^[4] Yaklaşık 326 km çapıyla (birincil cisminin yaklaşık %45'i), Plüton I Charon, Eris I Dysnomia, Orcus I Vanth ve büyük olasılıkla Haumea I Hiʻiaka'dan sonra bilinen dördüncü veya beşinci en büyük Neptün ötesi cisim uydusudur. Ilmarë'nin Varda ile aynı albedo ve yoğunluğa sahip olduğu varsayılırsa, sistemin kütlesinin yaklaşık %8,4'ünü, yani yaklaşık 2,2×10¹⁹ kg'ını oluşturmaktadır.

İsim

Varda ve uydusunun isimleri 16 Ocak 2014 tarihinde açıklanmıştır. Ilmarë, J. R. R. Tolkien'in kurgusal mitolojisinde Maiar'ın bir şefi ve Valar'ın kraliçesi, yıldızların yaratıcısı ve elflerin ana tanrıçası Varda'nın nedimesidir.^[1]

Özellikler

Ilmarë ve Varda, yaklaşık 13 Varda yarıçaplık bir ayrılık ve sonuç olarak düşük açısal momentum ile sıkıca birbirine bağlıdır. Varda'nın yörüngesinin yüksek eğimiyle birlikte, bu şekilde Orcus-Vanth ve Salacia-Actaea sistemlerine benzemektedir. 2015 itibarıyla biraz farklı yörünge parametreleriyle iki ayna yörünge çözümü olası görünmektedir. Hesaplanan dışmerkezlik, sistemin olası yaşı ile tutarsızdır, bu da bu hesaplamanın hatalı olabileceğini düşündürmektedir, bununla birlikte beklenen yaş da, Varda'nın gelgit kilitli olmayabileceği yönündeki önerilerle de çelişmektedir.^[2]

Eğer Ilmarë ve Varda aynı albedoya sahip olsalardı, Ilmarë 163+19
-17 km yarıçapında veya Varda'nın hacminin yaklaşık %8,4'ü kadar olurdu. Eğer iki cisim de aynı yoğunluğa sahipse, Ilmarë (2,664±0,064)×10²⁰ kg sistem kütlesinin yaklaşık %8,4'üne sahip olacaktır.

Bununla birlikte, Varda'nın albedosu Ilmarë'ninkinden %50 daha fazlaysa, Ilmarë'nin yarıçapı 191+22
-21 km ve sistemin yığın yoğunluğu 1,31+0,52
-0,36 g/cm³ olacaktır. Eğer Ilmarë %50 daha büyük bir albedoya sahipse, yarıçapı 137+16
-15 km ve yığın yoğunluğu 1,18+0,47
-0,33 g/cm³ olacaktır. İki cismin farklı dalga boylarındaki mutlak büyüklükleri benzer olduğundan, albedolarının çok farklı olması muhtemel değildir, bu nedenle Ilmarë'nin bu boyut aralığında olması kuvvetle muhtemeldir.^[2]

Notlar

^ ^a ^b Varda ve Ilmarë eşit albedo ve eşit yoğunluğa sahipse
^ İlk hecede vurgulu

Kaynakça

^ ^a ^b "174567 Varda (2003 MW12)". Küçük Gezegen Merkezi. 17 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2018.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Grundy, W. M.; Porter, S. B.; Benecchi, S. D.; Roe, H. G.; Noll, K. S.; Trujillo, C. A.; Thirouin, A.; Stansberry, J. A.; Barker, E.; Levison, H. F. (1 Eylül 2015). "The mutual orbit, mass, and density of the large transneptunian binary system Varda and Ilmarë". Icarus. Cilt 257. ss. 130-138. arXiv:1505.00510 $2. Bibcode:2015Icar..257..130G. doi:10.1016/j.icarus.2015.04.036.
^ ^a ^b Souami, D.; Braga-Ribas, F.; Sicardy, B.; Morgado, B.; Ortiz, J. L.; Desmars, J.; ve diğerleri. (Ağustos 2020). "A multi-chord stellar occultation by the large trans-Neptunian object (174567) Varda". Astronomy & Astrophysics. Cilt 643. ss. A125. arXiv:2008.04818 $2. Bibcode:2020A&A...643A.125S. doi:10.1051/0004-6361/202038526.
^ Vilenius, E.; Kiss, C.; Mommert, M.; Müller, T.; Santos-Sanz, P.; Pal, A.; Stansberry, J.; Mueller, M.; Peixinho, N.; Fornasier, S.; Lellouch, E.; Delsanti, A.; Thirouin, A.; Ortiz, J. L.; Duffard, R.; Perna, D.; Szalai, N.; Protopapa, S.; Henry, F.; Hestroffer, D.; Rengel, M.; Dotto, E.; Hartogh, P. (4 Mayıs 2012). "'TNOs are Cool': A survey of the trans-Neptunian region". Astronomy & Astrophysics. Cilt 541. ss. A94. arXiv:1204.0697 $2. Bibcode:2012A&A...541A..94V. doi:10.1051/0004-6361/201118743.

Cüce gezegenler

Muhtemel cüce gezegenlerin listesi
Eski cüce gezegenler
- Phoebe
- Triton
- Vesta
- Pallas
Mezogezegen
Planemo

Asteroit kuşağı

Mutabakat	Ceres
Muhtemel	Hygiea Interamnia

Centaurlar

Muhtemel	Chariklo Chiron 2013 TC₁₄₆ 2014 NW₆₅

Plütinolar

Mutabakat	Orcus Plüton
Muhtemel	Huya Ixion 2001 QF₂₉₈ 2002 VR₁₂₈ 2002 XV₉₃ 2003 AZ₈₄ 2003 UZ₄₁₃ 2003 VS₂ 2007 JH₄₃ 2017 OF69

Twotinolar

Muhtemel	2002 WC₁₉

Cubewanolar ve
diğer Kuiper kuşağı

Mutabakat	Haumea Makemake Quaoar
Muhtemel (cubewanolar)	Chaos Salacia Varda Varuna 1998 SN₁₆₅ 2002 AW₁₉₇ 2002 CY248 2002 KX₁₄ 2002 MS₄ 2002 UX₂₅ 2003 QW₉₀ 2004 GV₉ 2004 NT₃₃ 2004 PF₁₁₅ 2004 TY₃₆₄ 2004 UX₁₀ 2005 RN₄₃ 2005 UQ₅₁₃ 2010 FX86
Muhtemel (diğer)	1999 CD₁₅₈ 1999 DE₉ 2000 YW₁₃₄ 2002 XW₉₃ 2010 JO₁₇₉ 2010 VK₂₀₁ 2011 FW62 2011 GM₂₇ 2013 FZ₂₇ 2014 UM₃₃ 2015 AM₂₈₁ 2015 RR₂₄₅