| Botulizm | |
|---|---|
 | |
| 14 yaşındaki, bilinci yerinde bir botulizm hastası. Göz kasları zayıflamış, göz kapakları sarkmış, göz bebekleri büyümüş ve hareketsiz. | |
| Uzmanlık | Enfeksiyon hastalıkları, gastroenteroloji |
| Belirtiler | Yorgunluk, görme ve konuşma bozukluğu |
| Komplikasyon | Solunum yetmezliği |
| Kuluçka süresi | 12-72 saat |
| Süre | Değişken |
| Nedenleri | Clostridium botulinum |
| Risk faktörü | Yanlış konservasyon ve fermentasyon, 12 aydan küçük bebeklerde bal tüketimi, yüksek dozda kozmetik veya tedavi amaçlı botulinum toksini kullanımı |
| Tanı | Bakteri veya toksin buluntusu |
| Korunma | Doğru gıda prezervasyonu, bir yaşından küçük bebeklere bal yedirmemek |
| Tedavi | Antitoksin, antibiyotik, mekanik ventilasyon |
| Prognoz | ~%7.5 ölüm riski |
| Sıklık | Dünya çapında: Yıllık ~1000 raporlanmış vaka |
| Ölüm | Küresel çapta vaka-ölüm oranı %5–10 (≈yılda 50–100 ölüm) |
Botulizm veya botulismus, Clostridium botulinum bakterisinin ürettiği botulinum toksininden kaynaklanan ve ölümcül olabilen bir hastalıktır.[1] Çoğunlukla, evde hazırlanmış ve uygun şekilde sterilize edilmemiş veya tuzlanmamış konservelerden kaynaklanır.[1] Bununla birlikte açık yaralardan da enfeksiyon kapılabilir.[1] C. botulinum bakterisi toprak altında oksijensiz ortamda yaşar ve ısıya dayanıklı sporlar üretir. Sporların tamamen yok edilmesi için gıdaların en az 120 °C sıcaklıkta kaynatılması gerekir ki bu sıcaklığa ancak düdüklü tencerede veya endüstriyel ocaklarda ulaşılır. Normal tencerede kaynatma yeterince güvenli değildir.[1] Ancak, konservede üreyen bakterilerin ürettiği toksin ısıya çok dayanıklı olmadığından dolayı bu gıdalar tüketilmeden önce en az iki dakika boyunca 70 °C sıcaklıkta pişirilirse toksinler tamamen yok olur.[1]
Botulizm, ender rastlanan ancak tehlikeli bir Klostridial enfeksiyondur. Botulismus, genellikle toksienfeksiyöz bir hastalıktır. Hem etkenin patojenik etkisi hem de ürettiği botulismus toksini etki gösterir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Clostiridium botulinum ilk olarak Émile van Ermengem (1896) tarafından incelenmiş ve tanımlanmıştır. Araştırmasında, yanlış tütsülendiği için otuz dört kişinin zehirlenmesine yol açan jambondan C. botulinum bakterisini izole etmiştir. Yine aynı araştırmacı bu etkene ait toksinleri de ortaya koymuştur.[2] Tavuklarda ise 1913 yılında ortaya koyulmuştur.Şablon:Kaynak needed
Nedenleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Clostridium botulinum adlı bakterinin organizmaya girmesi sonucunda ortaya çıkan botulizmin nedeni, özellikle de mikroorganizmanın dirençli sporları normal pişirmeyle ölmediklerinden, evde yapılan konservelerdir. Sarımsakların sadece yağla konserve edilmesi (tuz eklenmemesi) de nedenleri arasındadır.
Ayrıca bebeklerde, C. botulinum sporlarını içeren bal ve bal içeren gıda maddelerinin tüketilmesi sonucunda botülizm görülebilmektedir.
Bunun yanında, bakterinin vücuttaki yara ve kesikler üzerinden dokuları istila etmesi yoluyla da enfeksiyon gerçekleşebilir.
Etkileri
[değiştir | kaynağı değiştir]Bakterinin ürettiği güçlü toksin, gözlerde uyum felci, çift görme, ağız kuruluğu, hâlsizlik, baş ağrısı gibi ilk belirtilerden sonra, ishal ve kusmaya neden olur; kalp ritim bozuklukları ve solunum felcine yol açarak hastayı ölüme sürükleyebilir.
Tedavisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Tedavide özel botülizm antiserumuna başvurulur.
Korunma
[değiştir | kaynağı değiştir]Konserveler sağlık kurallarına uygun hazırlanmalı ve özellikle taze sarımsak ve ot konserveleri tuzlanıp soğuk tutulmalı, hasarlı ve paslı ambalajlardan kaçınılmalıdır.
Bebek botulizmini önlemek için 12 aydan küçük bebeklere bal vermekten kaçınılmalıdır. Diğer çocuklarda ve yetişkinlerde bağırsak bakerileri C. botulinumun gelişimini doğal olarak önler.[3]
Hayvanlarda botulismus
[değiştir | kaynağı değiştir]
Sığır, koyun ve keçilerde Clostridium botulinum tip C ve tip D' nin oluşturduğu bir toksienfeksiyondur. Sığır botulismusuna Lamziekte de denmektedir.
Mera veya yemlerin fosfor ve proteince yetersizliği hayvanları kokuşmuş kadavra artıklarına (yabani su kanatlıları, kemirici ve sürüngen hayvanlar) yönelterek hastalığın yayılmasında rol oynar. Etken sporu ve botulismus toksini içeren materyalin alımı ile sporlar bağırsaklarda germinatif (üreme) faza geçerek toksikasyonu oluşturabileceği gibi bazen 1 gram toksik materyalin alımı bir sığırın doğrudan ölümü için yeterli olabilmektedir.
Ölüm sonrası kaslara geçen etken yeni hayvanlar için öldürücü olmaya devam eder. C. botulinum toksini asetil kolin sentezini engeller, motor sisteminde felce neden olur ve felç sonucu oluşan bulgularla seyreder. Kaba ölüm hızı %90-95'e çıkabilir.
En etkin, en pratik, en ekonomik koruma aşılama ile sağlanır.
Ek bilgi
[değiştir | kaynağı değiştir]Botulizme neden olan toksin, Amerika merkezli Allergan firması tarafından Botox markası adı altında pazarlanmaktadır. Kozmetik kullanımının yanı sıra Botox, nörolojide servikal distoni, blefarospazm ve çeşitli fasiyal sinir (C.N. VII) rahatsızlıklarında ve dermatolojide hiperhidrosis (aşırı terleme) tedavilerinde de kullanılmaktadır.
Hayvanlarda botulizme karşı koruyucu aşı, Dollvet firması tarafından Botudoll markası adı altında pazarlanmaktadır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e "Botulism" 18 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Britannica.com. Erişim: 17 Şubat 2017
- ^ Mikrobiyoloji, Prof. Dr. M. ARDA, s240, 1997
- ^ "People at Increased Risk for Botulism". Centers for Disease Control and Prevention. 9 Mayıs 2024. 4 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2025.
| Sınıflandırma | |
|---|---|
| Dış kaynaklar |
