Vrtište

Vrtište
Crkva u Vrtištu
Osnovni podaci
Država	Srbija
Upravni okrug	Nišavski
Grad	Niš
Gradska opština	Crveni Krst
Stanovništvo
Stanovništvo (2022)	1052
Geografija
Koordinate	43°22′13″N 21°48′10″E / 43.370333°N 21.802666°E / 43.370333; 21.802666
Nadmorska visina	206 m
Vrtište Vrtište (Srbije)
Ostali podaci
Poštanski kod	18211
Pozivni broj	018
Registarska oznaka	NI

Koordinate: 43° 22′ 13" SGŠ, 21° 48′ 10" IGD

Vrtište je naseljeno mesto u gradskoj opštini Crveni Krst na području grada Niša u Nišavskom okrugu. Nalazi se u aluvijalnom prostoru, kod ušća Nišave u Južnu Moravu, na 9 km severozapadno od centra Niša. Prema popisu iz 2002. bilo je 1052 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 1064 stanovnika).

Istorija

Praistorijski i rimski nalazi pokazuju da Vrtište spada u red veoma starih sela. Lokalitet Kod česme u dužini 800 m izdašan je kulturni preistorijski sloj do dubine 2 metra. Dublji slojevi su iz neolita, a gornji iz bronzanog doba. Blizu Male česme otkriveni su brojni pletari od zemunica. Na lokalitetu Čiflik, na mestu gde železnička pruga seče staru rečnu terasu, takođe su pronađeni preistorijski predmeti, a od antičkih, pored drugih spomenika, na granici starog turskog groblja, otkriven je i miljokaz Filipa I Arabljanina iz 244. godine nove ere.

Na preistorijskim i antičkim temeljima zaseljeno je kasnije slovensko Vrtište na višoj obali meandra starog rečnog korita Južne Morave. Turski popis 1498. godine zatiče ga kao selo sa 51 kućom, 17 neoženjenih, 5 udovičkih kuća i sa dažbinama u iznosu 7.105 akči. Uz ovaj podatak stoji napomena da „u sinoru sela živi i svoje ušure daje raja sela po imenu Sopotovci“. Osim toga, Vrtište je imalo menzilhanu (poštansku štalu) i imalo zadatak da hrani poštanske konje. Prema turskom popisu nahije Niš iz 1516. godine, mesto je bilo jedno od 111 sela nahije i nosilo je isti naziv kao danas, a imalo je 50 kuća, 6 udovičkih domaćinstava, i 10 samačkih domaćinstava.^[1]. U procesu čiflučenja sela u drugoj polovini 18. veka, u ataru Vrtišta formirano je selo Čifluk, koje je potom postepeno, posle oslobođenja od Turaka, raseljeno (današnji Čiflik).

Krajem 19. veka (1895), zajedno sa Čivlakom, ima 72 domaćinstva i 430 stanovnika, a 1930. godine 100 domaćinstava i 625 stanovnika. Krajem 19. veka nastupio je konačni raspad tradicionalnih porodičnih zadruga sa prelazom na višečlanu porodicu, kao i lagano usitnjavanje zemljišnih poseda sa sve naglašenijom orijentacijom na ratarsku i tržišnu privredu. Posle Drugog svetskog rata promene su se produbile ka daljem usitnjavanju domaćinstava i poseda, a zatim u pravcu postepenog napuštanja poljoprivrede sa delimičnom preorijentacijom na gradsko zapošljavanje i mešovitu privredu. Istovremeno, zbog blizine Niša i plodne, a doskora i ne mnogo skupe zemlje, Vrtište je postalo privlačno za pridošlice radničkih i mešovitih zanimanja iz planinskih i udaljenijih krajeva. Pored doseljenika s područja užeg niškog regiona, ima i onih koji su došli iz Metohije, gornjeg Ponišavlja, Toplice i drugih krajeva. Broj domaćinstava je od 1948. do 1981. godine u stalnom porastu, ali broj stanovnika uglavnom stagnira. Promene na ovim osnovama dovele su do toga da je Vrtište u 1971. godini imalo 69 poljoprivrednih, 84 mešovitih i 100 nepoljoprivrednih domaćinstava.

Demografija

U naselju Vrtište živi 841 punoletni stanovnik, a prosečna starost stanovništva iznosi 41,1 godina (40,0 kod muškaraca i 42,1 kod žena). U naselju ima 310 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,39.

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija

Godina	Stanovnika




1948.	811	^[2]
1953.	904
1961.	992
1971.	987
1981.	996
1991.	1064	1020
2002.	1093	1052

Etnički sastav prema popisu iz 2002.
Srbi	1030	97.90%
Jugosloveni	3	0.28%
Crnogorci	2	0.19%
Makedonci	2	0.19%
Romi	1	0.09%
Bugari	1	0.09%
nepoznato	7	0.66%

Stanovništvo prema polu i starosti ^[3]


	m	ž
?	2	5
80+	7	14
75-79	14	31
70-74	31	29
65-69	31	36
60-64	30	27
55-59	28	26
50-54	48	34
45-49	44	43
40-44	44	42
35-39	25	36
30-34	33	28
25-29	30	32
20-24	34	28
15-19	45	34
10-14	31	27
5-9	24	32
0-4	26	21
prosek	40.0	42.1

Domaćinstva

**Broj domaćinstava po popisima od 1948-2002.**
Godina popisa	1948.	1953.	1961.	1971.	1981.	1991.	2002.
Broj domaćinstava	149	178	220	253	264	304	310

**Domaćinstva po broju članova po popisu od 2002.**
Broj članova	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10 i više	Prosečan broj članova
Broj domaćinstava	45	72	52	53	45	34	7	1	1	-	3.39

Domaćinstva

**Broj domaćinstava po popisima od 1948-2002.**
Godina popisa	1948.	1953.	1961.	1971.	1981.	1991.	2002.
Broj domaćinstava	446	107	295	31	12	1	445

**Domaćinstva po broju članova po popisu od 2002.**
Broj članova	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10 i više	Prosečan broj članova
Broj domaćinstava	63	295	80	7	-

Stanovništvo prema delatnosti koju obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija	Proizvodnja i snabdevanje...	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	268	61	-	-	85	1	13	36	12	16
Ženski	216	97	-	-	42	-	-	25	19	3
Oba	484	158	-	-	127	1	13	61	31	19
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	2	3	22	3	7	3	1	-	3
Ženski	2	2	-	5	20	1	-	-	-
Oba	4	5	22	8	27	4	1	-	3

Reference

↑ „Istorijski arhiv Niš: „DETALjNI POPIS NAHIJE NIŠ IZ 1516. GODINE“”. Arhivirano iz originala na datum 2012-03-15. Pristupljeno 2014-08-24.
↑ Knjiga 9, Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, maj 2004, ISBN 86-84433-14-9
↑ Knjiga 2, Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, februar 2003, ISBN 86-84433-01-7