Wąpielsk (gmina)

Wąpielsk

gmina wiejska
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Powiat	rypiński
TERC	0412062
Wójt	Beata Gabryszewska
Powierzchnia	93,78 km²
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności	4047[1]
• gęstość	43,4 os./km²
Nr kierunkowy	56
Tablice rejestracyjne	CRY
Adres urzędu: Urząd Gminy w Wąpielsku Wąpielsk 20 87-337 Wąpielsk
Szczegółowy podział administracyjny
Położenie na mapie powiatu
53°08′00″N 19°17′00″E/53,133333 19,283333
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej

Wąpielsk (1940-54 gmina Radziki Duże) – gmina wiejska w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie rypińskim. W latach 1975–1998 gmina administracyjnie należała do województwa toruńskiego.

Siedziba gminy to Wąpielsk.

Według danych z 31 grudnia 2011^[2] gminę zamieszkiwały 4122 osoby.

Według danych z roku 2002^[3] gmina Wąpielsk ma obszar 93,78 km², w tym:

• użytki rolne: 71%
• użytki leśne: 20%

Gmina stanowi 15,97% powierzchni powiatu.

Dane z 31 grudnia 2011^[2]:

• Piramida wieku mieszkańców gminy Wąpielsk w 2014 roku^[1].

Gmina zbiorowa Wąpielsk powstała w 1867 roku w powiecie rypińskim w guberni płockiej. W okresie międzywojennym gmina Wąpielsk należała do powiatu rypińskiego w woj. warszawskim. 1 kwietnia 1938 roku gminę wraz z całym powiatem rypińskim przeniesiono do woj. pomorskiego^[4].

24 października 1940 gminę Wąpielsk zniesiono^[5][6], przekształcając ją w gminę Radziki Duże (Ratsfelde)^[7]; równocześniе gromady Cetki, Długie i Warpalice wyłączono z gminy Wąpielsk i włączono do nowo utworzonej gminy Rypin (Rippin-Land)^[8], natomiast do gminy Ratsfelde włączono gromady Bielawki, Lamkowizna, Łapinóż, Łapinóż-Rumunki i Łapinóżek z gminy Osiek^[7].

Po wojnie, dekretem PKWN z 21 sierpnia 1944 r. o trybie powołania władz administracji ogólnej pierwszej i drugiej instancji, uchylono wszelkie zmiany w podziale administracyjnym państwa wprowadzone przez okupanta (Art. 11)^[9]. Jednak, zmiany w podziale administracyjnym powiatu rypińskiego wprowadzone podczas wojny utrzymywały się w praktyce także po wojnie^[5]. Było to praktykowane do tego stopnia, że Wojewoda Pomorski wydał 22 kwietnia 1950 specjalne ogłoszenie informujące o powróceniu do stanu administracyjnego z 1 września 1939, podkreślając szczególnie, że „gromada Łapinóż należy do gminy wiejskiej Osiek, a nie do gminy wiejskiej Wąpielsk”^[10]. Tak więc przedwojenna gmina Wąpielsk winna funkcjonować de iure także po wojnie, choć w praktyce nadal stosowano zarówno nazewnictwo, jak i skład gmin wprowadzony przez okupanta.

Na przykład GUS-owski oficjalny Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r. dalej wylicza gminę Radziki Duże w miejsce gminy Wąpielsk, umieszczając gromady Cetki, Długie i Warpalice (należące przed wojną do gminy Wąpielsk) w gminie Strzygi (następniczki utworzonej przez hitlerowców gminy Rypin), a gromady Bielawki, Lamkowizna, Łapinóż, Łapinóż-Rumunki i Łapinóżek (należące przed wojną do gminy Osiek) w gminie Radziki Duże^[11]. Podobnie było nawet w wydawnictwach wojewódzkich, np. w Dzienniku Urzędowym Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z 1954 w opisie gmin i gromad podlegających transformacji w związku z reformą administracyjną państwa^[12]. Brak konsensusu trwał do jesieni 1954, kiedy to formalnie zniesiono gminy wiejskie w miejsce gromad^[13].

Dopiero gmina utworzona w 1973 roku nazywa się formalnie Wąpielsk^[14].

Na terenie gminy znajduje się rezerwat przyrody Tomkowo – leśny, chroni las mieszany z domieszką modrzewia polskiego.

• Długie – Pałac z 1 poł. XIX w. wraz z otaczającym go parkiem, budynek dawnego młyna, spichrz
• Łapinóżek – Dwór z 2 poł. XIX w. z oficyną i pozostałością parku
• Radziki Duże – Kościół św. Katarzyny z 2 poł. XIV w., ruiny zamku z XIV/XV w.
• Radziki Małe – Ruiny pałacu z XVII w.
• Tomkowo – Dwór oraz naturalny park sąsiadujący z rezerwatem przyrody
• Wąpielsk – Eklektyczny dwór z 2 poł. XIX w., otaczający go park, brama wjazdowa

Wsie

Bielawki, Długie, Kiełpiny, Kierz Półwieski, Kupno, Lamkowizna, Łapinóż-Rumunki, Łapinóżek, Półwiesk Duży, Półwiesk Mały, Radziki Duże, Radziki Małe, Ruszkowo, Tomkowo, Wąpielsk.

Osady

Chorab, Noskowizna, Olszak

Bobrowo, Brodnica, Brzuze, Golub-Dobrzyń, Osiek, Radomin, Rypin

• Zdjęcia lotnicze gminy Wąpielsk. zdjeciawapielsk.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-08-10)].