Trema (roślina)
Trema micranthum | |||
Systematyka[1][2] | |||
Domena | eukarionty | ||
---|---|---|---|
Królestwo | rośliny | ||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | okrytonasienne | ||
Klasa | Magnoliopsida | ||
Nadrząd | |||
Rząd | |||
Rodzina | konopiowate | ||
Rodzaj | Trema | ||
Nazwa systematyczna | |||
Trema Loureiro Fl. Cochinch. 539, 562. Sep 1790[3] | |||
Typ nomenklatoryczny | |||
T. cannabina Loureiro[3] | |||
Synonimy | |||
| |||
|
Trema – rodzaj z rodziny konopiowatych (Cannabaceae). Obejmuje 20 gatunków[4][5]. Zasięg rodzaju rozciąga się na wszystkie kontynenty w strefie międzyzwrotnikowej. Na kontynentach amerykańskich rośliny te spotykane są od Florydy i Meksyku na północy po północną Argentynę na południu; w Afryce obecne są na całym kontynencie (także na Madagaskarze), z wyjątkiem krajów basenu Morza Śródziemnego; w Azji rosną na Półwyspie Arabskim i w południowo-wschodniej części kontynentu – od Indii po Chiny, a poprzez Archipelag Malajski zasięg rodzaju sięga do Nowej Gwinei i północno-wschodniej Australii[4]. Są to szybko rosnące, pionierskie rośliny drzewiaste (T. micranthum osiąga 13,5 m wysokości w ciągu dwóch lat) występujące w lukach lasów[5], często także na terenach przekształconych przez człowieka, na siedliskach synantropijnych[6].
Rośliny te są w różnorodny sposób użytkowane. T. orientale i T. micranthum ze względu na szybki wzrost sadzone są jako drzewo cieniodajne na plantacjach kawowców i herbaty[5][7]. Na korzeniach tych roślin znajdują się brodawki z bakteriami wiążącymi azot, dzięki czemu podnoszą żyzność gleby. Drewno wykorzystywane jest jako opał i do produkcji węgla drzewnego[7]. Liście T. orientale zasobne w taniny (8% suchej masy) wykorzystywane są do garbowania sieci rybackich[5]. Z łyka T. micranthum wyrabiano specyficzne tkaniny już w czasach pre-kolumbijskich, współcześnie wykonywane są one głównie dla turystów. Z miękkiego drewna tego gatunku wytwarza się skrzynki i zapałki[5].
Rośliny zawierają alkaloidy[5] i różne gatunki wykorzystywane są lokalnie w medycynie ludowej[7].
Morfologia
- Pokrój
- Zimozielone drzewa i okazałe krzewy, osiągające do 15 m wysokości. Kształt korony zróżnicowany. Młode pędy grube, omszone, bez cierni. Na starszych pędach kora gładka lub płytko bruzdowana, ciemnobrązowa do szarobrązowej[8].
- Liście
- Skrętoległe, wyrastają w kilku rzędach[6]. Wsparte są krótkotrwałymi[6][8], wolnymi przylistkami wyrastającymi parami u nasady ogonkowych liści[4]. Blaszka jajowata do wąskolancetowatej, ząbkowana lub piłkowana na brzegu. Użyłkowanie z trzema, rzadziej pięcioma żyłkami głównymi wychodzącymi z nasady blaszki (tylko u T. levigatum z użyłkowaniem pierzastym)[6][8].
- Kwiaty
- Drobne, krótkoszypułkowe[6], skupione po 12–20 w gęste lub luźne kwiatostany wierzchotkowe[8]. Kwiaty zwykle są jednopłciowe i na jednej roślinie zwykle dominują albo kwiaty męskie, albo żeńskie[8]. Kwiaty rozwijają się po rozwinięciu liści[8]. Okwiat w kwiatach męskich, żeńskich i obupłciowych składa się zwykle z 5, rzadziej 4 listków. Pręciki (brak ich w kwiatach żeńskich) w tej samej liczbie co listki okwiatu. Zalążnia (w kwiatach męskich szczątkowa) kulista, omszona, z dwoma trwałymi i nagimi szyjkami słupka zakończonymi nierozgałęzionymi znamionami[6][8].
- Owoce
- Małe pestkowce o długości od 1,5 do 5 mm, wzniesione, kulistawe lub elipsoidalne. Zwykle z trwałym okwiatem i słupkiem. Owocnia mięsista[6].
Systematyka
W tradycyjnym, węższym ujęciu rodzaj Trema był parafiletyczny, ponieważ zagnieżdżony był w jego obrębie rodzaj Parasponia[2]. Współcześnie rodzaj ten włączany jest do Trema[4]. W obrębie rodziny Trema włączana jest do podrodziny Celtoideae[8], w obrębie której takson ten jest blisko spokrewniony z rodzajem wiązowiec Celtis[9].
- Wykaz gatunków[4]
- Trema andersonii (Planch.) Byng & Christenh.
- Trema angustifolium (Planch.) Blume
- Trema asperum (Brongn.) Blume
- Trema cannabinum Lour.
- Trema cubense Urb.
- Trema discolor (Brongn.) Blume
- Trema domingense Urb.
- Trema eurhynchum (Miq.) Byng & Christenh.
- Trema humbertii J.-F.Leroy
- Trema lamarckianum (Schult.) Blume
- Trema levigatum Hand.-Mazz.
- Trema melastomatifolium (J.J.Sm.) Byng & Christenh.
- Trema micranthum (L.) Blume
- Trema nitidum C.J.Chen
- Trema orientale (L.) Blume
- Trema parviflorum (Miq.) Byng & Christenh.
- Trema politoria (Planch.) Blume
- Trema simulans (Merr. & L.M.Perry) Byng & Christenh.
- Trema tomentosum (Roxb.) H.Hara
- Trema vieillardii (Planch.) Schltr.
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-01-07] (ang.).
- ↑ a b Trema Loureiro. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2020-01-07].
- ↑ a b c d e f Trema Lour.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-01-07].
- ↑ a b c d e f David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 932, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
- ↑ a b c d e f g Trema Loureiro. [w:] Flora of China [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2020-01-07].
- ↑ a b c Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe 1. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 114. ISBN 83-7079-778-4.
- ↑ a b c d e f g h Leila M. Schultz: Trema Loureiro. [w:] Flora of North America [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2020-01-07].
- ↑ Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 163. ISBN 0-333-73003-8.
- DSDE: Trema
- EoL: 49127
- Flora of China: 133312
- Flora of North America: 133312
- GBIF: 2984500
- identyfikator iNaturalist: 62862
- IPNI: 30005567-2
- ITIS: 19103
- NCBI: 3479
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:41025-1
- identyfikator Tropicos: 40016530
- USDA PLANTS: TREMA
- identyfikator taksonu Fossilworks: 319876
- CoL: 7YPK