Tadeusz Dzierzgowski

Tadeusz Franciszek Dzierzgowski

major obserwator
Data i miejsce urodzenia	17 września 1900 Warszawa
Data i miejsce śmierci	31 grudnia 1940 Charków
Przebieg służby
Lata służby	1915–1939
Siły zbrojne	Wojsko Polskie
Formacja	Lotnictwo Wojska Polskiego
Jednostki	12 Eskadra Wywiadowcza 13 Eskadra Myśliwska 3 pułk lotniczy 1 pułk lotniczy Szkoła Pilotów Centrum Wyszkolenia Lotnictwa nr 2 Szkoła Podoficerów Lotnictwa dla Małoletnich
Stanowiska	dowódca dywizjonu
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa
Odznaczenia

Tadeusz Franciszek Dzierzgowski (ur. 17 września 1900 w Warszawie, zm. 31 grudnia 1940 w Charkowie^[1]) – major obserwator Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari, ofiara zbrodni katyńskiej.

Zobacz wiadomość w serwisie Wikinews pt. 2007-11-09: Pierwszy dzień uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”

Urodził się w rodzinie Ignacego i Heleny z Niklasów^[2]. W Poznaniu w 1919 ukończył kurs w Oficerskiej Szkole Obserwatorów Lotniczych oraz w Warszawie Francuską Szkołę Pilotów. Będąc obserwatorem podczas wojny polsko–bolszewickiej służył w 12 eskadrze wywiadowczej i 13 eskadrze myśliwskiej^[3] . Szczególnie odznaczył się wykonując długodystansowe loty wywiadowcze, które sięgały w głąb terytorium przeciwnika oraz podczas licznych lotów bojowych bombardując w lipcu i sierpniu 1919 dworzec kolejowy w Mińsku i Bobrujsku. Uczestniczył we wszystkich działaniach eskadry na froncie białoruskim^[3] .

10 maja 1920 podchorąży obserwator Tadeusz Dzierzgowski razem z kapitanem pilotem Władysławem Jurgensonem wystartował celem zbombardowania bolszewickich pozycji. Załoga zauważyła podczas lotu bolszewickie myśliwce (Nieuporty), które podchodziły do ataku na polską eskadrę. Załoga Dzierzgowski - Jurgenson lecąca obciążonym dwumiejscowym LVG C.VI, który był samolotem wywiadowczym i nie był przystosowany do walki powietrznej, zaatakowała bolszewickie samoloty. Wykonując atak odciągnęła bolszewików od pozostałych członków swojej eskadry i ocaliła tym samym pozostałych polskich lotników^[3] . Polski LVG podczas stoczonej walki powietrznej został poważnie uszkodzony pociskami sowieckiego lotnika Grigorija S. Sapożnikowa. Kapitan Jurgenson został zmuszony do awaryjnego lądowania na terytorium przeciwnika w okolicach Żłobina. Pilot oraz ciężko ranny obserwator dostali się do sowieckiej niewoli. Po zawarciu rozejmu z Sowietami Tadeusz Dzierzgowski odzyskał wolność, a Władysława Jurgensona uznano dezerterem z armii carskiej i po kilku dniach śledztwa oraz tortur został rozstrzelany^[3] .

Po zakończonych działaniach wojennych Dzierzgowski wyszedł na wolność. Powrócił do kraju i w 1921 pełnił służbę w 3 pułku lotniczym w Poznaniu, a następnie 1 czerwca 1921 został awansowany na stopień podporucznika z równoczesnym wcieleniem z dniem 1 grudnia do 1 pułku lotniczego w Warszawie^[4]. Rozkazem Ministra Spraw Wojskowych L. 3351 z 1922 otrzymał tytuł i odznakę obserwatora za czas służby w Wojskach Lotniczych^[5]. 1 października 1924 już jako porucznik przydzielono go do Szkoły Pilotów^[6]. W 1926 został przeniesiony do kadry oficerów lotnictwa^[7][8] ze starszeństwem z dniem 1 grudnia 1923^[9]. Od 1927 był pracownikiem Centrum Wyszkolenia Lotnictwa nr 2^[8], a od 1929 jako adiutant. W 1932 awansowany do stopnia kapitana ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1932^[10]. Po utworzeniu Szkoły Podoficerów Lotnictwa dla Małoletnich w Bydgoszczy (od 1938 w Krośnie)^[11] został zastępcą dowódcy 2 eskadry szkolnej, a następnie 3 eskadry szkolnej. W późniejszym czasie otrzymał stanowisko zastępcy komendanta. W 1935 został przesunięty na stanowisko dyrektora nauk. Na stopień majora został mianowany ze starszeństwem z 19 marca 1938 i 13. lokatą w korpusie oficerów lotnictwa, grupa liniowa^[12]. W marcu 1939 był dowódcą II dywizjonu szkolnego^[13].

We wrześniu 1939 w czasie ewakuacji szkoły w rejonie Łucka dostał się do niewoli sowieckiej. Przebywał w obozie w Starobielsku^[14]. Wiosną 1940 został zamordowany przez funkcjonariuszy NKWD w Charkowie i pogrzebany potajemnie w bezimiennej mogile zbiorowej w Piatichatkach^[14], gdzie od 17 czerwca 2000 mieści się oficjalnie Cmentarz Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie^[15]. Figuruje na Liście Starobielskiej NKWD, pod poz. 952^[14].

5 października 2007 minister obrony narodowej Aleksander Szczygło mianował go pośmiertnie na stopień podpułkownika^[16][17][18]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”^[19][20][21].

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 8094^[22]
• Srebrny Krzyż Zasługi (19 marca 1935)^[23][12]
• Polowa Odznaka Obserwatora nr 56 (11 listopada 1928)^[24]
• Krzyż Kawalerski Orderu Korony Rumunii (Rumunia)^[25]
• rumuńska Odznaka Obserwatora (1929)^[26]

• jeńcy polscy w niewoli radzieckiej (od 1939 roku)
• obozy NKWD dla jeńców polskich
• ofiary zbrodni katyńskiej – zamordowani w Charkowie

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2019-12-20].
• Rocznik Oficerski 1928. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa, 1928. [dostęp 2019-12-20].
• Rocznik Oficerski 1932. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa, 1932. [dostęp 2019-12-20].
• Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
• Encyklopedia Lotnictwa Polskiego [online] [dostęp 2019-12-20] . strona główna serwisu