![](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Disambig.svg/25px-Disambig.svg.png) | Ten artykuł dotyczy systemu liczbowego. Zobacz też: arytmetyka resztowa liczb całkowitych. |
Systemy liczbowe
Kultura
Cyfry indyjsko-arabskie
- Arabski (zachód)
- Arabski (wschód)
- Cyfry hinduskie
- Khmerski
- Tajski
Systemy wschodnioazjatyckie
Systemy alfabetyczne
- Abdżad
- Ormiański
- Głagolica
- Cyrylica
- Gyyz
- Grecki
- Aryabhata
- Hebrajski
Inne
System resztowy (RNS od ang. residue number system) – system liczbowy służący do reprezentacji liczb całkowitych wektorem reszt z dzielenia względem ustalonego wektora wzajemnie względnie pierwszych modułów. Chińskie twierdzenie o resztach orzeka, że taka reprezentacja jest jednoznaczna dla liczb całkowitych ze zbioru
gdzie
jest iloczynem wszystkich modułów.
Niech
będzie bazą względnie pierwszych modułów, a
ich iloczynem. Wtedy reprezentacją liczby
w systemie resztowym o bazie
jest
gdzie
dla każdego
Operacje
Na liczbach reprezentowanych w systemie resztowym może być efektywnie przeprowadzonych wiele operacji arytmetycznych. Wykonuje się je, przeprowadzając niezależnie na odpowiednich resztach „zwykłe” operacje, a następnie operację modulo odpowiedniego modułu. Dla następujących operacji rozważmy dwie liczby całkowite,
i
reprezentowane przez
i
w systemie resztowym zdefiniowanym przez bazę
(dla
z przedziału
).
Dodawanie i odejmowanie
Dodawanie (lub odejmowanie) może być wykonane przez proste dodawanie (lub odejmowanie) małych liczb całkowitych i policzenie odpowiedniego modułu:
![{\displaystyle C=A\pm B\mod M}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/d76b40a47b6ff5ce1a0388c8a37cb920c3bdefeb)
może być policzone w systemie resztowym jako:
![{\displaystyle c_{i}=a_{i}\pm b_{i}\mod m_{i}.}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/e6a2fd40b2c1d83bba38a456bafeee42a88dc50d)
Mnożenie
Mnożenie można wykonać w podobny sposób do dodawania i odejmowania. Aby obliczyć:
![{\displaystyle C=A\cdot B\mod M,}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/146e7d51eccb4967da10912da5d712dd52fb45c5)
liczymy:
![{\displaystyle c_{i}=a_{i}\cdot b_{i}\mod m_{i}.}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/0f2d0d8421eaf983d878f633462dc05e417a2d69)
Przykład
Przyjmijmy bazę
Rozpatrzmy dwie liczby,
i
W przyjętym systemie resztowym liczby te reprezentujemy jako
![{\displaystyle M=m_{1}\cdot m_{2}\cdot m_{3}=2\cdot 3\cdot 5=30,}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/662790b0ac16c3808836b25e4ddc2caa7d19b662)
![{\displaystyle X\cdot Y=46,}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/688e93a8c193851e45f9e458ada790610d658f2e)
![{\displaystyle X\cdot Y\mod M=46\mod 30=16.}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/7a6ba1754e04ef9c4f3cad65cd8c2bb53c8f359c)
Obliczamy wartość iloczynu przy użyciu systemu resztowego:
![{\displaystyle (0,2,2)\cdot (1,2,3)=(0\cdot 1{\bmod {2}},\;2\cdot 2{\bmod {3}},\;2\cdot 3{\bmod {5}})=(0,1,1).}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/c01005a62f6d672bd27880e2d0968f2c8550bca6)
Liczba (0, 1, 1) po zamianie na liczbę całkowitą w reprezentacji dziesiętnej wynosi 16.
Dzielenie
Dzielenie w systemie resztowym jest bardziej skomplikowanie.
Z drugiej strony jeśli
jest liczbą pierwszą dla
(tzn.
dla wszystkich
), wtedy
![{\displaystyle C=A\cdot B^{-1}\mod M}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/3d064247fcd45c200c6381805d10ece346b04145)
może być prosto policzone przez
![{\displaystyle c_{i}=a_{i}\cdot b_{i}^{-1}\mod m_{i},}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/94a8ac92dfe4188f7f7b88bf03622d67c27a7e77)
gdzie
jest liczbą odwrotną do
i
jest liczbą odwrotną z
modulo
(współczynniki
mogą zostać wyliczone raz dla danego systemu resztowego).
Konwersja odwrotna
Konwersję odwrotną można przeprowadzić w następujący sposób. Niech
będzie reprezentacją liczby
w systemie resztowym o bazie
oraz niech
![{\displaystyle M=m_{1}\cdot m_{2}\cdot \ldots \cdot m_{n}}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/04aca95d48ac2f974531a8d48587f2cb11720273)
oraz
![{\displaystyle {\tilde {m_{i}}}=M\cdot m_{i}^{-1},}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/44222a7f23e67ce3cfb00317875a96d317cb6110)
gdzie:
![{\displaystyle x=z^{-1}{\bmod {a}}\iff (x\cdot z){\bmod {a}}=1;}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/3145d70545f00a8d6738c46a5b65ababd85958f5)
wtedy
![{\displaystyle X={\bigg (}\sum _{i=1}^{n}{\tilde {m_{i}}}\cdot ({\tilde {m_{i}}}^{-1}{\bmod {m}}_{i})\cdot x_{i}{\bigg )}{\bmod {M}}.}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/9c4bcdf5c67b5ee2cd16dcf22b234e35f19c7eda)
Np. w systemie o bazie (3, 5, 7) reprezentacją
jest (2, 3, 4), wtedy
![{\displaystyle M=105,{\tilde {m_{1}}}=35,{\tilde {m_{2}}}=21,{\tilde {m_{3}}}=15}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/040907a09862e656bc4d0ce9d8b85a61a490fc68)
oraz
![{\displaystyle {\tilde {m_{1}}}^{-1}{\bmod {m}}_{1}=2,{\tilde {m_{2}}}^{-1}{\bmod {m}}_{2}=1,{\tilde {m_{3}}}^{-1}{\bmod {m}}_{3}=1,}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/a3817471e85825f54de5b1857d419e60a76fe5ca)
więc
![{\displaystyle X=(35\cdot 2\cdot 2+21\cdot 1\cdot 3+15\cdot 1\cdot 4)\ {\bmod {1}}05=263\ {\bmod {1}}05=53.}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/0c7046c62f981a68eb074a483b68d6d764bc61fa)
Zobacz też
Linki zewnętrzne
- Markus A.M.A. Hitz Markus A.M.A., ErichE. Kaltofen ErichE., Integer Division in Residue Number Systems [online], cs.rpi.edu [zarchiwizowane z adresu 2005-02-17] .