Sikkim

Sikkim

stan
Herb
Państwo	Indie
Siedziba	Gangtok
Kod ISO 3166-2	IN-SK
Gubernator	Balmiki Prasad Singh
Premier	Pawan Kumar Chamling
Powierzchnia	7096 km²
Populacja (2011) • liczba ludności	607 688[1]
• gęstość	85,6 os./km²
Języki urzędowe	język angielski, nepalski, lepcza i dzongkha
Położenie na mapie Indii
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Sikkim (hindi, nepal. सिक्किम, trb.: Sikkim, trl.: Sikkim; ang. Sikkim) – jeden ze stanów Indii, położony w ich północno-wschodniej części, po Goa najmniejszy pod względem powierzchni. Stolicą stanu jest miasto Gangtok.

W XIX wieku brytyjski protektorat, później protektorat już niepodległych Indii, choć formalnie panowała niezależna monarchia na czele z królem z dynastii Namgjalów, tytułujących się jako czogjalowie. W 1975 r. stał się stanem stowarzyszonym Indii (ang. Associate State), a miesiąc później, po plebiscycie, w którym 97%^[2] obywateli wypowiedziało się za detronizacją króla i przyłączeniem do Indii, jako 22. stan, stając się integralną częścią tego państwa^[3].

Symbolem tego stanu jest kuropatnik.

Przyjmuje się, że nazwa „Sikkim” jest połączeniem słów z języka limbu: su – „nowy” i khyim – „pałac” lub „dom”^[4]. Tybetańska nazwa Sikkimu to འབྲས་ལྗོངས (Denjong) lub འབྲས་མོ་ལྗོངས་ (Demojong), co znaczy „kraj ryżu” lub „dolina ryżu”^[5]. W języku lepcza nazwa kraju to Nye-mae-el, podczas gdy po sikkimsku — Beymul Demazong, co oznacza „ukryta dolina ryżu”^[6].

Pierwsze wzmianki o Sikkimie w źródłach pisanych są związane z podróżą buddyjskiego świętego Guru Rinpocze, założyciela buddyzmu tybetańskiego, który odwiedził Sikkim w VIII wieku. Guru Rinpocze pobłogosławił ten kraj, rozprzestrzenił w nim buddyzm i przepowiedział utwierdzenie monarchii za kilka stuleci. W XIV wieku książę Khye Bumsa z Tybetu wschodniego odbył podróż na południe, a jego potomkowie później stali się królami (czogjalami) Sikkimu. W 1642 roku potomek Khye Bumsy, Phuntsog Namgyal, został ogłoszony pierwszym królem Sikkimu w Yuksomie przez trzech wielkich lamów, którzy niezależnie od siebie przybyli do Yuksomu z północy, zachodu i wschodu^[7]. Yuksom stał się pierwszą stolicą Sikkimu.

W 1700 r. Bhutan zaatakował Sikkim, korzystając ze wsparcia przyrodniej siostry czogjala, której roszczenia do tronu zostały odrzucone. Dziesięć lat później Butańczycy zostali wyparci przez Tybetańczyków, którzy przywrócili władzę królewską. W okresie od 1717 do 1733 r. Sikkim był stale atakowany przez Nepal (który raz całkowicie zniszczył stolicę) z zachodu i Bhutan ze wschodu. W wyniku tych wydarzeń Sikkim utracił dużą część swojego terytorium^[8].

W latach 1775–1815 około 180 000 etnicznych Nepalczyków z wschodniego i centralnego Nepalu osiedliło się w Sikkimie. Sikkim zwrócił się następnie z prośbą o wsparcie do Brytyjskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej, która rozszerzała swoje wpływy w północnych Indiach. Nepal ponownie zaatakował Sikkim i zajął większość jego terytorium, włącznie z Terajem. W odpowiedzi, w 1814 r., wojska Kompanii Wschodnioindyjskiej zaatakowały Nepal, co doprowadziło do wojny z Gurkhami. Traktat sugaulijski między Indiami Brytyjskimi a Nepalem oraz traktat titalijski między Sikkimem a Indiami Brytyjskimi doprowadziły do ustępstw terytorialnych ze strony Nepalu, który formalnie musiał uznać niepodległość Sikkimu^[9]. W okresie długiego panowania Tsudphud Namgyala (1793–1863) stolica została przeniesiona z Rabdantse do Tumlongu. Na żądanie brytyjskiego gubernatora generalnego, w 1835 roku obszar Dardżylingu został przekazany Brytyjskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej. W 1894 roku stolica została przeniesiona z Tumlong do Gangtoku^[10].

Od 1861 r. Sikkim był protektoratem brytyjskim, od 1950 r. protektoratem Indii^[2][11].

W 1975 r. oskarżenia o dyskryminację Nepalczyków wyznających hinduizm w Sikkimie doprowadziły do niezadowolenia wobec Czogjala^[12][13]. W wyniku tych napięć do Gangtoku wkroczyli żołnierze wojska indyjskiego. Według Sunandy K. Datta-Ray z "The Statesman" wojsko zabiło strażników pałacowych i otoczyło pałac w kwietniu 1975 r.^[11]. W tym samym roku Sikkim stał się stanem stowarzyszonym Indii (ang. Associate State), a miesiąc później pełnoprawnym stanem, co skutkowało odpowiednio 35. i 36. poprawką w indyjskiej konstytucji^[3]. Dołączenie do Indii i obalenie monarchii odbyło się w wyniku plebiscyctu, w którym za tym opowiedziało się 97% głosujących^[2].

• Phuntsog Namgyal – 1642–1670
• Tensung Namgyal – 1670–1700
• Chakdor Namgyal – 1700–1717
• Gyurmed Namgyal – 1717–1733
• Phuntsog Namgyal II – 1733–1780
• Tenzing Namgyal – 1780–1793
• Tsugphud Namgyal – 1793–1863
• Sidkeong Namgyal – 1863–1874
• Thutob Namgyal – 1874–1914
• Sidkeong Tulku Namgyal – 1914
• Tashi Namgyal – 1914–1963
• Palden Thondup Namgyal – 1963–1975

Sikkim to najmniej ludny stan w Indiach, zamieszkiwany przez 610 577 osoby zgodnie ze spisem ludności z 2011 r.. Ma także najmniejszą gęstość zaludnienia, wynoszącą 86 os./km², aczkolwiek przyrost populacji między 2001 a 2011 r. wyniósł 12,90%, choć przyrost dla całości Indii był wyższy. Proporcja płci wynosi 890 kobiet na 1 000 mężczyzn^[15]. W 2005 r. współczynnik urbanizacji wynosił 11,06%^[16].

W 2023 r. średni roczny dochód w Sikkimie wyniósł 519,96 tys. rupii^[17].

Językami urzędowymi Sikkimu są angielski, nepalski, sikkimski i lepcza. Jako lingua franca służy język nepalski, aczkolwiek język angielski jest rozumiany na większości obszaru stanu. Oprócz tego, niektóre mniejsze języki mają oficjalny status, co ma na celu zachowanie ich kultury i tradycji^[18].

Sikkim jest wieloetnicznym stanem, a główne narody to Nepalczycy, Lepczowie oraz Bhutia^[18].

W obliczu niedostatecznych źródeł historycznych trudno jest określić, który naród osiedlił się w Sikkimie jako pierwszy, chociaż istnieje pogląd, że są to Lepczowie, którzy tam przybyli z Asamu i Górnej Birmy. Po nich w XVII wieku dotarły tybetańskie plemiona, powszechnie nazywane Bhutia, a na koniec w XIX wieku Nepalczycy^[19], obecnie stanowiący większość^[20].

Nierdzenna ludność Sikkimu określana jako ludzie równiny (ang. Plainsmen) obejmuje Bengalczyków, Biharczyków i Marwarisów, którzy odgrywają ważną rolę w handlu w Południowym Sikkimie i Gangtoku^[21].

Według spisu powszechnego z 2011 r. 57,76% ludności wyznaje hinduizm, co czyni go największą religią w stanie. Buddyzm jest praktykowany przez 27,39% populacji, chrześcijaństwo przez 9,91%, a islam przez 1,62%. We wszystkich ówczesnych okręgach religią większości był hinduizm, za wyjątkiem Sikkimu Północnego^[22]. Tradycyjnie Lepczowie i Bhutia są buddystami, a Nepalczycy hinduistami^[23].

Do grudnia 2021 stan Sikkim dzielił się na cztery okręgi, po czym od okręgów Sikkimu Wschodniego i Zachodniego oddzieliły się odpowiednio Soreng i Pakyong^[24].

Aktualnie stan Sikkim dzieli się na sześć okręgów^[25]:

• Gangtok
• Gyalshin
• Mangan
• Namchi
• Pakyong
• Soreng