Ruś Włodzimiersko-Suzdalska

Ruś Włodzimiersko-Suzdalska

Владимиро-Суздальская Русь

ok. 862–1389
Godło
Ustrój polityczny	monarchia feudalna
Stolica	Rostów (ok. 862–1125) Suzdal (1125–1157) Włodzimierz (1157–1389)
Data powstania	ok. 862
Data likwidacji	1389
Język urzędowy	staroruski
Religia dominująca	prawosławie
Położenie na mapie świata Ruś Włodzimiersko-Suzdalska
56,1286°N 40,4058°E/56,128600 40,405800
Multimedia w Wikimedia Commons

Ruś Włodzimiersko-Suzdalska (ros. Владимиро-Су́здальская Русь), znana również pod nazwą Ruś Zaleska (Zalesie, ros. Залесье, Залесская земля)^[1] – kraina historyczna w środkowej Rosji, położona w międzyrzeczu Oki i Wołgi. Wspólna nazwa zbiorcza ruskich organizmów politycznych: ziemi rostowskiej (IX-XI wiek), Księstwa Rostowsko-Suzdalskiego (XI-XII wiek), Księstwa Włodzimiersko-Suzdalskiego (XII-XIII wiek) i Wielkiego Księstwa Włodzimierskiego (XIII-XIV wiek).

Od północy graniczy z Rusią Nowogrodzką, Twerską i tzw. Rosyjską Północą, od zachodu ze Smoleńszczyzną i Rusią Wierchowską, od południa z Muromszczyzną, Riazańszczyzną, ewentualnie Zadońszczyzną, od wschodu z Bułgarią Nadwołżańską, ziemią wiacką, Mordowią, Maryjczykami, Udmurucją i Permem. Głównymi ośrodkami politycznymi Rusi Włodzimiersko-Suzdalskiej były kolejno: Rostów (ok. 862-1125), Suzdal (1125-1157) i Włodzimierz (1157-1389).

Ruś Włodzimiersko-Suzdalska odegrała przodującą rolę w formowaniu się państwowości rosyjskiej. Na jej terytorium znajduje się tzw. Złoty Pierścień Rosji - grupa kilkunastu miast o wyjątkowym znaczeniu kulturowym. Po zniszczeniu Kijowa przez Tatarów w roku 1299 oraz przeniesieniu siedziby głowy ruskiego prawosławia do Włodzimierza nad Klaźmą, region ten stał się głównym centrem politycznym i religijnym Rusi. W XIV wieku Wielkie Księstwo Włodzimierskie zostało zjednoczone na drodze unii realnej z Wielkim Księstwem Moskiewskim.

Ruś Włodzimiersko-Suzdalska jest subregionem Rusi Północno-Wschodniej, regionu historycznego, do którego obok Rusi Włodzimiersko-Suzdalskiej zalicza się także Ruś Riazańsko-Muromską, Smoleńską i Wierchowską. Ruś Północno-Wschodnia jest z kolei częścią Wielkorusi, obejmującej wszystkie rosyjskie terytoria dawnej Rusi Kijowskiej.

Nazwa „Ruś Włodzimiersko-Suzdalska” pochodzi od nazw miast Włodzimierza i Suzdalu, będących głównymi ośrodkami politycznymi i kulturowymi regionu od XII do końca XIV wieku.

W ruskich latopisach oraz dokumentach cerkiewnych i państwowych kraina określana bywa wyłącznie jako: ziemia rostowska, ziemia suzdalska lub Wielkie Księstwo Włodzimierskie. W nowogrodzkich latopisach spotyka się niekiedy dodatkowo nazwę ziemia niżowa.

Po wcieleniu całej Rusi Włodzimiersko-Suzdalskiej do Wielkiego Księstwa Moskiewskiego, część tej krainy sporadycznie była nazywana również Rusią Zaleską (Zalesiem). Po raz pierwszy tego terminu użyto pod koniec XIV wieku w Zadońszczyźnie, a po raz drugi i ostatni w Spisie ruskich miast na początku XV wieku. Termin w obu tych źródłach został użyty w odmiennych kontekstach i różnym znaczeniu. W Spisie miast ruskich autor nazywa Zalesiem Ruś Włodzimiersko-Suzdalską łącznie z Pskowem i Nowogrodem Wielkim, ale już bez Tweru. Przypuszcza się, że autor Spisu ruskich miast mógł pochodzić z Kijowa i w ten sposób nazywać całą Ruś znajdującą się za rozległymi lasami briańskimi (patrząc z perspektywy osoby przebywającej w Kijowie) z wyjątkiem Księstwa Twerskiego. Kolejne przykłady użycia nazwy „Zalesie” pochodzą dopiero z XIX i XX wieku. Obecnie rosyjski termin „Zalesie” bywa utożsamiany wyłącznie z okolicami położonymi na wschód od Moskwy: Peresławiem Zaleskim, Włodzimierzem, Suzdalem, Rostowem, Ugliczem, Jurjewem Polskim, Bogolubowem, Jarosławiem i Kostromą.

Początkowo stanowiła dzielnicę Rusi Kijowskiej jako ziemia rostowska a następnie Księstwo Rostowsko-Suzdalskie. W 1157 roku Andrzej Bogolubski przeniósł stolicę z Suzdala do Włodzimierza. Do największenia znaczenia księstwa doszło w czasach panowania wielkiego księcia włodzimierskiego Wsiewołoda Wielkie Gniazdo (1176-1212). W 1238 roku Ruś Włodzimiersko-Suzdalska została spustoszona przez Mongołów, którzy zwyciężyli wojska Jerzego Wsiewołodowicza. Sam książę zginął w walce, a kraj uznał zwierzchnictwo Tatarów. W XIII-XIV wieku wielcy książęta włodzimierscy stali się najpotężniejszymi władcami na Rusi północno-wschodniej. W 1328 roku wielki książę włodzimierski Iwan Kalita przeniósł swoją siedzibę do Moskwy, gdzie też 2 lata wcześniej przeniósł swoją siedzibę zwierzchnik prawosławia na Rusi, metropolita Piotr. Wielcy książęta moskiewscy od 1340 roku byli zarówno książętami włodzimierskimi i najpierw obejmowali władzę we Włodzimierzu. W drugiej połowie XIV wieku państwo zostało ostatecznie zjednoczone z Wielkim Księstwem Moskiewskim.

Lata Panowania	Władca	Portret Władcy	Rodzice	Urodzony	Zmarł
989-1010 1015-1018 1020-1021 1021-1036	Jarosław I Mądry		Włodzimierz I Wielki, Rogneda	978	20 lutego 1054
1010-1015	Borys I Święty		Włodzimierz I Wielki, Rogneda	?	1015
1018-1020	Eliasz		Iwan, Eufrozyna	?	?
1021	Briaczesław		Izjasław, nieznana	997	1044
1036-1052	Włodzimierz II		Jarosław I Mądry, Ingegerda szwedzka	1020	4 października 1052
1052-1054	Rościsław		Włodzimierz II, nieznana	?	1066
1054-1066 1073-1087	Wsiewołod I		Jarosław I Mądry, Ingegerda szwedzka	1029 lub 1030	13 kwietnia 1093
1066-1073	Włodzimierz II Monomach		Wsiewołod I, Anna Monomach	1053	19 maja 1125
1087-1094 1095 1096-1097	Mścisław I Harald		Włodzimierz II Monomach, nieznana	luty 1076	15 kwietnia 1132
1094-1095 1095-1096	Izjasław		Włodzimierz II Monomach, Gytha z Wesseksu	?	6 września 1096
1097-1107	Wiaczesław I		Włodzimierz II Monomach, Gytha z Wesseksu	1083	1154
1108-1149 1151-1155	Jerzy I Długoręki		Włodzimierz II Monomach, nieznana	1090 (?)	15 maja 1157
1149-1151	Wasyl		Jerzy I Długoręki, nieznana	?	1161
1154-1155	Michał I		Jerzy I Długoręki, nieznana	?	1176
1155-1174 Ostatni władca księstwa rostowsko-suzdalskiego	Andrzej I Bogolubski		Jerzy I Długoręki, nieznana	1111	1174

• Jerzy Dołgoruki – książę suzdalski
• Andrzej I Bogolubski – (1168–1174, pierwszy wielki książę włodzimierski)
• Michał Jurijewicz (1174–1176)
• Wsiewołod III Wielkie Gniazdo (1176–1212)
• Jerzy II Wsiewołodowicz (1212–1216)
• Konstanty Wsiewołodowicz (1216–1218)
• Jerzy II Wsiewołodowicz (1218–1238, ponownie)
• Jarosław II Wsiewołodowicz (1238–1246)
• Światosław III (1246–1248)
• Michał Chrobry (1248-1248)
• Andrzej Jarosławicz (1249–1252)
• Aleksander Newski (1252–1263)
• Jarosław III (1264–1271)
• Wasyl Kwasznia (1272–1277)
• Dymitr Aleksandrowicz (1277–1281)
• Andrzej III Aleksandrowicz (1281–1283)
• Dymitr Aleksandrowicz (1283–1294, ponownie)
• Andrzej III Aleksandrowicz (1294–1304, ponownie)
• Michał Twerski (1304–1318)
• Jerzy Moskiewski (1318–1322)
• Dymitr Twerski (1322–1326)
• Aleksander twerski (1326–1327)
• Aleksander Suzdalski (1327-1328)
• Iwan I Kalita (1328–1340)
• Siemion Dumny (1340–1353)
• Iwan II Piękny (1353–1359)
• Dymitr Suzdalski (1359–1362)
• Dymitr Doński (1362-1389)

• Ruś Włodzimiersko-Suzdalska, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2010-03-11] .