Potok Oliwski
Wodospad w Parku Oliwskim po dawnym młynie VII | |||
Kontynent | Europa | ||
---|---|---|---|
Państwo | Polska | ||
Województwo | |||
Lokalizacja | Gdańsk | ||
Rzeka | |||
Długość | 9,57[1] km | ||
Powierzchnia zlewni | 28,7 km² | ||
Średni przepływ | 0,291 m³/s | ||
Źródło | |||
Miejsce | Złota Karczma | ||
Wysokość | 140 m n.p.m. | ||
Współrzędne | 54°22′43″N 18°30′30″E/54,378611 18,508333 | ||
Ujście | |||
Recypient | Zatoka Gdańska | ||
Miejsce | Jelitkowo | ||
Wysokość | 0 m n.p.m. | ||
Współrzędne | 54°25′30″N 18°36′02″E/54,425000 18,600556 | ||
Położenie na mapie Gdańska | |||
Położenie na mapie Polski | |||
Położenie na mapie województwa pomorskiego | |||
|
Potok Oliwski (Radosna Struga) (kaszub. Òlëwskô Strëga) (w dolnym odcinku zwany również „Potokiem Jelitkowskim” bądź „Jelitkowską Strugą”) – jeden z głównych cieków odwadniających obszar Lasów Oliwskich, spływający ze strefy krawędziowej wysoczyzny kaszubskiej znajdującej się na terenie Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego i uchodzący bezpośrednio do Zatoki Gdańskiej.
Przebieg
Źródła znajdują się na wysokości ok. 140 m n.p.m. w Złotej Karczmie. W początkowym biegu przecina drogę ekspresową S6, i dalej w swym odcinku źródłowym płynie wartkim nurtem poprzez Dolinę Bobrów. Wpływając do Doliny Radości przyjmuje stosunkowo duży lewy dopływ (Potok Zajączkowski, zwany też Dziczym Potokiem[2]) zwiększający w dwójnasób ilość wiedzionej wody.
Dysponując od tego miejsca znaczną ilością wód został w przeszłości zagospodarowany poprzez wykorzystanie energii spadku. Na jego drodze (aż niemal po same ujście) wybudowany został szereg urządzeń, z których najbardziej znane są młyny[3] oraz Kuźnia Wodna w Oliwie.
Potok płynie dalej poprzez Oliwę, zasilając w wodę stawy parkowe, a następnie w kierunku wschodnim aż po swe ujście w Jelitkowie.
Sąsiednie dolinki obsługiwane są przez dopływy potoku. Obszar źródłowy jednego z dopływów (Potok Prochowy) objęty jest ochroną (Rezerwat przyrody Źródliska w Dolinie Ewy), a natomiast dolinka innego potoku (Potok Rynarzewski dl. 3,4 km[4]) zajęta jest przez Gdański Ogród Zoologiczny. Pozostałe imienne dopływy to Potok Bobrowy oraz Potok Czystej Wody[5].
Jest jednolitą częścią wód powierzchniowych Potok Oliwski o typie potok nizinny (PN). Do 2023 miał kod PLRW20001847994, następnie PLRW20000947994[6]. W 2022 jego potencjał ekologiczny oceniono jako słaby, o czym zadecydował stan makrobezkręgowców bentosowych, podczas gdy parametry fizykochemiczne z reguły mieściły się w kryteriach stanu dobrego[7].
Historia
Do 1945 roku dolna część przepływu potoku nosiła nazwę niemiecką Glettkaubach.
Przy Potoku Oliwskim i jego dopływach funkcjonowało w ciągu wieków ponad dwadzieścia młynów[8] i zakładów przemysłowych pracujących dzięki sile wody. Numerowane były pod prąd potoku – od I młyna w Jelitkowie, do XXIV w Dolinie Krzaczastego Młyna[9]. Zespół młynów nad Potokiem Oliwskim w większości został zniszczony przez czas i różne okoliczności (wojny, pożary, brak gospodarza). Dokonane w przeszłości zagospodarowanie całego potoku jest przykładem na wykorzystanie naturalnych możliwości środowiska do rozwoju gospodarczego określonej przestrzeni osiedleńczej. Ten unoszący się w przestrzeni duch miejsca (genius loci) spowodował, iż właśnie w Dolinie Radości w oparciu o wody potoku, założył swoje poletko doświadczalne Instytut Budownictwa Wodnego PAN.
Ostatnimi czasy obserwuje się nasilone parcie miasta dążącego w swej ekspansji do własnego zagospodarowania (zabudowy) tego obszaru. Widomym dowodem tego nacisku jest nadanie obiektowi fizjograficznemu jakim jest Dolina Radości miana osiedla.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Obiekty Administrowane – Potoki i Rowy – Zestawienie potoków. Gdańskie Melioracje. [dostęp 2014-04-30].
- ↑ Dariusz Podbereski, Marcin S. Wilga: Wędrówki Przyrodnicze, Trasy wycieczek przyrodniczych. Gdańsk: Wydawnictwo Gdańskie, 1995, s. 19. ISBN 83-85843-48-5.
- ↑ MŁYNY OLIWSKIE. trojmiasto.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-02-04)].
- ↑ Stan wód powierzchniowych wymienionych wyżej - klasa wód wg Rozporządzenia Ministra Ochrony Środowiska 25 listopada 1991 Dz. U. Nr 116 poz. 503: według badań prowadzonych przez WIOŚ w Gdańsku do roku 2003 włącznie ( kl I-wody przydatne do zaopatrzenia ludności, kl II-wody przydatne do urządzania kąpielisk, kl III wody dla potrzeb rolnictwa, non-wody pozaklasowe), Infoeko
- ↑ Ważniejsze miejsca i obiekty zabytkowe w Oliwie – Oliwski Potok. Urząd Miejski w Gdańsku. [dostęp 2008-09-02].
- ↑ Karta charakterystyki JCWP [pdf], Hydroportal [dostęp 2024-07-26] .
- ↑ Ocena stanu jednolitych części wód rzek i zbiorników zaporowych w latach 2016-2021 na podstawie monitoringu – tabela [xlsx], Portal Jakości Wód Powierzchniowych GIOŚ [dostęp 2024-07-26] .
- ↑ Młyny wodne Potoku Oliwskiego i jego odnóg. trojmiasto.pl, 19 marca 2009. [dostęp 2009-03-19].
- ↑ Andrzej Januszajtis: Młyn V (Czachowskiego) – al. Grunwaldzka 533. staraoliwa.pl. [dostęp 2014-04-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-08-26)]. (pol.).
Linki zewnętrzne
- Obszar źródliskowy (powyżej widocznego wiaduktu w lewo) na zdjęciach satelitarnych w serwisie maps.google.com
- Potok Oliwski w Gedanopedii