Peliosanthes

Peliosanthes

Peliosanthes teta
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	szparagowate
Rodzaj	Peliosanthes
Nazwa systematyczna
Peliosanthes Andrews Bot. Repos. 10: t. 605 (1808)[3]
Typ nomenklatoryczny
Peliosanthes teta Andrews[4]
Synonimy
Bulbisperma Reinw. ex Blume Bulbospermum Blume Lourya Baill. Neolourya L.Rodr. Teta Roxb.[3]
Multimedia w Wikimedia Commons

Peliosanthes Andrews – rodzaj roślin z rodziny szparagowatych (Asparagaceae). Należy do niego 56 gatunków, występujących w Azji, na obszarze od Indii do południowo-wschodnich Chin i Indonezji.

Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od starogreckich słów πελιός (pelios – siny) i άνθος (anthos – kwiat)^[5]. W polskich słownikach XIX-wiecznych, a także w Słowniku polskich imion rodzajów oraz wyższych skupień roślin z roku 1900 pod redakcją Józefa Rostafińskiego rodzaj podawany był pod polską nazwą „zielonatka”^[6].

Morfologia

Pokrój

Wieloletnie rośliny zielne^[7].

Pędy

Kłącze zwykle krótkie, rzadziej długie i płożące, z grubymi korzeniami^[7].

Liście

Wyrastające odziomkowo z węzłów kłącza oraz z jego wierzchołka^[8], wyraźnie ogonkowe^[7]. Blaszki liściowe równowąskie do eliptyczno-jajowatych. Żyłki przewodzące fałdujące blaszkę wzdłuż, z widocznym poprzecznym użyłkowaniem między żyłkami głównymi^[7].

Kwiaty

Zebrane w grono, rzadziej w zredukowaną wiechę^[7]. Z każdego węzła kwiatostanu wyrasta pojedynczy kwiat lub wiązka od dwóch do pięciu kwiatów, wsparta przysadką^[7]. Pęd kwiatostanowy u nasady osłonięty łuskowatymi liśćmi^[8]. Szypułki członowane blisko wierzchołka^[7]. Podkwiatek nieobecny lub pojedynczy^[7]. Kwiaty sześciokrotne^[7]. Listki okwiatu u nasady zrośnięte w rurkę^[7], wierzchołkowo wzniesione lub rozpostarte, zielone, niebieskawe lub fioletowe^[8]. Pręciki osadzone w gardzieli rurki okwiatu^[8], o rozszerzonych nitkach^[7], połączonych w mięsisty pierścień otaczający zalążnię^[8], rzadko wolne^[7]. Pylniki niemal siedzące na wierzchołku pierścienia^[7]. Słupek dolny lub pośredni^[7]. Zalążnia trójkomorowa, z (1–^[9])2–5 zalążkami w każdej komorze^[7]. Szyjka słupka krótko stożkowa do kolumnowatej^[7]. Znamię słupka główkowate do trójklapowanego, małe^[7].

Owoce

Torebki^[8], pękające na wczesnym etapie, zawierające od 1 do 3^[9] elipsoidalnych do kulistawych, mięsistych i niebieskich nasion^[7].

Gatunki podobne

Rośliny z rodzaju konwalnik, od których różni się ogonkowymi liśćmi^[10].

Biologia i ekologia

Siedlisko

Wilgotny las równikowy^[10].

Genetyka

Podstawowa liczba chromosomów x wynosi 18^[9].

Interakcje międzygatunkowe

Peliosanthes teta jest rośliną żywicielską dla powszelatkowatych z gatunku Pirdana hyela^[11].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj z plemienia Ophiopogoneae w podrodzinie Nolinoideae w rodzinie szparagowatych Asparagaceae^[12][2].

Historycznie zaliczany do rodziny Ophiopogonaceae (system Takhtajana z 1997 roku)^[13] lub konwaliowatych Convallariaceae (system Kubitzkiego z 1998)^[9].

Wykaz gatunków^[3]

Znaczenie użytkowe

Rośliny lecznicze

Kłącze i korzenie Peliosanthes macrostegia wykorzystywane są w medycynie chińskiej mukolitycznie na kaszel, łagodząco na wątrobę oraz przeciwbólowo^[14].

W Bangladeszu ekstrakty z liści P. teta są używane przez Czakmów na bóle uszu^[15], a sok z liści przez ludność Rangamati na osłabienie i niedokrwistość^[16].

Przypisy