Pardosa

Pardosa[1]
C.L. Koch, 1847
Okres istnienia: czwartorzęd–dziś
PreꞒ
Ꞓ
O
S
D
C
P
T
J
K
Pg
N
Q
2.58/0
↓
2.58/0
Ilustracja
Wałęsak zwyczajny (P. amentata)
Ilustracja
P. monticola
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Podtyp

szczękoczułkowce

Gromada

pajęczaki

Rząd

pająki

Podrząd

Opisthothelae

Infrarząd

Araneomorphae

Rodzina

pogońcowate

Podrodzina

Pardosinae

Rodzaj

Pardosa

Typ nomenklatoryczny

Pardosa alacris C.L. Koch, 1833

Synonimy
Gatunki

zobacz opis w tekście

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Pardosa – rodzaj pająków z podrodziny Pardosinae w rodzinie pogońcowatych (Lycosidae). Obejmuje ponad 500 gatunków występujących na całym świecie. Z 26 gatunków występujących w Polsce 12 uznawanych jest za zagrożone lub narażone, nie podlegają jednak prawnej ochronie gatunkowej. Niektóre gatunki są po polsku określane jako wałęsaki[3]. Zamieszkują różne środowiska: lasy, łąki, strugi, bagna i inne tereny nizinne i wyżynne. Są płochliwe i najłatwiej je zaobserwować wygrzewające się w słońcu. Polują głównie na owady i inne pajęczaki, główny składnik ich diety stanowią mszyce.

Taksonomia

Rodzaj Pardosa opisał Carl Ludwig Koch w 1847 roku[4]. Norman I. Platnick w 2011 roku starał się uporządkować systematykę tych pajęczaków, w bazie danych World Spider Catalog[4]. Systematyka tych pająków jest skomplikowana i niestabilna. Przykładowo w ciągu 30 lat, na podstawie badań morfologicznych i zachowań godowych, wyróżniono z P. lugubris pięć nowych gatunków[5] (w tym P. saltans i P. alacris oraz P. koponeni[6]). Wszystkie gatunki wyodrębnione z P. lugubris zostały sklasyfikowane do kladu zwanego grupą P. lugubris[7].

Taksonem siostrzanym do Pardosa jest gatunek Alopecosa cinnameopilosa[8]. Natomiast gatunkiem typowym rodzaju Pardosa jest Pardosa alacris[2].

Zbadano różnice genetyczne w obrębie rodziny pogońcowatych (Lycosidae) na podstawie badań NADH, H3 i COI[9]. Z badań wynika, że rodzina Lycosidae jest stosunkowo młoda pod względem ewolucyjnym: pojawiła się, gdy lasy i inne tereny zalesione ustąpiły siedliskom otwartym (zobacz jednak: występowanie)[9]. Kladogram z publikacji Piacentiniego i Ramireza z 2019 przedstawia poniżej pozycję systematyczną rodziny pogońcowatych z rodzajem Pardosa (w badaniach wykazano brak monofiletyzmu tego taksonu, a podrodzina Pardosinae uchodzi za grupę pochodnią od Lycosinae, na kladzie jednak są te podrodziny umieszczone odrębnie, ze względu na niepewność w synapomorfii)[9]:



Thomisidae





cz. Ctenidae




cz. Ctenidae



Psechridae, Oxyopidae






Pisauridae




Trechaleidae


Lycosidae


Venoniinae



Zoicinae





Evippinae




Sosippinae




Artoriinae




Hippasinae, Tricassinae




Allocosinae




Lycosinae



Pardosinae













Występowanie i środowisko

Lasy z niskimi krzewinkami to ulubiony teren zamieszkiwany przez pająki z opisywanego rodzaju

Przedstawiciele Pardosa występują na całym świecie (takson kosmopolityczny)[10]. Zamieszkują Europę, Azję, Afrykę, obie Ameryki oraz nielicznie Australię (P. pexa[4]), głównie jednak Holoarktykę[3]. Znane są także szczątki subfosylne niektórych taksonów, pochodzące z czwartorzędu Wielkiej Brytanii (z Wybunbury Moss National Nature Reserve)[11].

Niektóre gatunki mają bardzo małe zasięgi występowania, np. P. acorensis zamieszkuje archipelag Azorów (położony na Atlantyku)[12], a P. diuturna zasiedla wyłącznie obszar należący do Parku Narodowego Glacier Bay[13]. Endemitem jest także P. costrica – występuje wyłącznie w Kostaryce[14]. W Europie Środkowej stwierdzono około 40 gatunków[5] (występują także w Polsce – zaobserwowano ok. 26 gatunków[15], większość nie uchodzi za rzadkie[3]).

Siedlisko

Zasiedlają różne typy siedlisk: brzegi wód, strumieni, w ściółce leśnej, a także na dużych wysokościach[16][3]. Sprawnie poruszają się po wodzie[3].

P. lugubris żyje w lasach[17], na dobrze nasłonecznionych łąkach, na poboczach dróg, wrzosowiskach. P. amentata woli przeważnie bardziej podmokłe tereny niż P. lugubris. Zasiedla brzegi rzek, podmokłe łąki i inne trawiaste tereny, gdzie znajduje się dostatek wody. P. palustris czy P. bifasciata wolą tereny ubogie w wysoką roślinność np. na kamienistych murawach czy w opuszczonych kamieniołomach. Inni europejscy przedstawiciele rodzaju, jak P. wagleri, P. saturatior oraz P. nigra, to gatunki typowo górskie. P. wagleri zamieszkuje tereny do wysokości 1400 m n.p.m., P. saturatior natomiast zajmuje tę samą niszę ekologiczną na wyższych wysokościach (powyżej 1400 m n.p.m.). P. nigra jest jednym z najwyżej występujących pająków na świecie – w Alpach zasięg tego gatunku dochodzi nawet do 3300 m n.p.m. Na zboczach mniejszych gór można także spotkać P. monticola. Inne gatunki zasiedlają holarktyczne tereny Azji (Mongolii, Jakucji i pozostałej Syberii, grupa gatunków wchodząca w skład kladu P. tesquorum)[4] oraz Amerykę Północną (Kanadę i USA, np. gatunek P. albomaculata)[18]. Jeszcze inne zamieszkują pola ryżowe (ang. paddy fields)[19][20].

Budowa

Epigyne Pardosa pullata

Budowa ciała u pająków tego rodzaju nie różni się od innych przedstawicieli pogońcowatych (Lycosidae). Są to małe pająki osiągające zwykle długość ciała kilka milimetrów[3],. Jednym z największych przedstawicieli tego rodzaju jest P. saturatior, którego samica osiąga 9,5 mm długości ciała[21]. Ubarwienie tych pająków jest kryptyczne, w różnych odcieniach brązu. Niektóre gatunki jak P. palustris mogą mieć różne odmiany barwne. Istnieje u niektórych przedstawicieli także dymorfizm płciowy – samce są mniejsze i nierzadko mają odmienne ubarwienie[22][23]. Układ odnóży: 4321[10]. Odnóża są smukłe z małymi kolcami[10]. Metatarsus tak duży jak tibia. Tibia z 2 parami kolców[10][24]. Pod pazurem jadowym zwykle 2–3 (czasem jeden) małe ząbki[10]. Chelicery znacznie mniejsze niż u innych pogońcowatych[10]. Labium szerokie, a jednocześnie płaskie[10]. Cechą typową dla większości gatunków są dwa poprzeczne pasy na prosomie jak np. u P. amentata[25]. Sam głowotułów jest szeroki, u większości gatunków bez żadnych guzków[10]. Z przodu głowotułowia znajduje się poprzeczny rząd 4 małych oczu, a za nimi rząd 4 wyraźnie większych oczu ułożonych w trapez niemal tak samo długi, jak szeroki[3]. Sternum zwykle jasnego koloru, choćby żółtawego, także szerokie[10][26]. Opistosoma ciemnego koloru, zwykle kropkowana[10]. Opistosoma jest owalna[10]. Blisko spermateki i płytki płciowej samic są znajdywane specjalne gruczoły[27]. Na głowotułowiu zwykle występuje jasny pas[3].

Istnieje wiele innych pająków podobnych do opisywanego rodzaju np. Xerolycosa nemoralis, która jest łudząco podobna do wałęsaka leśnego (P. lugubris), lecz jej środkowa część głowotułowia nie jest żółtawa, a czerwonawa[28]. U np. P. valens zaobserwowano zjawisko zwane autotomią[29]. Polega ono na odrzucaniu części ciała w przypadku ataku innego drapieżnika[29]. Przedstawicieli tego rodzaju można także odróżniać od innych podobnych taksonów po budowie płytki płciowej (epigyne) samicy[10]. Budowa u poszczególnych gatunków jest odmienna: u P. lugubris jest w kształcie kotwicy[30], u P. amentata ma ona przegrodę w kształcie półksiężyca ze strukturą przypominającą młot[25], u P. wagleri Epigyne w kształcie trójkąta[31], u P. bifasciata jest ona nieco rozszerzona z przodu z małą podłużną szczeliną[26], a u P. monticola płytka ma kształt trójkąta, jej długość jest znacznie większa niż szerokość[32].

Ekologia

Rozród u rodzaju Pardosa
Para wałęsaków leśnych podczas kopulacji
P. wagleri z kokonem (Włochy)
Niezidentyfikowana samica z młodymi
Taniec godowy samca wałęsaka zwyczajnego

Aktywność i znaczenie

Wraz z temperaturą pająki te mogą być bardziej lub mniej aktywne[3].

Gatunki z tego rodzaju są aktywne za dnia, niektóre nawet w zimie (należą do fauny naśnieżnej)[3]. Zwykle jednak hibernują w ściółce leśnej[17]. Są aktywne zarówno za dnia, jak i nocy, zwykle między północą, a wschodem słońca[33]. Biorą udział w kontrolowaniu liczebności owadów, a także małych szkodników[10]. Badania przeprowadzone w USA (Pensylwania, nad rzeką Susquehanna) ujawniają, że niektóre taksony z opisywanego rodzaju mogą być dobrym wskaźnikiem na zawartość rtęci na danym obszarze[34].

Pokarm

Pająki te są bardzo płochliwe; wędrują często na określone tereny, na których zatrzymują się tylko na chwilę, aby wygrzewać się na słońcu lub polować[35]. W Szwajcarii obserwowano gatunki z tego rodzaju na polach roślin ozimych[36]. Na polach pszenicy w większości dominowały gatunki jak P. agrestis, P. palustris i P. amentata[36]. Te małe pająki są małymi drapieżcami polującymi na owady oraz inne małe pajęczaki, preferują ofiary o miękkim ciele[36]. Wśród ofiar stwierdzono małe muchówki (Diptera), skoczogonki (Collembola) i mszyce (Aphidoidea) z gatunków Metopolophium dirhodum, Rhopalosiphum padi i Sitobion avenae (wydaje się, że mszyce stanowią główny składnik diety „szwajcarskich” Pardosa)[36]. W jednym z badań najczęstszą ofiarą był przedstawiciel świerszczowatych – piechotek leśny (Nemobius sylvestris), który podczas swej aktywności pozostaje czujny, a w razie ataku szybko ucieka[37]. Wałęsaki po upolowaniu ofiary formują z niej szczękoczułkami małą kulkę, którą potem zjadają[36]. Dziennie pająki zjadają jedną ofiarę[36]. U wałęsaka zwyczajnego zaobserwowano także kanibalizm występujący u młodych pająków[38]. U P. agrestis w okresie rozrodczym także dochodzi do zjadania osobników tego samego gatunku, szczególnie wtedy, gdy ofiar na danym terenie jest bardzo mało[39]. Podobnie jest w przypadku P. milvina[40]. W przeciwieństwie do wałęsaka zwyczajnego, młode z jednego pokolenia nie atakują siebie nawzajem, podobnie jak ich matka, zaś obserwowane niespokrewnione osobniki chętnie atakowały obce potomstwo[40].

Interakcje międzygatunkowe

Niektóre błonkówki z rodzin Ichneumonidae i Sceleonidae atakują kokony pająków, do których składają swe jaja[3].

W kokonach jajowych P. lugubris składają swoje jaja dwa gatunki parazytoidów – błonkówek: Gelis micrurus oraz Hidryta sordidus (Ichneumonidae)[41]. Pierwsze pokolenia tych owadów rozwija się w lecie, drugi może zimować w kokonie z jajami pająka[41]. Kokony zaatakowane przez te błonkówki mają charakterystyczny wygląd[41]. Jeszcze inna błonkówka – Idris flavicornis (Sceleonidae) zamieszkuje niektóre obszary Europy[42]. Atakuje przeważnie pogońcowate, w szczególności rodzaj Pardosa[42]. Wówczas zaobserwowane zostały larwy, które przebywały wcześniej w kokonie samicy P. agrestis oraz kilku innych gatunkach z tego rodzaju[42]. Z badań wynika, że ten pająk to nowy żywiciel dla Idris flavicornis[42]. Poza tymi rodzinami na pająki te polują Pompilidae. W jednej z obserwacji zauważono samicę Anoplius eous, która polowała na P. pseudoannulata[20]. Pompilidae najpierw zabijają swą ofiarę, a dopiero później wykopują norkę w miękkiej, wilgotnej glebie (u tego konkretnego taksonu samica zaczyna budować norkę przed, a kończy po polowaniu) i składają jaja na ciało sparaliżowanej ofiary-pająka[20]. Wykluta larwa Anoplius eous pożywia się po wykluciu już przygotowaną ofiarą[20].

Poza tym na Pardosa (w pracy skupiono się na P. vadosa) polują chętnie jaszczurki (Lacertilia) oraz małe ptaki, a nawet niekiedy inni przedstawiciele Lycosidae np. pająki z rodzaju Hogna[43].

Cykl życiowy

Kopulację poprzedza taniec godowy samca; polega on na poruszaniu nogogłaszczkami oraz odnóżami, jest on jednak odmienny dla każdego gatunku[44]. U niektórych może to być energiczne poruszanie we wszystkie kierunki, może to być delikatne uderzanie bulbusami o podłoże, również podnoszenie ich do góry i dołu, towarzyszy temu niekiedy potrząsanie opistosomą[44]. Jeśli samica akceptuje pokaz godowy samca, dochodzi do kopulacji. Kopulacja może trwać nawet kilka godzin, np. u P. agrestis[45]. U niemieckich osobników z gatunku P. monticola obserwowano samice, które wcześniej gubiły swe kokony, a później, aby zaspokoić swój instynkt macierzyński, wybierały rzeczy, które przypominały kokony np. puste muszle ślimaków (Gastropoda)[5][3]. Znajdywano także samice, które adoptowały porzucone kokony[5]. Samica może wydawać na świat kolejne pokolenia w roku, nawet jeśli same samce już nie występują[5]. Jest to spowodowane przechowywaniem nasienia w narządach rozrodczych samicy[5].

Samice są bardzo troskliwymi matkami: najpierw noszą kokon ze sobą, a później także młode pająki[46][47][3].

Pardosa chelata

Podczas współżycia samiec wspina się na głowotułów samicy i tak połączona para dalej wędruje[48]. Podczas tej wędrówki samiec próbuje wprowadzić swój nogogłaszczek do epigyne samicy, kiedy ta odsłania swoją opistosomę[48]. Kiedy mu się uda, wprowadza kolejny[48].

Pardosa pseudoannulata

Pozycja podczas godów jest typowa dla pogońcowatych. Następnie samica po udanym współżyciu plecie przędny kokon, a samiec szuka kolejnych samic (samce są poligamiczne)[49]. Samica najpierw przędzie pierwszą część kokonu, gdzie składa jaja, a następnie przykrywa je kolejną częścią kokonu. Na końcu samica zszywa obie części kokonu białą przędzą.

Gatunki

Pardosa – układ oczu

Do rodzaju należą następujące gatunki[2][50]:

  • Pardosa abagensis Ovtsharenko, 1979
  • Pardosa aciculifera Chen, Song & Li, 2001
  • Pardosa acorensis Simon, 1883
  • Pardosa adustella (Roewer, 1951)
  • Pardosa aenigmatica Tongiorgi, 1966
  • Pardosa afflicta (Holmberg, 1876)
  • Pardosa agrestis (Westring, 1861)
  • Pardosa agricola (Thorell, 1856)
  • Pardosa alacris (C. L. Koch, 1833)
  • Pardosa alasaniensis Mcheidze, 1997
  • Pardosa albatula (Roewer, 1951)
  • Pardosa alboannulata Yin et al., 1997
  • Pardosa albomaculata Emerton, 1885
  • Pardosa algens (Kulczynski, 1908)
  • Pardosa algina (Chamberlin, 1916)
  • Pardosa algoides Schenkel, 1963
  • Pardosa alii Tikader, 1977
  • Pardosa altamontis Chamberlin & Ivie, 1946
  • Pardosa alticola Alderweireldt & Jocque, 1992
  • Pardosa altitudis Tikader & Malhotra, 1980
  • Pardosa amacuzacensis Jimenez, 1983
  • Pardosa amamiensis (Nakatsudi, 1943)
  • Pardosa amazonia (Thorell, 1895)
  • Pardosa amentata (Clerck, 1757) – wałęsak zwyczajny
  • Pardosa anchoroides Yu & Song, 1988
  • Pardosa ancorifera Schenkel, 1936
  • Pardosa anfibia Zapfe-Mann, 1979
  • Pardosa angolensis (Roewer, 1959)
  • Pardosa angusta Denis, 1956
  • Pardosa angustifrons Caporiacco, 1941
  • Pardosa anomala Gertsch, 1933
  • Pardosa apostoli Barrion & Litsinger, 1995
  • Pardosa aquatilis Schmidt & Krause, 1995
  • Pardosa aquila Buchar & Thaler, 1998
  • Pardosa arctica (Kulczynski, 1916)
  • Pardosa astrigera L. Koch, 1878
  • Pardosa atlantica Emerton, 1913
  • Pardosa atomaria (C. L. Koch, 1847)
  • Pardosa atrata (Thorell, 1873)
  • Pardosa atromedia Banks, 1904
  • Pardosa atronigra Song, 1995
  • Pardosa atropos (L. Koch, 1878)
  • Pardosa aurantipes (Strand, 1906)
  • Pardosa azerifalcata Marusik, Guseinov & Koponen, 2003
  • Pardosa baehrorum Kronestedt, 1999
  • Pardosa balaghatensis Gajbe, 2004
  • Pardosa baoshanensis Wang & Qiu, 1991
  • Pardosa baraan Logunov & Marusik, 1995
  • Pardosa bargaonensis Gajbe, 2004
  • Pardosa basiri (Dyal, 1935)
  • Pardosa bastarensis Gajbe, 2004
  • Pardosa baxianensis Wang & Song, 1993
  • Pardosa beijiangensis Hu & Wu, 1989
  • Pardosa bellona Banks, 1898
  • Pardosa benadira Caporiacco, 1940 – przeniesiona do rodzaju Wadicosa w roku 2015
  • Pardosa bendamira Roewer, 1960
  • Pardosa beringiana Dondale & Redner, 1987
  • Pardosa bidentata Franganillo, 1936
  • Pardosa bifasciata (C. L. Koch, 1834)
  • Pardosa birabeni Mello-Leitao, 1938
  • Pardosa birmanica Simon, 1884
  • Pardosa blanda (C. L. Koch, 1833)
  • Pardosa bleyi (Dahl, 1908)
  • Pardosa brevimetatarsis (Strand, 1907)
  • Pardosa brevivulva Tanaka, 1975
  • Pardosa brunellii Caporiacco, 1940
  • Pardosa buchari Ovtsharenko, 1979
  • Pardosa bucklei Kronestedt, 1975
  • Pardosa bukukun Logunov & Marusik, 1995
  • Pardosa buriatica Sternbergs, 1979
  • Pardosa californica Keyserling, 1887
  • Pardosa caliraya Barrion & Litsinger, 1995
  • Pardosa canalis F. O. P.-Cambridge, 1902
  • Pardosa caucasica Ovtsharenko, 1979
  • Pardosa cavannae Simon, 1881
  • Pardosa cayennensis (Taczanowski, 1874)
  • Pardosa cervina Schenkel, 1936
  • Pardosa cervinopilosa Schenkel, 1936
  • Pardosa chahraka Roewer, 1960
  • Pardosa chambaensis Tikader & Malhotra, 1976
  • Pardosa chapini (Fox, 1935)
  • Pardosa chenbuensis Yin et al., 1997
  • Pardosa chiapasiana Gertsch & Wallace, 1937
  • Pardosa chindanda Roewer, 1960
  • Pardosa cincta (Kulczynski, 1887)
  • Pardosa cinerascens (Roewer, 1951)
  • Pardosa clavipalpis Purcell, 1903
  • Pardosa cluens Roewer, 1959
  • Pardosa colchica Mcheidze, 1946
  • Pardosa coloradensis Banks, 1894
  • Pardosa completa (Roewer, 1959)
  • Pardosa concinna (Thorell, 1877)
  • Pardosa concolorata (Roewer, 1951)
  • Pardosa condolens (O. P.-Cambridge, 1885)
  • Pardosa confalonierii Caporiacco, 1928
  • Pardosa confusa Kronestedt, 1988
  • Pardosa consimilis Nosek, 1905
  • Pardosa costrica Chamberlin & Ivie, 1942
  • Pardosa crassipalpis Purcell, 1903
  • Pardosa crassistyla Kronestedt, 1988
  • Pardosa credula (O. P.-Cambridge, 1885)
  • Pardosa cribrata Simon, 1876
  • Pardosa cubana Bryant, 1940
  • Pardosa dabiensis Chai & Yang, 1998
  • Pardosa dagestana Buchar & Thaler, 1998
  • Pardosa daisetsuensis Tanaka, 2005
  • Pardosa dalkhaba Roewer, 1960
  • Pardosa danica (Sørensen, 1904)
  • Pardosa darolii (Strand, 1906)
  • Pardosa datongensis Yin, Peng & Kim, 1997
  • Pardosa debolinae Majumder, 2004
  • Pardosa delicatula Gertsch & Wallace, 1935
  • Pardosa dentitegulum Yin et al., 1997
  • Pardosa desolatula Gertsch & Davis, 1940
  • Pardosa dilecta Banks, 1898
  • Pardosa distincta (Blackwall, 1846)
  • Pardosa diuturna Fox, 1937
  • Pardosa donabila Roewer, 1955
  • Pardosa dondalei Jimenez, 1986
  • Pardosa dorsalis Banks, 1894
  • Pardosa dorsuncata Lowrie & Dondale, 1981
  • Pardosa dranensis Hogg, 1922
  • Pardosa drenskii Buchar, 1968
  • Pardosa duplicata Saha, Biswas & Raychaudhuri, 1994
  • Pardosa dzheminey Marusik, 1995
  • Pardosa ecatli Jimenez, 1985
  • Pardosa eiseni (Thorell, 1875)
  • Pardosa ejusmodi (O. P.-Cambridge, 1872)
  • Pardosa elegans (Thorell, 1875)
  • Pardosa elegantula (Roewer, 1959)
  • Pardosa enucleata Roewer, 1959
  • Pardosa erupticia (Strand, 1913)
  • Pardosa eskovi Kronestedt & Marusik, 2011
  • Pardosa evanescens Alderweireldt & Jocque, 2008
  • Pardosa evelinae Wunderlich, 1984
  • Pardosa falcata Schenkel, 1963
  • Pardosa falcifera F. O. P.-Cambridge, 1902
  • Pardosa falcula F. O. P.-Cambridge, 1902
  • Pardosa fallax Barnes, 1959
  • Pardosa fastosa (Keyserling, 1877)
  • Pardosa femoralis Simon, 1876
  • Pardosa fengi Marusik, Nadolny & Omelko, 2013
  • Pardosa ferruginea (L. Koch, 1870)
  • Pardosa flammula Mello-Leitao, 1945
  • Pardosa flata Qu, Peng & Yin, 2010
  • Pardosa flavida (O. P.-Cambridge, 1885)
  • Pardosa flavipalpis F. O. P.-Cambridge, 1902
  • Pardosa flavipes Hu, 2001
  • Pardosa flavisterna Caporiacco, 1935
  • Pardosa fletcheri (Gravely, 1924)
  • Pardosa floridana (Banks, 1896)
  • Pardosa fortunata (O. P.-Cambridge, 1885)
  • Pardosa fritzeni Ballarin et al., 2012
  • Pardosa fulvipes (Collett, 1876)
  • Pardosa furcifera (Thorell, 1875)
  • Pardosa fuscosoma Wunderlich, 1992
  • Pardosa fuscula (Thorell, 1875)
  • Pardosa gastropicta Roewer, 1959
  • Pardosa gefsana Roewer, 1959
  • Pardosa gerhardti (Strand, 1922)
  • Pardosa ghigii Caporiacco, 1932
  • Pardosa ghourbanda Roewer, 1960
  • Pardosa giebeli (Pavesi, 1873)
  • Pardosa glabra Mello-Leitao, 1938
  • Pardosa glacialis (Thorell, 1872)
  • Pardosa golbagha Roewer, 1960
  • Pardosa gopalai Patel & Reddy, 1993
  • Pardosa gothicana Lowrie & Dondale, 1981
  • Pardosa gracilenta (Lucas, 1846)
  • Pardosa graminea Tanaka, 1985
  • Pardosa groenlandica (Thorell, 1872)
  • Pardosa gromovi Ballarin et al., 2012
  • Pardosa guadalajarana Dondale & Redner, 1984
  • Pardosa guerechka Roewer, 1960
  • Pardosa gusarensis Marusik, Guseinov & Koponen, 2003
  • Pardosa haibeiensis Yin et al., 1995
  • Pardosa hamifera F. O. P.-Cambridge, 1902
  • Pardosa hartmanni (Roewer, 1959)
  • Pardosa hatanensis Urita, Tang & Song, 1993
  • Pardosa haupti Song, 1995
  • Pardosa hedini Schenkel, 1936
  • Pardosa herbosa Jo & Paik, 1984
  • Pardosa hetchi Chamberlin & Ivie, 1942
  • Pardosa heterophthalma (Simon, 1898)
  • Pardosa hohxilensis Song, 1995
  • Pardosa hokkaido Tanaka & Suwa, 1986
  • Pardosa hortensis (Thorell, 1872)
  • Pardosa hydaspis Caporiacco, 1935
  • Pardosa hyperborea (Thorell, 1872)
  • Pardosa hypocrita (Simon, 1882)
  • Pardosa ibex Buchar & Thaler, 1998
  • Pardosa ilgunensis Nosek, 1905
  • Pardosa incerta Nosek, 1905
  • Pardosa indecora L. Koch, 1879
  • Pardosa iniqua (O. P.-Cambridge, 1876)
  • Pardosa injucunda (O. P.-Cambridge, 1876)
  • Pardosa inopina (O. P.-Cambridge, 1876)
  • Pardosa inquieta (O. P.-Cambridge, 1876)
  • Pardosa intermedia (Bösenberg, 1903)
  • Pardosa invenusta (C. L. Koch, 1837)
  • Pardosa irretita Simon, 1886
  • Pardosa irriensis Barrion & Litsinger, 1995
  • Pardosa isago Tanaka, 1977
  • Pardosa italica Tongiorgi, 1966
  • Pardosa izabella Chamberlin & Ivie, 1942
  • Pardosa jabalpurensis Gajbe & Gajbe, 1999
  • Pardosa jaikensis Ponomarev, 2007
  • Pardosa jambaruensis Tanaka, 1990
  • Pardosa jartica Urita, Tang & Song, 1993
  • Pardosa jaundea (Roewer, 1960)
  • Pardosa jeniseica Eskov & Marusik, 1995
  • Pardosa jergeniensis Ponomarev, 1979
  • Pardosa jinpingensis Yin et al., 1997
  • Pardosa josemitensis (Strand, 1908)
  • Pardosa kalpiensis Gajbe, 2004
  • Pardosa karagonis (Strand, 1913)
  • Pardosa katangana Roewer, 1959
  • Pardosa kavango Alderweireldt & Jocque, 1992
  • Pardosa knappi Dondale, 2007
  • Pardosa kondeana Roewer, 1959
  • Pardosa krausi (Roewer, 1959)
  • Pardosa kronestedti Song, Zhang & Zhu, 2002
  • Pardosa kupupa (Tikader, 1970)
  • Pardosa labradorensis (Thorell, 1875)
  • Pardosa laciniata Song & Haupt, 1995
  • Pardosa laevitarsis Tanaka & Suwa, 1986
  • Pardosa lagenaria Qu, Peng & Yin, 2010
  • Pardosa laidlawi Simon, 1901
  • Pardosa lapidicina Emerton, 1885
  • Pardosa lapponica (Thorell, 1872)
  • Pardosa lasciva L. Koch, 1879
  • Pardosa latibasa Qu, Peng & Yin, 2010
  • Pardosa laura Karsch, 1879
  • Pardosa lawrencei Roewer, 1959
  • Pardosa leipoldti Purcell, 1903
  • Pardosa leprevosti Mello-Leitao, 1947
  • Pardosa lignosus Ghafoor & Alvi, 2007
  • Pardosa lii Marusik, Nadolny & Omelko, 2013
  • Pardosa limata Roewer, 1959
  • Pardosa lineata F. O. P.-Cambridge, 1902
  • Pardosa linguata F. O. P.-Cambridge, 1902
  • Pardosa litangensis Xu, Zhu & Kim, 2010
  • Pardosa littoralis Banks, 1896
  • Pardosa logunovi Kronestedt & Marusik, 2011
  • Pardosa lombokibia (Strand, 1915)
  • Pardosa longionycha Yin et al., 1995
  • Pardosa longisepta Chen & Song, 2002
  • Pardosa longivulva F. O. P.-Cambridge, 1902
  • Pardosa lowriei Kronestedt, 1975
  • Pardosa luctinosa Simon, 1876
  • Pardosa ludia (Thorell, 1895)
  • Pardosa lugubris (Walckenaer, 1802) – wałęsak leśny
  • Pardosa lurida Roewer, 1959
  • Pardosa lusingana Roewer, 1959
  • Pardosa lycosina Purcell, 1903
  • Pardosa lycosinella Lawrence, 1927
  • Pardosa lyrata (Odenwall, 1901)
  • Pardosa lyrifera Schenkel, 1936
  • Pardosa mabinii Barrion & Litsinger, 1995
  • Pardosa mabweana Roewer, 1959
  • Pardosa mackenziana (Keyserling, 1877)
  • Pardosa maculata Franganillo, 1931
  • Pardosa maculatipes (Keyserling, 1887)
  • Pardosa maimaneha Roewer, 1960
  • Pardosa maisa Hippa & Mannila, 1982
  • Pardosa manicata Thorell, 1899
  • Pardosa manubriata Simon, 1898
  • Pardosa marchei Simon, 1890
  • Pardosa marialuisae Dondale & Redner, 1984
  • Pardosa martensi Buchar, 1978
  • Pardosa martinii (Pavesi, 1883)
  • Pardosa masareyi Mello-Leitao, 1939
  • Pardosa masurae Esyunin & Efimik, 1998
  • Pardosa mayana Dondale & Redner, 1984
  • Pardosa medialis Banks, 1898
  • Pardosa mendicans (Simon, 1882)
  • Pardosa mercurialis Montgomery, 1904
  • Pardosa messingerae (Strand, 1916)
  • Pardosa metlakatla Emerton, 1917
  • Pardosa mikhailovi Ballarin et al., 2012
  • Pardosa milvina (Hentz, 1844)
  • Pardosa minuta Tikader & Malhotra, 1976
  • Pardosa mionebulosa Yin et al., 1997
  • Pardosa miquanensis Yin et al., 1995
  • Pardosa mira Caporiacco, 1941
  • Pardosa mixta (Kulczynski, 1887)
  • Pardosa modica (Blackwall, 1846)
  • Pardosa moesta Banks, 1892
  • Pardosa mongolica Kulczynski, 1901
  • Pardosa montgomeryi Gertsch, 1934
  • Pardosa monticola (Clerck, 1757)
  • Pardosa mordagica Tang, Urita & Song, 1995
  • Pardosa morosa (L. Koch, 1870)
  • Pardosa mtugensis (Strand, 1908)
  • Pardosa mubalea Roewer, 1959
  • Pardosa mukundi Tikader & Malhotra, 1980
  • Pardosa mulaiki Gertsch, 1934
  • Pardosa multidontata Qu, Peng & Yin, 2010
  • Pardosa multivaga Simon, 1880
  • Pardosa muzafari Ghafoor & Alvi, 2007
  • Pardosa muzkolica Kononenko, 1978
  • Pardosa mysorensis (Tikader & Mukerji, 1971)
  • Pardosa naevia (L. Koch, 1875)
  • Pardosa naevioides (Strand, 1916)
  • Pardosa nanica Mello-Leitao, 1941
  • Pardosa nanyuensis Yin et al., 1995
  • Pardosa narymica Savelyeva, 1972
  • Pardosa nebulosa (Thorell, 1872)
  • Pardosa nenilini Marusik, 1995
  • Pardosa nesiotis (Thorell, 1878)
  • Pardosa nigra (C. L. Koch, 1834)
  • Pardosa nigriceps (Thorell, 1856)
  • Pardosa ninigoriensis Mcheidze, 1997
  • Pardosa nojimai Tanaka, 1998
  • Pardosa nordicolens Chamberlin & Ivie, 1947
  • Pardosa nostrorum Alderweireldt & Jocque, 1992
  • Pardosa novitatis (Strand, 1906)
  • Pardosa obscuripes Simon, 1909
  • Pardosa observans (O. P.-Cambridge, 1876)
  • Pardosa occidentalis Simon, 1881
  • Pardosa odenwalli Sternbergs, 1979
  • Pardosa oksalai Marusik, Hippa & Koponen, 1996
  • Pardosa oljunae Lobanova, 1978
  • Pardosa olympica Tongiorgi, 1966
  • Pardosa oncka Lawrence, 1927
  • Pardosa ontariensis Gertsch, 1933
  • Pardosa orcchaensis Gajbe, 2004
  • Pardosa orealis Buchar, 1984
  • Pardosa oreophila Simon, 1937
  • Pardosa oriens (Chamberlin, 1924)
  • Pardosa orophila Gertsch, 1933
  • Pardosa orthodox Chamberlin, 1924
  • Pardosa ourayensis Gertsch, 1933
  • Pardosa ovambica Roewer, 1959
  • Pardosa ovtchinnikovi Ballarin et al., 2012
  • Pardosa pacata Fox, 1937
  • Pardosa pahalanga Barrion & Litsinger, 1995
  • Pardosa paleata Alderweireldt & Jocque, 1992
  • Pardosa paludicola (Clerck, 1757)
  • Pardosa palustris (Linnaeus, 1758) – wałęsak łąkowy
  • Pardosa pantinii Ballarin et al., 2012
  • Pardosa papilionaca Chen & Song, 2003
  • Pardosa paracolchica Zyuzin & Logunov, 2000
  • Pardosa paralapponica Schenkel, 1963
  • Pardosa paramushirensis (Nakatsudi, 1937)
  • Pardosa paratesquorum Schenkel, 1963
  • Pardosa partita Simon, 1885
  • Pardosa parvula Banks, 1904
  • Pardosa passibilis (O. P.-Cambridge, 1885)
  • Pardosa patapatensis Barrion & Litsinger, 1995
  • Pardosa pauxilla Montgomery, 1904
  • Pardosa pedia Dondale, 2007
  • Pardosa persica Marusik, Ballarin & Omelko, 2012
  • Pardosa pertinax von Helversen, 2000
  • Pardosa petrunkevitchi Gertsch, 1934
  • Pardosa pexa Hickman, 1944
  • Pardosa pinangensis (Thorell, 1890)
  • Pardosa pirkuliensis Zyuzin & Logunov, 2000
  • Pardosa plagula F. O. P.-Cambridge, 1902
  • Pardosa plumipedata (Roewer, 1951)
  • Pardosa plumipes (Thorell, 1875)
  • Pardosa podhorskii (Kulczynski, 1907)
  • Pardosa poecila (Herman, 1879)
  • Pardosa pontica (Thorell, 1875)
  • Pardosa portoricensis Banks, 1901
  • Pardosa potamophila Lawrence, 1927
  • Pardosa praepes Simon, 1886
  • Pardosa prativaga (L. Koch, 1870) – wałęsak tygrysi
  • Pardosa procurva Yu & Song, 1988
  • Pardosa profuga (Herman, 1879)
  • Pardosa prolifica F. O. P.-Cambridge, 1902
  • Pardosa proxima (C. L. Koch, 1847)
  • Pardosa psammodes (Thorell, 1887)
  • Pardosa pseudoannulata (Bösenberg & Strand, 1906)
  • Pardosa pseudochapini Peng, 2011
  • Pardosa pseudokaragonis (Strand, 1913)
  • Pardosa pseudolapponica Marusik, 1995
  • Pardosa pseudomixta Marusik & Fritzén, 2009
  • Pardosa pseudostrigillata Tongiorgi, 1966
  • Pardosa pseudotorrentum Miller & Buchar, 1972
  • Pardosa pullata (Clerck, 1757)
  • Pardosa pumilio Roewer, 1959
  • Pardosa pusiola (Thorell, 1891)
  • Pardosa pyrenaica Kronestedt, 2007
  • Pardosa qingzangensis Hu, 2001
  • Pardosa qinhaiensis Yin et al., 1995
  • Pardosa qionghuai Yin et al., 1995
  • Pardosa rabulana (Thorell, 1890)
  • Pardosa rainieriana Lowrie & Dondale, 1981
  • Pardosa ramulosa (McCook, 1894)
  • Pardosa ranjani Gajbe, 2004
  • Pardosa rara (Keyserling, 1891)
  • Pardosa rascheri (Dahl, 1908)
  • Pardosa rhenockensis (Tikader, 1970)
  • Pardosa rhombisepta Roewer, 1960
  • Pardosa riparia (C. L. Koch, 1833)
  • Pardosa riveti Berland, 1913
  • Pardosa roeweri Schenkel, 1963
  • Pardosa roscai (Roewer, 1951)
  • Pardosa royi Biswas & Raychaudhuri, 2003
  • Pardosa ruanda (Strand, 1913)
  • Pardosa rudis Yin et al., 1995
  • Pardosa rugegensis (Strand, 1913)
  • Pardosa sagei Gertsch & Wallace, 1937
  • Pardosa saltans Töpfer-Hofmann, 2000
  • Pardosa saltonia Dondale & Redner, 1984
  • Pardosa saltuaria (L. Koch, 1870)
  • Pardosa saltuarides (Strand, 1908)
  • Pardosa sangzhiensis Yin et al., 1995
  • Pardosa sanmenensis Yu & Song, 1988
  • Pardosa santamaria Barrion & Litsinger, 1995
  • Pardosa saturatior Simon, 1937
  • Pardosa saxatilis (Hentz, 1844)
  • Pardosa schenkeli Lessert, 1904
  • Pardosa schreineri Purcell, 1903
  • Pardosa schubotzi (Strand, 1913)
  • Pardosa selengensis (Odenwall, 1901)
  • Pardosa semicana Simon, 1885
  • Pardosa septentrionalis (Westring, 1861)
  • Pardosa serena (L. Koch, 1875)
  • Pardosa shuangjiangensis Yin et al., 1997
  • Pardosa shugangensis Yin, Bao & Peng, 1997
  • Pardosa shyamae (Tikader, 1970)
  • Pardosa sibiniformis Tang, Urita & Song, 1995
  • Pardosa sichuanensis Yu & Song, 1991
  • Pardosa sierra Banks, 1898
  • Pardosa silvarum Hu, 2001
  • Pardosa sinensis Yin et al., 1995
  • Pardosa sinistra (Thorell, 1877)
  • Pardosa soccata Yu & Song, 1988
  • Pardosa socorroensis Jimenez, 1991
  • Pardosa sodalis Holm, 1970
  • Pardosa songosa Tikader & Malhotra, 1976
  • Pardosa sordidata (Thorell, 1875)
  • Pardosa sordidecolorata (Strand, 1906)
  • Pardosa sowerbyi Hogg, 1912
  • Pardosa sphagnicola (Dahl, 1908)
  • Pardosa stellata (O. P.-Cambridge, 1885)
  • Pardosa sternalis (Thorell, 1877)
  • Pardosa steva Lowrie & Gertsch, 1955
  • Pardosa straeleni Roewer, 1959
  • Pardosa strandembriki Caporiacco, 1949
  • Pardosa strena Yu & Song, 1988
  • Pardosa strigata Yu & Song, 1988
  • Pardosa strix (Holmberg, 1876)
  • Pardosa subalpina Schenkel, 1918
  • Pardosa subanchoroides Wang & Song, 1993
  • Pardosa subproximella (Strand, 1906)
  • Pardosa subsordidatula (Strand, 1915)
  • Pardosa suchismitae Majumder, 2004
  • Pardosa sumatrana (Thorell, 1890)
  • Pardosa sura Chamberlin & Ivie, 1941
  • Pardosa sutherlandi (Gravely, 1924)
  • Pardosa suwai Tanaka, 1985
  • Pardosa svatoni Marusik, Nadolny & Omelko, 2013
  • Pardosa taczanowskii (Thorell, 1875)
  • Pardosa takahashii (Saito, 1936)
  • Pardosa tangana Roewer, 1959
  • Pardosa tappaensis Gajbe, 2004
  • Pardosa tasevi Buchar, 1968
  • Pardosa tatarica (Thorell, 1875)
  • Pardosa tenera Thorell, 1899
  • Pardosa tenuipes L. Koch, 1882
  • Pardosa tesquorum (Odenwall, 1901)
  • Pardosa tesquorumoides Song & Yu, 1990
  • Pardosa tetonensis Gertsch, 1933
  • Pardosa thalassia (Thorell, 1891)
  • Pardosa thompsoni Alderweireldt & Jocque, 1992
  • Pardosa thorelli (Collett, 1876)
  • Pardosa tikaderi Arora & Monga, 1994
  • Pardosa timidula (Roewer, 1951)
  • Pardosa torrentum Simon, 1876
  • Pardosa trailli (O. P.-Cambridge, 1873)
  • Pardosa tricuspidata Tullgren, 1905
  • Pardosa tridentis Caporiacco, 1935
  • Pardosa trifoveata (Strand, 1907)
  • Pardosa tristicella (Roewer, 1951)
  • Pardosa tristiculella (Roewer, 1951)
  • Pardosa trottai Ballarin et al., 2012
  • Pardosa tschekiangiensis Schenkel, 1963
  • Pardosa tumida Barnes, 1959
  • Pardosa tuoba Chamberlin, 1919
  • Pardosa turkestanica (Roewer, 1951)
  • Pardosa tyshchenkoi Zyuzin & Marusik, 1989
  • Pardosa uiensis Esyunin, 1996
  • Pardosa uintana Gertsch, 1933
  • Pardosa umtalica Purcell, 1903
  • Pardosa uncata (Thorell, 1877)
  • Pardosa uncifera Schenkel, 1963
  • Pardosa unciferodies Qu, Peng & Yin, 2010
  • Pardosa unguifera F. O. P.-Cambridge, 1902
  • Pardosa upembensis (Roewer, 1959)
  • Pardosa utahensis Chamberlin, 1919
  • Pardosa vadosa Barnes, 1959
  • Pardosa vagula (Thorell, 1890)
  • Pardosa valens Barnes, 1959
  • Pardosa valida Banks, 1893
  • Pardosa vancouveri Emerton, 1917
  • Pardosa vatovae Caporiacco, 1940
  • Pardosa verticillifer (Strand, 1906)
  • Pardosa vindex (O. P.-Cambridge, 1885)
  • Pardosa vindicata (O. P.-Cambridge, 1885)
  • Pardosa vinsoni (Roewer, 1951)
  • Pardosa virgata Kulczynski, 1901
  • Pardosa vittata (Keyserling, 1863)
  • Pardosa vlijmi den Hollander & Dijkstra, 1974
  • Pardosa vogelae Kronestedt, 1993
  • Pardosa v-signata Soares & Camargo, 1948
  • Pardosa vulvitecta Schenkel, 1936
  • Pardosa wagleri (Hahn, 1822)
  • Pardosa warayensis Barrion & Litsinger, 1995
  • Pardosa wasatchensis Gertsch, 1933
  • Pardosa wuyiensis Yu & Song, 1988
  • Pardosa wyuta Gertsch, 1934
  • Pardosa xerampelina (Keyserling, 1877)
  • Pardosa xerophila Vogel, 1964
  • Pardosa xinjiangensis Hu & Wu, 1989
  • Pardosa yadongensis Hu & Li, 1987
  • Pardosa yaginumai Tanaka, 1977
  • Pardosa yamanoi Tanaka & Suwa, 1986
  • Pardosa yavapa Chamberlin, 1925
  • Pardosa yongduensis Kim & Chae, 2012
  • Pardosa zhangi Song & Haupt, 1995
  • Pardosa zhui Yu & Song, 1988
  • Pardosa zionis Chamberlin & Ivie, 1942
  • Pardosa zonsteini Ballarin et al., 2012
  • Pardosa zorimorpha (Strand, 1907)
  • Pardosa zuojiani Song & Haupt, 1995
  • Pardosa zyuzini Kronestedt & Marusik, 2011

Nomina dubia[2]:

  • Pardosa bernensis (Lebert, 1877)
  • Pardosa kratochvili (Kolosváry, 1934)
  • Pardosa palliclava (Strand, 1907)

Status

P. agrestis w Polsce nie uchodzi za zagrożoną

Większość gatunków jest pospolitych i niezagrożonych wyginięciem. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) w swojej Czerwonej księdze gatunków zagrożonych sklasyfikowała tylko dwa gatunki z tego rodzaju[51]. Występująca na Azorach Pardosa acorensis pomimo małego zasięgu występowania ograniczonego do ośmiu wysp została uznana za gatunek najmniejszej troski (LC), a trend liczebności jej populacji oceniano jako stabilny ze względu na brak istotnych zagrożeń[12]. Natomiast P. diturna z Alaski uznawana jest za takson narażony na wyginięcie (VU), zaś trend liczebności populacji nie został określony[13].

W skali regionalnej status poszczególnych gatunków może być zróżnicowany. W Polsce kilkanaście gatunków znajduje się na „Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce”, uchodzą za zagrożone lub narażone na wyginięcie m.in. P. maisa, P. morosa, P. nigra, P. wagleri czy P. ferruginea[52], jednak żaden z nich nie jest prawnie chroniony[53]. Poniżej znajduje się tabela z gatunkami uchodzącymi za zagrożone oraz ich statusem zagrożenia[52]:

Gatunek Status zagrożenia w Polsce
Pardosa albata VU (narażony)
Pardosa calida EN (zagrożony)
Pardosa evelinae DD (niedostatecznie rozpoznany)
Pardosa ferruginea EN (zagrożony)
Pardosa hyperborea EN (zagrożony)
Pardosa maisa EN (zagrożony)
Pardosa morosa VU (narażony)
Pardosa nigra EN (zagrożony)
Pardosa saltuaria EN (zagrożony)
Pardosa sordidata EN (zagrożony)
Pardosa sphagnicola VU (narażony)
Pardosa wagleri VU (narażony)

Przypisy

  1. ↑ Pardosa, [w:] Integrated Taxonomic Information System  (ang.).
  2. ↑ a b c d e f Gen. Pardosa C. L. Koch, 1847. WSC: World Spider Catalog. [dostęp 2022-02-25]. (ang.).
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m JacekJ. Strojny JacekJ., LucynaL. Bugiera LucynaL., Pardosa spp. – Wałęsaki, [w:] Insektarium [online] [dostęp 2022-11-12]  (pol.).
  4. ↑ a b c d TorbjörnT. Kronestedt TorbjörnT., Yuri M.Y.M. Marusik Yuri M.Y.M., Studies on species of Holarctic Pardosa groups (Araneae, Lycosidae). VII. The Pardosa tesquorum group, „Zootaxa”, 3131, 2011, s. 1–34  (ang.).
  5. ↑ a b c d e f Bellman 2018 ↓, s. 164–168.
  6. ↑ FrederikF. Hendrickx FrederikF. i inni, Differences in geographic distribution and habitat of some cryptic species in the Pardosa lugubris group (Lycosidae, Araneae) in Belgium, „Belgian Journal of Zoology”, 131, 2001, s. 79–84  (ang.).
  7. ↑ Anton A.A.A. Nadolny Anton A.A.A. i inni, A new species of spider belonging to the Pardosa lugubris-group (Araneae: Lycosidae) from Far East Asia, „Zootaxa”, 4072 (2), 2016  (ang.).
  8. ↑ Yung ChulY.Ch. Park Yung ChulY.Ch. i inni, Molecular Phylogeny of East Asian Wolf Spiders (Araneae: Lycosidae) Inferred from Mitochondrial 12S Ribosomal DNA, „Annals of the Entomological Society of America”, 1, 100, 2007, s. 1–8, DOI: 10.1603/0013-8746 [dostęp 2022-03-13]  (ang.).
  9. ↑ a b c Luis N.L.N. Piacentini Luis N.L.N., Martín J.M.J. Ramírez Martín J.M.J., Hunting the wolf: A molecular phylogeny of the wolf spiders (Araneae, Lycosidae), „Molecular Phylogenetics and Evolution”, 136, Elsevier, 2019, s. 227–240, DOI: 10.1016/j.ympev.2019.04.004  (ang.).
  10. ↑ a b c d e f g h i j k l m V.V. Biswas V.V., D.D. Raychaudchuri D.D., Wolf spiders of Bangladesh: Genus Pardosa C.L. Koch (Araneae: Lycosidae), „Rec. zool. Surv. India”, 101, 2003, s. 107–125  (ang.).
  11. ↑ Pardosa Koch 1847. Fossilworks. [dostęp 2022-01-31]. (ang.).
  12. ↑ a b Borges, P.A.V., P.P. Cardoso P.P., Pardosa acorensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2022-02-24]  (ang.).
  13. ↑ a b World Conservation MonitoringW.C.M. Centre World Conservation MonitoringW.C.M., Pardosa diuturna, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2022-02-24]  (ang.).
  14. ↑ NathanN. Banks NathanN., Arachnida from Costa Rica, „Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”, 61 (2), 1909, s. 194–234, JSTOR: 4063280 .
  15. ↑ RobertR. Rozwałka RobertR., MarzenaM. Stańska MarzenaM., Check-list of spiders (Araneae) of Poland [online], 2008 [dostęp 2022-03-15]  (pol.).
  16. ↑ J. BruceJ.B. Moring J. BruceJ.B., Kenneth W.K.W. Stewart Kenneth W.K.W., Habitat Partitioning by the Wolf Spider (Araneae, Lycosidae) Guild in Streamside and Riparian Vegetation Zones of the Conejos River, Colorado, „Journal of Arachnology”, 3, 22, 1994, s. 205–217, JSTOR: 3705424 [dostęp 2022-03-19]  (ang.).
  17. ↑ a b WalterW. Edgar WalterW., MaartenM. Loenen MaartenM., Aspects of the overwintering habitat of the Wolf spider Pardosa lugubris, „Journal of Zoology”, 1974, s. 383–388  (ang.).
  18. ↑ TorbjörnT. Kronestedt TorbjörnT., Studies on Species of Holarctic Pardosa Groups (Araneae, Lycosidae). I: Redescription of Pardosa albomaculata Emerton and description of two new species from North America, with comments on some taxonomic characters, „Zoologica Scripta”, 4 (1), 1975, s. 217–228  (ang.).
  19. ↑ WentaoW. Zhong WentaoW. i inni, Next-generation sequencing analysis of Pardosa pseudoannulata's diet composition in different habitats, „Saudi Journal of Biological Sciences”, 26 (1), 2019, s. 165–172, DOI: 10.1016/j.sjbs.2018.08.004  (ang.).
  20. ↑ a b c d AkiraA. Shimizu AkiraA., Nesting behavior of the semi-aquatic spider wasp, Anoplius eous, which transports its prey on the surface film of water (Hymenoptera, Pompilidae), „Journal of Ethology”, 10, 1992, s. 85–102, DOI: 10.1007/BF02350113 [dostęp 2022-03-15]  (ang.).
  21. ↑ Pardosa saturatior Simon, 1937, [w:] Araneae: Spiders of Europe [online] [dostęp 2022-03-04]  (ang.).
  22. ↑ Sean E.S.E. Walker Sean E.S.E., Jason T.J.T. Irwin Jason T.J.T., Sexual dimorphism in the metabolic rate of two species of wolf spider, „The Journal of Arachnology”, 34 (2), 2006, s. 368–373  (ang.).
  23. ↑ Sean E.S.E. Walker Sean E.S.E., Ann L.A.L. Rypstra Ann L.A.L., Sexual dimorphism and the differential mortality model: is behaviour related to survival?, „Biological Journal of the Linnean Society”, 78 (1), 2003, s. 97–103, DOI: 10.1046/j.1095-8312.2003.00134.x  (ang.).
  24. ↑ U poszczególnych gatunków liczba tych kolców jest inna; u większości zwykle występują 2 kolce, jednak u niektóre taksony mają ich 3, a w przypadku P. nigra nawet 4.
  25. ↑ a b Pardosa amentata (Clerck, 1757), [w:] Araneae: Spiders of Europe [online] [dostęp 2022-03-04]  (niem.).
  26. ↑ a b Pardosa bifasciata (C. L. Koch, 1834), [w:] Araneae: Spiders of Europe [online] [dostęp 2022-03-05]  (ang.).
  27. ↑ JacquelineJ. Kovoor JacquelineJ., Une source probable de pheromones sexualles: les glandes tégumentaires de la region génitale des femelles D’araignées, „Atti Soc. Tose. Sei. Nat. Mem.”, ser. B, 88, suppl., 1981  (ang.).
  28. ↑ NicolajN. Klapkarek NicolajN., Waldwolfspinne – Xerolycosa nemoralis (WESTRING, 1861), [w:] www.natur-in-nrw.de [online] [dostęp 2022-03-03]  (niem.).
  29. ↑ a b Christopher A.Ch.A. Brown Christopher A.Ch.A., Daniel R.D.R. Formanowicz Daniel R.D.R., jr., The effect of leg autotomy on terrestrial and aquatic locomotion in the wolf spider Pardosa valens (Araneae: Lycosidae), „The J. of Arachnology”, 40 (2), 2012, s. 234–239 [dostęp 2022-02-27]  (ang.).
  30. ↑ Pardosa lugubris (Walckenaer, 1802), [w:] Araneae: Spiders of Europe [online] [dostęp 2022-03-04]  (ang.).
  31. ↑ Pardosa wagleri (Hahn, 1822), [w:] Araneae: Spiders of Europe [online] [dostęp 2022-03-04]  (ang.).
  32. ↑ Pardosa monticola (Clerck, 1757), [w:] Araneae: Spiders of Europe [online] [dostęp 2022-03-05]  (ang.).
  33. ↑ AbdullahA. Bayram AbdullahA., A Study on the Diel Activity of Pardosa Spiders (Araneae, Lycosidae) Sampled by the Time-sorting Pitfall Trap in Different Habitats [online] [dostęp 2022-03-21]  (ang.).
  34. ↑ DerekD. Wilson DerekD. i inni, Total Mercury Concentration in Pardosa Wolf Spiders along Susquehanna River Sites [online], 2015 [dostęp 2022-03-16]  (ang.).
  35. ↑ Michael J.M.J. Ford Michael J.M.J., Locomotory activity and the predation strategy of the of the wolf-spider Pardosa amentata (Clerck) (Lycosidae), „Animal Behaviour”, 26 (1), 1978, s. 31–35  (ang.).
  36. ↑ a b c d e f M.M. Nyffeler M.M., G.G. Benz G.G., Feeding ecology and predatory importance of wolf spiders (Pardosa spp.) (Araneae, Lycosidae) in winter wheat fields, „Journal of Applied Entomology”, 106 (1), 1988, s. 123–134  (ang.).
  37. ↑ O.Dangles i inni, Spider’s attack versus cricket’s escape: velocity modes determine success, „Animal Behaviour”, 3, 72, 2006, s. 603–610 [dostęp 2022-03-16]  (ang.).
  38. ↑ AinoA. Hvam AinoA., David Mayntz and Rikke KruseD.M.R.K. Nielsen David Mayntz and Rikke KruseD.M.R.K., Factors Affecting Cannibalism among Newly Hatched Wolf Spiders (Lycosidae, Pardosa amentata), „Journal of Arachnology”, 33 (2), 2005, s. 377–383, JSTOR: 4129834  (ang.).
  39. ↑ FerencF. Samu FerencF., Søren Toft & BalázsS.T.& B. Kiss Søren Toft & BalázsS.T.& B., Factors influencing cannibalism in the wolf spider Pardosa agrestis (Araneae, Lycosidae), „Behavioral Ecology and Sociobiology”, 45, 1999, s. 349–354  (ang.).
  40. ↑ a b Carl D.C.D. Anthony Carl D.C.D., Kinship Influences Cannibalism in the Wolf Spider, Pardosa milvina, „Journal of Insect Behavior”, 16, 2003, s. 23–36, DOI: 10.1023/A:1022893127216 [dostęp 2022-03-16]  (ang.).
  41. ↑ a b c Walter D.W.D. Edgar Walter D.W.D., Aspects of the ecology and energetics of the egg sac parasites of the wolf spider Pardosa lugubris (Walckenaer), „Oecologia”, 7, 1971, s. 155–163, DOI: 10.1007/BF00346357 [dostęp 2022-03-15]  (ang.).
  42. ↑ a b c d ZoltánZ. Rádai ZoltánZ., OvidiuO. Popovici OvidiuO., Zoltán Vas & LucianZ.V.& L. Fusu Zoltán Vas & LucianZ.V.& L., First record of the parasitoid Idris flavicornis (Hymenoptera: Scelionidae) from eggs of the wolf spider Pardosa agrestis (Araneae: Lycosidae), t. 79, 2018, s. 101–106 [dostęp 2022-03-15]  (ang.).
  43. ↑ WielardW. Valerie WielardW., MichelleM. Hargrove MichelleM., Defensive behavior of Pardosa vadosa: Response to different types of predators [online], 2000 [dostęp 2022-03-16]  (ang.).
  44. ↑ a b AlbertoA. Chiarle AlbertoA., TorbjörnT. Kronestedt TorbjörnT., MarcoM. Isaia MarcoM., Courtship behavior in European species of the genus Pardosa (Araneae, Lycosidae), „The J. of Arachnology”, 41 (2), 2013, s. 108–125, DOI: 10.1636/Hi12-09.1  (ang.).
  45. ↑ BalázsB. Kiss BalázsB. i inni, Sperm competition tactics shape paternity: adaptive role of extremely long copulations in a wolf spider, „Animal Behaviour”, 156, 2019, s. 121–128, DOI: 10.1016/j.anbehav.2019.08.013  (ang.).
  46. ↑ RodR. Teodoru RodR., JackieJ. Gaff JackieJ., AndrewA. Charman AndrewA., Księga Zwierząt, 2009, s. 133, ISBN 978-83-7770-406-6 [dostęp 2022-02-26]  (pol.).
  47. ↑ MarekM. Guzik MarekM., Opieka nad potomstwem u zwierząt bezkręgowych [online], 2003 [dostęp 2022-02-28] [zarchiwizowane z adresu]  (pol.).
  48. ↑ a b c HåkanH. Hallander HåkanH., Courtship Display and Habitat Selection in the Wolf Spider Pardosa chelata, „Oikos”, 1, 18, 1967, s. 145–150, JSTOR: 3564644 [dostęp 2022-03-25]  (ang.).
  49. ↑ DeyongD. Gong DeyongD. i inni, Mating experience affects male mating success, but not female fecundity in the wolf spider Pardosa pseudoannulata (Araneae: Lycosidae), „Behavioural Processes”, 167, 2019, DOI: 10.1016/j.beproc.2019.103921  (ang.).
  50. ↑ genus Pardosa C. L. Koch, 1847. Biolib.cz. [dostęp 2022-02-26]. (ang.).
  51. ↑ wynik wyszukiwania: Pardosa. [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [on-line]. [dostęp 2022-03-06]. (ang.).
  52. ↑ a b ZbigniewZ. Głowaciński ZbigniewZ., Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce, 2002 [zarchiwizowane z adresu 2014-08-08]  (pol.).
  53. ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

Bibliografia

  • Heiko Bellman: Pająki i inne pajęczaki (specjalny dodatek: Krocionogi). Warszawa: Multico, 2021, s. 164–168. ISBN 978-83-7763-486-8. (pol.).
  • J9U: 987007565612405171
Identyfikatory zewnętrzne:
  • BioLib: 728
  • EoL: 89074
  • GBIF: 2145927
  • identyfikator iNaturalist: 47415
  • ITIS: 849078
  • NCBI: 74980
  • identyfikator taksonu Fossilworks: 268743
  • CoL: 6HK8