Nadwódka

Hygrophila ringens

Systematyka^[1]^[2]

Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

Nadgromada

Gromada

Podgromada

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

jasnotowce

Rodzina

akantowate

Rodzaj

nadwódka

Nazwa systematyczna

Hygrophila R. Brown
Prodr. 479. 27 Mar 1810^[3]

Typ nomenklatoryczny

H. ringens (Linnaeus) Steudel^[3]

Synonimy
Adenosma Nees (1847), not R. Brown (1810) Asteracantha Nees Cardanthera Buchanan-Hamilton ex Bentham & J. D. Hooker Hemiadelphis Nees Kita A. Chevalier Nomaphila Blume Physichilus Nees Polyechma Hochstetter Santapaua N. P. Balakrishnan & K. Subramanyam Synnema Bentham Tenoria Dehnhardt & Giordano (1832), not Sprengel (1813)^[4]

Multimedia w Wikimedia Commons

Nadwódka (Hygrophila R.Br.) – rodzaj roślin należących do rodziny akantowatych (Acanthaceae). Obejmuje w zależności od ujęcia systematycznego od ok. 25^[5] do ok. 100^[4] gatunków (Plants of the World online wymienia 77 gatunków o nazwach zweryfikowanych^[6]). Rośliny te rosną w strefie międzyzwrotnikowej i w większości związane są z siedliskami wodnymi i bagiennymi^[4]^[5]. Rozprzestrzeniane są przez ptaki wodno-błotne, do których nóg przylepiają się ich lepkie nasiona^[5].

Liczne gatunki uprawiane są jako rośliny akwariowe^[5], najczęściej: nadwódka szerokolistna (dębolistna, bluszczowa) H. corymbosa, nadwódka trójkwiatowa H. difformis i nadwódka wielonasienna H. polysperma^[7]^[8]. Do walorów tych roślin, poza efektownym wyglądem, należą: małe wymagania, szybki (na ogół^[9]) wzrost^[7] i łatwość rozmnażania z sadzonek^[9] – nadają się one do każdego akwarium słodkowodnego^[8]. W dodatku duża różnorodność odmian (zwłaszcza H. corymbosa) pozwala dobrać rośliny z szerokiego spektrum różniącego się ubarwieniem i kształtem liści oraz formą wzrostu^[10]. Gdy pędy nadwódek wyrosną ponad powierzchnię wody – zakwitają^[9].

Nadwódka trójkwiatowa jest częstym chwastem pól ryżowych w Azji Południowo-Wschodniej. H. obovata (H. schullii) w Indiach i na Sri Lance jest spożywana jako warzywo (na podobieństwo szpinaku), a lokalnie także wykorzystywana w ziołolecznictwie^[5]. Niektóre gatunki zawleczone poza obszar naturalnego występowania rozprzestrzeniają się inwazyjnie, np. azjatycka nadwódka wielonasienna w południowo-wschodniej części USA, a także azjatycka Hygrophila costata w północno-wschodniej Australii^[5]. W Polsce za gatunek zadomowiony uznana została nadwódka wielonasienna H. polysperma^[11].

Morfologia

Pokrój: Rośliny zielne, zarówno byliny, jak i jednoroczne, czasem z cierniami wyrastającymi z kątów liści^[4]. Jak wiele innych roślin z rodziny akantowatych – w pędach zawierają cystolity^[4].
Liście: Nakrzyżległe, siedzące lub krótkoogonkowe, całobrzegie, karbowane lub faliste na brzegu^[4]. Często o różnych formach liści na pędach zanurzonych i wynurzonych, do silnie podzielonych pierzasto np. u nadwódki trójkwiatowej^[9].
Kwiaty: Zebrane w szczytowe kłosy lub zebrane po kilka w kątach liści. U niektórych gatunków wsparte przysadkami, u innych nie. Kielich jest tworzony jest przez pięć działek i zakończony pięcioma ząbkami. Płatki są zrośnięte i tworzą dwuwargową koronę z górną wargą dwułatkową i dolną trójłatkową. Górna łatka często dodatkowo jest ząbkowana. Pręciki dwa lub cztery, w tym drugim przypadku dwusilne, czasem dwa pręciki zredukowane do prątniczków. Zalążnia górna, dwukomorowa, z czterema lub wieloma zalążkami w każdej z komór. Szyjka słupka pojedyncza zakończona niepodzielonym lub lekko dwudzielnym znamieniem^[4].
Owoce: Podługowate do równowąskich torebki zawierające liczne, dyskowate nasiona pokryte włoskami śluzowaciejącymi w kontakcie z wodą^[4].

Systematyka

Rodzaj z podplemienia Hygrophilinae z plemienia Ruellieae z podrodziny Acanthoideae w obrębie rodziny akantowatych Acanthaceae^[2]^[5].

Wykaz gatunków^[6]

Hygrophila abyssinica (Hochst. ex Nees) T.Anderson
Hygrophila acinos (S.Moore) Heine
Hygrophila acutangula Nees ex Mart.
Hygrophila africana (T.Anderson) Heine
Hygrophila albobracteata Vollesen
Hygrophila angustifolia R.Br.
Hygrophila anisocalyx Benoist
Hygrophila anomala (Blatt.) M.R.Almeida
Hygrophila asteracanthoides Lindau
Hygrophila auriculata (Schumach.) Heine
Hygrophila balsamica (L.f.) Raf.
Hygrophila barbata (Nees) T.Anderson
Hygrophila baronii S.Moore
Hygrophila bengalensis S.K.Mandal, A.Bhattacharjee & Nayek
Hygrophila biplicata (Nees) Sreem.
Hygrophila borellii (Lindau) Heine
Hygrophila brevituba (Burkill) Heine
Hygrophila caerulea (Hochst.) T.Anderson
Hygrophila cataractae S.Moore
Hygrophila chevalieri Benoist
Hygrophila ciliata (T.Anderson) Burkill
Hygrophila ciliibractea Bremek.
Hygrophila corymbosa (Blume) Lindau – nadwódka szerokolistna, n. dębolistna, n. bluszczowa
Hygrophila costata Nees
Hygrophila didynama (Lindau) Heine
Hygrophila difformis (L.f.) Blume – nadwódka trójkwiatowa
Hygrophila episcopalis (Benoist) Benoist
Hygrophila erecta (Burm.f.) Hochr.
Hygrophila glandulifera Nees
Hygrophila gossweileri (S.Moore) Heine
Hygrophila gracillima (Schinz) Burkill
Hygrophila griffithii (T.Anderson) Sreem.
Hygrophila guianensis Nees
Hygrophila hippuroides Lindau
Hygrophila hirsuta Nees
Hygrophila humistrata Rizzini
Hygrophila incana Nees
Hygrophila intermedia J.B.Imlay
Hygrophila laevis (Nees) Lindau
Hygrophila limnophiloides (S.Moore) Heine
Hygrophila linearis Burkill
Hygrophila madurensis (N.P.Balakr. & Subr.) Karthik. & Moorthy
Hygrophila mediatrix Heine
Hygrophila meianthus C.B.Clarke
Hygrophila micrantha (Nees) T.Anderson
Hygrophila modesta Benoist
Hygrophila mutica (C.B.Clarke) Vollesen
Hygrophila niokoloensis Berhaut
Hygrophila odora (Nees) T.Anderson
Hygrophila okavangensis P.G.Mey.
Hygrophila origanoides (Lindau) Heine
Hygrophila palmensis Pires de Lima
Hygrophila paraibana Rizzini
Hygrophila parishii (T.Anderson) Karthik. & Moorthy
Hygrophila perrieri Benoist
Hygrophila petiolata (Decne.) Lindau
Hygrophila phlomoides Nees
Hygrophila pinnatifida (Dalzell) Sreem.
Hygrophila pobeguinii Benoist
Hygrophila pogonocalyx Hayata
Hygrophila polysperma (Roxb.) T.Anderson – nadwódka wielonasienna
Hygrophila pusilla Blume
Hygrophila richardsiae Vollesen
Hygrophila ringens (L.) R.Br. ex Spreng.
Hygrophila sandwithii Bremek.
Hygrophila senegalensis (Nees) T.Anderson
Hygrophila serpyllum (Nees) T.Anderson
Hygrophila spiciformis Lindau
Hygrophila stocksii T.Anderson ex C.B.Clarke
Hygrophila subsessilis C.B.Clarke
Hygrophila surinamensis Bremek.
Hygrophila thwaitesii (T.Anderson) Heine
Hygrophila thymus (Nees) Sunojk. & M.G.Prasad
Hygrophila tyttha Leonard
Hygrophila uliginosa S.Moore
Hygrophila urquiolae Greuter, R.Rankin & Palmarola
Hygrophila velata Benoist

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2019-11-12] (ang.).
↑ ^a ^b Hygrophila. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-11-12].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Jia-qi Hu & Thomas F. Daniel: Hygrophila R. Brown. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2019-11-12].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 444, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ ^a ^b Hygrophila R.Br.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-09-03].
↑ ^a ^b Darek Firlej: Rośliny w akwarium. Warszawa: Magazyn Akwarium, 2007, s. 94-96. ISBN 978-83-60984-00-0.
↑ ^a ^b Peter Beck: Rośliny akwariowe. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2002, s. 51-52. ISBN 83-7073-335-2.
↑ ^a ^b ^c ^d Peter Hiscock: Encyclopedia of aquarium plants. New York: Interpet Publishing, 2003, s. 164-165. ISBN 978-0-7641-5521-5.
↑ Tropica aquarium plants. Ega, Danemark: Tropica, seria: Product catalogue 2007/2008.
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 101, ISBN 978-83-62975-45-7 .