Komańcza (gmina)

Komańcza

gmina wiejska
Siedziba urzędu gminy
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	sanocki
TERC	1817042
Siedziba	Komańcza
Wójt	Roman Bzdyk
Powierzchnia (2022)	387,72 km²
Populacja (2023) • liczba ludności	4170[1]
• gęstość	10,8 os./km²
Nr kierunkowy	13
Kod pocztowy (2022)	38-543, 38-542
Tablice rejestracyjne	RSA
Adres urzędu: Komańcza 166 38-543 Komańcza
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba sołectw 14[2][3] Liczba miejscowości 24[3]
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Komańcza
Położenie na mapie Polski Komańcza
49°20′N 22°04′E/49,336667 22,068889
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej

Komańcza – gmina wiejska w południowej części województwa podkarpackiego, w powiecie sanockim, na pograniczu Beskidu Niskiego i Bieszczadów. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie krośnieńskim. Pod względem powierzchni jest trzecią co do wielkości gminą w Polsce.

Siedziba gminy to Komańcza.

Według danych z 30 czerwca 2023 roku liczba ludności wynosiła 4170^[4].

Gmina Komańcza położona jest w dolinie Osławy i Osławicy, na granicy Bieszczadów i Beskidu Niskiego. Na jej terenie znajduje się pasmo Chryszczatej. Od południa gmina sąsiaduje ze słowackim krajem preszowskim.

Powierzchnia gminy obejmuje obszar 387,72 km²^[5]. W strukturze użytkowania terenu dominują lasy, które zajmują 74,5% powierzchni gminy, a użytki rolne stanowią około 23%. Na grunty pozostałe przypada 2,5% powierzchni gminy.

Gmina zbiorowa Komańcza została utworzona 1 sierpnia 1934 roku w powiecie sanockim w woj. lwowskim z dotychczasowych jednostkowych gmin wiejskich: Czystohorb, Dołżyca, Duszatyn, Jawornik, Komańcza, Mików, Osławica, Prełuki, Radoszyce, Turzańsk i Wisłok Wielki^[6]. Gminy te przekształcono 17 września 1934 w 11 gromad (sołectw) gminy Komańcza^[7].

Gmina była w latach 1944–1947 terenem intensywnych walk Wojska Polskiego, Milicji Obywatelskiej i WOP z oddziałami UPA. W dniu 1 maja 1946 UPA spaliła w gminie Komańcza 50 gospodarstw. Łemkowie osławiaccy kultywują tradycje kultury duchowej i materialnej górali wschodniobeskidzkich.

Po wojnie gmina znalazła się w powiecie sanockim w nowo utworzonym woj. rzeszowskim. Według stanu z 1 lipca 1952 liczyła nadal 17 gromad^[8].

Gmina została zniesiona 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin^[9]. Jej obszar wszedł w skład nowych gromad: Komańcza i Wisłok Wielki^[10].

Gminę Komańcza reaktywowano 1 stycznia 1973 w powiecie bieszczadzkim w woj. rzeszowskim w związku z kolejną reformą administracyjną^[11]. Gmina objęła 12 sołectw: Czystogarb, Dołżyca, Komańcza, Łupków, Mików, Mokre, Radoszyce, Rzepedź, Smolnik, Turzańsk, Wisłok Wielki i Wola Michowa oraz 11 obrębów ewidencyjnych: Balnica, Duszatyn, Jawornik, Kulaszne, Maniów, Osławica, Prełuki, Szczawne, Szczerbanówka, Wysoczany i Zubeńsko^[12].

Nowa gmina objęła obszar znacznie większy niż w odsłonie sprzed 1954 roku, ponieważ w jej skład weszły obszary należące dawniej do gminy Szczawne w powiecie sanockim (Kulaszne, Mokre, Rzepedź, Szczawne i Wysoczany) i do gminy Wola Michowa (Balnica, Łupków, Maniów, Smolnik, Szczerbanówka, Wola Michowa i Zubeńsko) w powiecie leskim, których nie reaktywowano.

1 czerwca 1975 roku gmina znalazła się w nowo utworzonym woj. krośnieńskim^[13].

2 lipca 1976 do gminy Komańcza włączono część obszaru sołectwa Wola Niżna (Darów, Jasiel, Moszczaniec, Polany Surowiczne, Rudawkę Jaśliska i Surowicę) ze zniesionej gminy Jaśliska^[14].

1 lutego 1977 od gminy Komańcza odłączono sołectwo Mokre, włączając je do nowej gminy Zagórz^[15].

Od 1999 ponownie w powiecie sanockim, w nowym województwie podkarpackim.

1 stycznia 2017 z gminy wyłączono miejscowości: Darów, Jasiel, Moszczaniec, Polany Surowiczne, Rudawkę Jaśliska i Surowicę, włączając je do reaktywowanej w 2010 roku gminy Jaśliska w powiecie krośnieńskim^[16].

Gminę zamieszkuje zwarta grupa ludności autochtonicznej, która częściowo uniknęła przesiedleń z lat 1945–1947.

Dane z 30.06.2023 roku^[4]:

W spisie w 2011 roku 10,5% mieszkańców zadeklarowało się jako Ukraińcy^[17].

Część gminy położona jest na terenie dwóch parków krajobrazowych: Ciśniańsko-Wetlińskiego i Jaśliskiego.

• Piramida wieku mieszkańców gminy Komańcza w 2014 roku

Sołectwa

Czystogarb, Dołżyca, Komańcza, Mików, Nowy Łupków, Radoszyce, Rzepedź "Nad Osławicą", Rzepedź wieś, Smolnik, Szczawne-Kulaszne, Turzańsk, Wisłok Wielki, Wola Michowa, Wysoczany^[2]

Pozostałe miejscowości

Duszatyn, Jawornik, Maniów, Osławica, Prełuki, Stary Łupków.

Nieistniejące miejscowości

Balnica, Szczerbanówka, Zubeńsko

Baligród, Bukowsko, Cisna, Jaśliska, Rymanów, gmina Zagórz. Od południa gmina sąsiaduje ze słowackim krajem preszowskim.

• StanisławS. Żurek StanisławS., UPA w Bieszczadach, Wrocław: Wydawnictwo „Nortom”, 2007, ISBN 978-83-89684-14-1, OCLC 233486718 . Brak numerów stron w książce

• Komańcza, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 297 .
• Serwis Gminy Komańcza. komancza.info. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-03-22)].