Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Lidzie
![]() | |||||||||||||
![]() | |||||||||||||
Państwo | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Miejscowość | Lida | ||||||||||||
Wyznanie | |||||||||||||
Kościół | |||||||||||||
Wezwanie | |||||||||||||
Przedmioty szczególnego kultu | |||||||||||||
Cudowne wizerunki | obraz Matki Bożej Lidzkiej | ||||||||||||
| |||||||||||||
Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego ![]() | |||||||||||||
Położenie na mapie Białorusi ![]() | |||||||||||||
![]() | |||||||||||||
|
Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego[1] (biał. Касцёл Узвіжання Святога Крыжа) – rzymskokatolicka świątynia w Lidzie, wybudowana około 1770 roku w stylu późnego baroku. Kościół jest czynny nieprzerwanie od czasu budowy.
Historia
Przywilej na założenie w Lidzie kościoła parafialnego został podpisany przez króla Jagiełłę 17 lipca 1387 roku w lidzkim zamku. Ale pierwszy drewniany kościół zbudowany na podzamczu spłonął w 1392 roku podczas ataku krzyżaków. Odbudowaną świątynię 3 czerwca 1397 roku poświęcił pod podwójnym tytułem św. Franciszka i Świętego Krzyża pierwszy biskup wileński Andrzej Wasiło. Kościołem nadal opiekowali się franciszkanie. W 1406 roku kościół został ponownie spalony podczas ataku na miasto smoleńskiego księcia Jerzego Swiętosławowicza, a w 1414 odbudowany i poświęcony pod potrójnym tytułem Najświętszej Maryi Panny, Wszystkich Świętych i Świętego Krzyża. W 1466 roku franciszkanie opuścili Lidę.
7 lipca 1616 roku fundusz lidzkiej Fary potwierdził król Zygmunt I. W czasie „najazdu moskiewskiego” starożytna świątynia została zniszczona. Ostatni drewniany budynek Fary został wzniesiony w 1674 roku biskupem pomocniczym Mikołajem Słupskim. W 1644 roku przy kościele powstała altaria. Przy kościele działała szkoła parafialna.
Kościół pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża Świętego, który działa do dziś, został zbudowany w stylu dojrzałego baroku. Budowa trwała w latach 1765–70, ozdobienie stworzył znany architekt Jan Krzysztof Glaubitz. Wzniesiono świątynię w centrum miasta, nieco dalej od miejsca, gdzie stał drewniany kościół, przy centralnej ulicy Wileńskiej. Stary drewniany kościół rozebrano na materiał do miejskiego kościoła unickiego. Kamienny szpital w pobliżu kościoła zbudowany w drugiej połowie XVIII wieku.
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6d/Lida%2C_Vilenskaja%2C_Fara._%D0%9B%D1%96%D0%B4%D0%B0%2C_%D0%92%D1%96%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F%2C_%D0%A4%D0%B0%D1%80%D0%B0_%281912%29.jpg/220px-Lida%2C_Vilenskaja%2C_Fara._%D0%9B%D1%96%D0%B4%D0%B0%2C_%D0%92%D1%96%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F%2C_%D0%A4%D0%B0%D1%80%D0%B0_%281912%29.jpg)
Kompleks kościoła z oddzielnie zbudowaną dzwonnicą został otoczony kamiennym ogrodzeniem z barokową bramą. Dzwonnica zniknęła jeszcze w XIX w., ogrodzenie rozebrano w okresie powojennym.
W 1928 roku kościół został poświęcony przez arcybiskupa wileńskiego Romualda Jałbrzykowskiego. Przed II wojną światową lidzka parafia liczyła prawie 14 tys. wiernych (nie biorąc pod uwagę parafii Lida-Słobódka)[2].
Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego działał również w latach panowania władzy radzieckiej. Został zaliczony do zabytków architektury o znaczeniu krajowym.
Architektura
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/%D0%9B%D1%96%D0%B4%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%8F_%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%8F%D0%B2%D1%96%D0%B4%D1%8B_03.jpg/220px-%D0%9B%D1%96%D0%B4%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%8F_%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%8F%D0%B2%D1%96%D0%B4%D1%8B_03.jpg)
Kościół jest trójnawowy, na rzucie prostokąta z kwadratową absydą, flankowaną dwoma niskimi zakrystiami (dołączone później, wraz z gankiem). Świątynia z niskim trójdzielnym przedsionkiem, czworobocznym prezbiterium i przylegającymi do niego niskimi zakrystiami. Fasadę zdobi barokowy szczyt zwieńczony klasycznym trójkątnym frontonem z „Glorią”. Wszystkie elewacje zdobią pilastry. Świątynia bezwieżowa, ponieważ flankujące fasadę dwie trzykondygnacyjne wieże zostały rozebrane po pożarze w 1821 roku. Ściana ołtarzowa absydy dzieli się pilastrami na trzy części, przy czym środkowa ma segmentowy kształt. Kościół przykryty wysokim dachem z dachówki ze skrzydłami nad prezbiterium, zakończonymi niewielką sygnaturką.
Wnętrze
Wnętrze jest bogato ozdobione rzeźbami, ornamentami stiukowymi i freskami.
W kościele mieści się osiem ołtarzy. Ołtarz główny w stylu rokoko jest najcenniejszym elementem wyposażenia. Jest ozdobiony kolumnami i pilastrami, z drewnianymi rzeźbami Marii, świętego Jana, świętych Piotra i Pawła. Nad wejściem znajdują się chóry z organami dziesięciogłosowymi z trzema miechami.
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/%D0%9C%D0%B0%D1%86%D1%96_%D0%91%D0%BE%D0%B6%D0%B0%D1%8F_%D0%A0%D1%83%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D1%86%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F._XVIII_%D1%81%D1%82.%2C_%D0%B3._%D0%9B%D1%96%D0%B4%D0%B0.jpg/220px-%D0%9C%D0%B0%D1%86%D1%96_%D0%91%D0%BE%D0%B6%D0%B0%D1%8F_%D0%A0%D1%83%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D1%86%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F._XVIII_%D1%81%D1%82.%2C_%D0%B3._%D0%9B%D1%96%D0%B4%D0%B0.jpg)
Uznawany za cudowny obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, zwanej Matką Bożą Różańcową lub Matką Boską Lidzką znajduje się w jednym z ołtarzy bocznych lewej nawy. Obraz ten według tradycji przywieźli do Lidy pierwsi zakonnicy franciszkanie w 1376 roku z Wizny.
Przypisy
Bibliografia
- Габрусь Т. Мураваныя харалы. Мн., 2001.
- Кулагін А. Каталіцкія храмы на Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. Мн., 2001. ISBN 985-11-0199-0
Linki zewnętrzne
- Radzima.org
- slowo.grodnensis.by
- Archiwalne widoki kościoła w bibliotece Polona