Kazimierz Bartoszewicz

Kazimierz Bartoszewicz

Portret Kazimierza Bartoszewicza autorstwa Witolda Pruszkowskiego
Data i miejsce urodzenia	19 listopada 1852 Warszawa
Data i miejsce śmierci	20 stycznia 1930 Kraków
Narodowość	polska
Rodzice	Julian Bartoszewicz
Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wikiźródłach

Kazimierz Bartoszewicz herbu Jastrzębiec^[1] (ur. 19 listopada 1852 w Warszawie, zm. 20 stycznia 1930 w Krakowie) – polski historyk, publicysta, satyryk, wydawca i kolekcjoner sztuki.

Syn Juliana Bartoszewicza. Debiutował jako gimnazjalista w 1867 w pismach „Zorza” i „Kurier Świąteczny”. Odbył studia prawnicze i filozoficzne na Uniwersytecie Krakowskim. W latach 1879–1893 prowadził w Krakowie księgarnię nakładową wydając zbiory najwybitniejszych polskich poetów. Zasłużył się jako organizator życia literackiego i wydawca dzieł klasyków literatury polskiej. Ogłosił szereg prac naukowych i popularyzatorskich. Oprócz artykułów w pismach z dziedziny historii i literatury wydał szereg prac z edycji książkowej.

W swojej twórczości satyrycznej z upodobaniem atakował przedstawicieli politycznego obozu Stańczyków. W Słowniku prawdy i zdrowego rozsądku zamieścił tekst treści następującej: Stańczyk – roślina galicyjska, pnąca się do góry, rośnie u podnóży tronu, w ogrodach rządowych, w parkach pałacowych i po dworach zachodniej Galicji. (...) Wydaje silny zapach usypiający; wdychanie go sprowadza chroniczne zatrucie, objawiające się brakiem woli, sennością i nadmiarem apetytu^[2].

W ciągu sześćdziesięcioletniej działalności literackiej zasilał długi szereg pism, redagował m.in.:

• „Szkice Społeczne i Literackie” (1875-1876)
• „Diabeł” (1875-1879)
• „Przegląd Literacki i Artystyczny” (1882-1886)
• „Ananas” (1885-1897)
• „Kurier Krakowski” (1888-1889)
• „Przegląd literacki” (1896-1899).

Bibliotekę swoją i po ojcu Julianie, historyku, ofiarował Miejskiej Bibliotece Publicznej Łodzi. W latach 1928–1930 przekazał Łodzi swoją kolekcję sztuki, w tym obrazy Jana Piotra Norblina, Artura Grottgera, Aleksandra Kotsisa, Witolda Pruszkowskiego, Józefa Chełmońskiego, Jacka Malczewskiego i Wlastimila Hofmana. Dar stał się zaczątkiem Muzeum Sztuki w Łodzi, które pierwotnie nosiło nazwę Muzeum Historii i Sztuki im. Juliana i Kazimierza Bartoszewiczów. W Archiwum Państwowym w Łodzi przechowywane jest Archiwum rodziny Bartoszewiczów liczące 3 868 j.a.^[3]

Był żonaty z Amelią Gebhardt, z którą miał córkę Marię Aldonę (zm. 1907)^[4]. Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 181-4-10/11)^[5].

• Życie Jana Kochanowskiego, 1883
• 40 kronik, (1884)
• Trzy dni w Zakopanem. Z notat emeryta, 1890
• Polityka galicyjska, polemika z „Próbami rozstroju” Stanisława Tarnowskiego (1888)
• Księga pamiątkowa setnej rocznicy ustanowienia Konstytucji 3 maja (1891, 2 tomy: tom 1, tom 2), wybór i redakcja Bartoszewicza, 1891
• Ks. Paweł Rzewuski, sufragan warszawski, Wspomnienie pośmiertne o ks. Pawle Rzewuskim, 1893
• Rok 1863, t. 1 i Rok 1863, t. 2 historya na usługach ludzi i stronnictw (o książce i z powodu książki p. Koźmiana o r. 1863), polemika z dziełem autora związanego ze Stańczykami Stanisława Koźmiana „Rzecz o 1863 roku”), 1895-1896
• Księgi humoru polskiego, 1897, 4 tomy, wybór i redakcja Bartoszewicza

• Zapiski z lat 1825-1831 Tymoteusza Lipińskiego (redakcja i przypisy Bartoszewicza)
• Michał Bałucki, książka w formacie jpg, w formacie djvu, 1902
• Rzeczpospolita babińska, Lwów, 1902
• Słownik prawdy i zdrowego rozsądku, 1905
• Dzieje insurekcji kościuszkowskiej 1794 (wyd. 1 z 1909 r., wersja elektroniczna wydania z 1913 r.)
• Wojna żydowska w roku 1859 (początki asymilacyi i antisemityzmu), (1913)
• Tadeusz Ogiński, wojewoda trocki i jego pamiętnik, książka w formacie jpg, w formacie djvu, (1913)
• Antysemityzm w literaturze polskiej XV-XVI w., 1914
• Odrodzenie Polski za Stanisława Augusta, tom 1, tom 2, 1914
• Muza Margrabiego, notatki o Marii Kellerowej, 1914
• Przyjaciel ks. Józefa Poniatowskiego, Warszawa, 1914
• Utworzenie Królestwa Kongresowego, książka w formacie jpg, w formacie djvu, 1916
• Dzieje Galicyi: jej stan przed wojną i „wyodrębnienie”, książka w formacie jpg, w formacie djvu, 1917
• Łyki i kołtuny, pamiętnik mieszczanina podlaskiego (1790-1816), (pseud. autora Roch Sikorski, wg badań ks. dra Eugeniusza Beszta-Borowskiego autorem był Roch Jacek Kaczanowski (Ks. E. Borowski, Autor pamiętnika mieszczanina bielskiego, „Łyki" i „kołtuny", „Studia Teologiczne. Białystok. Drohiczyn. Łomża" t. 9, 1991, s. 276 nn.), wg Janusza Tazbira dzieło pozostaje anonimowym apokryfem Kto był autorem „Łyków” i „kołtunów”), plik w formacie djvu (wybór, redakcja i przypisy Bartoszewicza), 1918
• Caryca Praskowja, wyd. Rój, 1926
• Radziwiłłowie, początek i dzieje rodu, typy i charaktery, rycerze, zdrajcy, pobożni, filantropi, dziwacy, obrazy z życia domowego, kobiety Radziwiłłowskie, upadek Nieświeża i jego odrodzenie. Książka w pliku pdf, pliku djvu, w formacie jpg, 1928
• Szkice i portrety literackie, t. 1, książka w formacie jpg, w formacie djvu, 1930

• Wielka ilustrowana encyklopedia Gutenberga (1928-1934)
• Ilustrowana encyklopedia Trzaski, Everta i Michalskiego
• Henryk Markiewicz: Pozytywizm. Wyd. VII. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008, s. 448, seria: Wielka Historia Literatury Polskiej. ISBN 978-83-01-13849-3.

• Przecław Smolik, w: Polski Słownik Biograficzny. T. 1. Kraków: Polska Akademia Umiejętności – Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, 1935, s. 326–327. Reprint: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków 1989, ISBN 83-04-03484-0.

• Księga pamiątkowa setnej rocznicy ustanowienia Konstytucji 3 maja w serwisie Cyfrowej Biblioteki Narodowej Polona
• Utwory Kazimierza Bartoszewicza dostępne w Federacji Bibliotek Cyfrowych
• Utwory Kazimierza Bartoszewicza dostępne w Archive.org
• Utwory Kazimierza Bartoszewicza dostępne w Google.pl
• Kazimierz Bartoszewicz w zasobie Archiwum Państwowego w Łodzi