Jaskier skąpopręcikowy
 | |||||
| Systematyka[1][2] | |||||
| Domena | eukarionty | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | rośliny | ||||
| Podkrólestwo | |||||
| Nadgromada | |||||
| Gromada | |||||
| Podgromada | |||||
| Nadklasa | okrytonasienne | ||||
| Klasa | Magnoliopsida | ||||
| Nadrząd | jaskropodobne | ||||
| Rząd | jaskrowce | ||||
| Rodzina | jaskrowate | ||||
| Rodzaj | jaskier | ||||
| Podrodzaj | włosienicznik | ||||
| Gatunek | jaskier skąpopręcikowy | ||||
| Nazwa systematyczna | |||||
| Ranunculus trichophyllus Chaix ex Vill. Hist. Pl. Dauphiné 1: 335 1786 | |||||
| |||||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||||
 najmniejszej troski | |||||
| |||||
| |||||
Jaskier skąpopręcikowy, włosienicznik skąpopręcikowy[5] (Ranunculus trichophyllus Chaix ex Vill.) – gatunek rośliny z rodziny jaskrowatych. Występuje w Europie, Azji, północnej Afryce i Ameryce Północnej[6]. W Polsce rośnie w rozproszeniu na obszarze całego kraju[7]. Jest rośliną wodną, w Polsce objętą ochroną.
Morfologia
- Łodyga
- Dorasta do 1 m długości.
- Liście
- Wszystkie liście są podwodne z ogonkiem długości 2,5–4 cm, sztywne, owalne w zarysie, pocięte nitkowato, o odcinkach wszechstronnie skierowanych, po wyjęciu z wody nieskupiające się pędzlowato. Przylistki zrośnięte z ogonkami co najmniej do ⅔ swej długości[8].
- Kwiaty
- Wyrastają pojedynczo na szypułkach dorastających w okresie owocowania do 5 cm długości. Kielich o 5 nietrwałych działkach długości 2,5–3 mm. Płatki korony szerokojajowate. Pręcików 10–20, dłuższych od słupków. Miodnik w postaci jajowatego dołka. Dno kwiatowe pokryte szczecinkami. Słupki liczne, owłosione[9][8].
- Owoc
- Niełupki długości około 1,5 mm[8], pokryte na grzbiecie licznymi szczecinkami.
Biologia i ekologia
Roślina jednoroczna lub bylina, hydrofit. Kwitnie od maja do sierpnia lub września[10][8].
Rośnie w wodach stojących oraz w wolno płynących wodach mniejszych rzek[8]. Gatunek charakterystyczny związku Ranunculion fluitantis oraz zespołu Ranunculetum fluitantis[10].
Systematyka i zmienność
Gatunek klasyfikowany w nowszych ujęciach systematycznych do rodzaju jaskier Ranunculus z nazwą naukową Ranunculus trichophyllus Chaix ex Vill.[3] W starszym ujęciu, dla którego utrwaliła się nazwa polska włosienicznik skąpopręcikowy, zaliczany był do rodzaju włosienicznik Batrachium z nazwą naukową Batrachium trichophyllum (Chaix) Bosch[5].
Włosienicznik skąpopręcikowy tworzy mieszańce z innymi gatunkami zaliczanymi z rodzaju jaskier i podrodzaju włosienicznik[8].
Zagrożenia i ochrona
Od 2014 roku roślina jest objęta w Polsce częściową ochroną gatunkową[11]. W latach 2004–2014 gatunek podlegał ochronie ścisłej[12]. Źródłem zagrożenia może być zanieczyszczenie wód[8]. Umieszczony na polskiej czerwonej liście w kategorii NT (bliski zagrożenia)[13].
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2014-01-26] (ang.).
- ↑ a b Ranunculus trichophyllus Chaix. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2023-01-02].
- ↑ Ranunculus trichophyllus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 147, ISBN 978-83-62975-45-7 .
- ↑ Ranunculus trichophyllus. [w:] Flora of Pakistan [on-line]. [dostęp 2014-01-26]. (ang.).
- ↑ Adam Zając, Maria Zając (red.): Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001. ISBN 83-915161-1-3.
- ↑ a b c d e f g Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Wyd. II. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2006, s. 89, seria: Flora Polski. ISBN 83-7073-444-8.
- ↑ W. Szafer, S. Kulczyński, B. Pawłowski: Rośliny polskie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1969.
- ↑ a b W. Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001. ISBN 83-01-13520-4.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764).
- ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
- SNL: småvassoleie
Identyfikatory zewnętrzne:
- Flora of North America: 242343130
- FloraWeb: 4704
- GBIF: 3033377
- identyfikator iNaturalist: 486980
- IPNI: 30048831-2
- ITIS: 18578
- NCBI: 22903
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): tro-27100511
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:30048831-2
- identyfikator Tropicos: 27100511
- USDA PLANTS: RATR
