Języki mieszane

Języki mieszane[1][2] – języki kształtujące się w sytuacji kontaktu językowego, łączące elementy dwóch lub kilku języków. Ich status z perspektywy językoznawstwa historyczno-porównawczego nie został dobrze ustalony[3]. Przeważnie powstają w społecznościach dwujęzycznych[4].

Na płaszczyźnie strukturalnej i słownikowej języki mieszane dają się sprowadzić do języków źródłowych (przeważnie dwóch), czym różnią się od innych typów języków kontaktowych: pidżynowych i kreolskich[4]. Morfosyntaktyka pochodzi z jednego języka, słownictwo zaś z drugiego[5]. U genezy języków pidżynowych i kreolskich najczęściej stoi szereg różnych języków, i choć korzenie ich słownictwa są łatwe do ustalenia, to ich struktura gramatyczna ma zwykle niejasne, trudne do określenia podłoże[4][6]. Do wyróżników języka mieszanego należą także inne okoliczności powstawania oraz sposób funkcjonowania w przestrzeni społecznej. O ile języki kreolskie powstają z potrzeby porozumienia się między różnymi grupami ludności, to języki mieszane kształtują się w grupach, które już mają wspólne środki komunikacji[7][8]. Język mieszany często współistnieje z pokrewnymi mu językami źródłowymi, niekoniecznie spełniając dla danej społeczności rolę języka ojczystego, w przeciwieństwie do języków kreolskich, które są przyjmowane jako prymarne języki etniczne[7]. Języki mieszane służą wyrażaniu nowej tożsamości społecznej[7] lub podtrzymywaniu tożsamości etnicznej w nowym środowisku językowym[8].

Języki mieszane należą do kategorii języków kontaktowych, podobnie jak języki pidżynowe i kreolskie[9]. W innym ujęciu języki pidżynowe i kreolskie rozpatruje się jako typy języków mieszanych[3][10][11]. Językami mieszanymi zajmuje się subdyscyplina językoznawstwa – kreolingwistyka[12].

Pewien stopień wymieszania wykazują wszystkie języki świata, czego świadectwem jest występowanie zapożyczeń słownikowych. Rozróżnienie między językami mieszanymi a językami podlegającymi zjawiskom socjolingwistycznym (kontakt językowy, code switching, zapożyczanie) nie zostało dobrze wypracowane na gruncie lingwistyki[13]. Niektórzy językoznawcy wskazują jednak na istnienie zjawiska mieszania (hybrydyzacji) języków, a języki mieszane uznają za odrębną warstwę języków, skutecznie wymykającą się tradycyjnym teoriom lingwistycznym[3][14]. Przykładowo V. Velupillai (2015) omawia języki mieszane jako samodzielne i pełnoprawne systemy językowe, stwierdzając, że nie chodzi o prostą modyfikację języków źródłowych czy też jednostkowy code switching. Ich użycie trzyma się bowiem spójnych wzorców (zarówno na poziomie jednostki, jak i zbiorowości), a zmiany następujące w językach źródłowych niekoniecznie znajdują odzwierciedlenie w języku mieszanym[7].

Do języków mieszanych zalicza się m.in. następujące języki: miszif (Ameryka Północna; mieszanka języka kri i kanadyjskiej odmiany języka francuskiego), Media Lengua(inne języki) (Ekwador; łączący gramatykę keczua z leksyką hiszpańską), ma’a/mbugu (Tanzania; łączący elementy bantu z kuszyckimi)[15], malajski makasarski (Indonezja; łączący leksykę malajską z elementami gramatyki makasarskiej)[16], malajski Sri Lanki (Sri Lanka, łączący leksykę malajską z gramatyką tamilską i syngaleską)[17], wutun(inne języki) (Chiny, łączący leksykę mandaryńską ze strukturą języka amdo)[18].

Pod pojęciem języków mieszanych rozumie się też takie odmiany językowe, w których jednocześnie występują składniki języka standardowego (ogólnego) i elementy dialektalne. Kody mieszane wykształciły się chociażby w Polsce, łącząc elementy języka ogólnopolskiego i gwar wiejskich[19].

Zobacz też

Zobacz hasło język mieszany w Wikisłowniku

Przypisy

  1. ↑ HenrykH. Ułaszyn HenrykH., Język złodziejski, Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, 1951, s. 23, OCLC 3373045 [dostęp 2022-07-27]  (pol.).
  2. ↑ AgnieszkaA. Doczekalska AgnieszkaA., Język prawny w tworzeniu i transpozycji prawa Unii Europejskiej. Procesy hybrydyzacji, Warszawa: Wolters Kluwer, 2021, s. 109, ISBN 978-83-8223-912-6, ISBN 978-83-8223-209-7, OCLC 1332824383 [dostęp 2022-07-27] .
  3. ↑ a b c JozefJ. Mistrík JozefJ., Encyklopédia jazykovedy, wyd. 1, Bratislava: Obzor, 1993, s. 181, ISBN 80-215-0250-9, OCLC 29200758  (słow.).
  4. ↑ a b c Velupillai 2015 ↓, s. 69–70.
  5. ↑ PeterP. Bakker PeterP., PieterP. Muysken PieterP., Mixed languages and language intertwining, [w:] JacquesJ. Arends, PieterP. Muysken, NorvalN. Smith (red.), Pidgins and Creoles: An introduction, Amsterdam–Philadelphia: John Benjamins Publishing, 1994 (Creole Language Library 15), s. 41–52, DOI: 10.1075/cll.15.08bak, ISBN 978-90-272-9950-5, OCLC 705531391  (ang.).
  6. ↑ PeterP. Bakker PeterP., A Language of Our Own: The Genesis of Michif, the Mixed Cree-French Language of the Canadian Metis, New York–Oxford: Oxford University Press, USA, 1997 (Oxford Studies in Anthropological Linguistics 10), s. 195, ISBN 0-19-509711-4, ISBN 978-0-19-802575-7, OCLC 469632450  (ang.).
  7. ↑ a b c d Velupillai 2015 ↓, s. 70.
  8. ↑ a b JanJ. Pokorný JanJ., Lingvistická antropologie: jazyk, mysl a kultura, Praha: Grada Publishing, 2010, s. 149, ISBN 978-80-247-2843-8  (cz.).
  9. ↑ Velupillai 2015 ↓, s. 69.
  10. ↑ BarbaraB. Hlibowicka-Węglarz BarbaraB., O „cudownych formacjach”, czyli rzecz o językach kreolskich, „LingVaria”, 13 (25), 2018, s. 21–36, DOI: 10.12797/lv.13.2017.25.02, ISSN 2392-1226 .
  11. ↑ JiříJ. Černý JiříJ., Malé dějiny lingvistiky, Praha: Portál, 2005, s. 209, ISBN 978-80-7178-908-6, OCLC 892051404  (cz.).
  12. ↑ Aleksandra R.A.R. Knapik Aleksandra R.A.R., Piotr P.P.P. Chruszczewski Piotr P.P.P., Kreolingwistyka w zarysie. Językowo-kulturowe mechanizmy przetrwania, rozwoju i dezintegracji., Æ Academic Publishing, 2023 (Beyond Language 8), ISBN 978-1-68346-166-1, ISSN 2642-6951  (pol. • ang.).
  13. ↑ YaronY. Matras YaronY., Mixed languages: a functional–communicative approach, „Bilingualism: Language and Cognition”, 3 (2), 2000, s. 79–99, DOI: 10.1017/S1366728900000213 [zarchiwizowane z adresu 2020-06-03]  (ang.).
  14. ↑ JozefJ. Genzor JozefJ., Jazyky sveta: história a súčasnosť, wyd. 1, Bratislava: Lingea, 2015, s. 497, ISBN 978-80-8145-114-0, OCLC 950004358  (słow.).
  15. ↑ Robert LawrenceR.L. Trask Robert LawrenceR.L., The Dictionary of Historical and Comparative Linguistics, Chicago: Fitzroy Dearborn, 2000, s. 214–215, ISBN 1-57958-218-4, OCLC 1101226560  (ang.).
  16. ↑ K. AlexanderK.A. Adelaar K. AlexanderK.A. i inni, Malay: its history, role and spread, [w:] Stephen A.S.A. Wurm, PeterP. Mühlhäusler, Darrell T.D.T. Tryon (red.), Atlas of Languages of Intercultural Communication in the Pacific, Asia, and the Americas: Vol I: Maps. Vol II: Texts, Berlin–New York: Walter de Gruyter, 1996 (Trends in Linguistics. Documentation 13), s. 673–693, DOI: 10.1515/9783110819724.2.673, ISBN 978-3-11-081972-4, OCLC 1013949454  (ang.), patrz s. 682.
  17. ↑ Velupillai 2015 ↓, s. 75.
  18. ↑ Velupillai 2015 ↓, s. 76.
  19. ↑ ZygmuntZ. Zagórski ZygmuntZ., Kilka uwag o formalno-funkcjonalnym zróżnicowaniu współczesnego języka polskiego, [w:] StanisławS. Kania (red.), Wokół społecznego zróżnicowania języka, Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 1996 (Uniwersytet Szczeciński. Materiały. Konferencje 13), s. 161–167, OCLC 39261719  (pol.), patrz s. 163.

Bibliografia

  • VivekaV. Velupillai VivekaV., Pidgins, Creoles and Mixed Languages: An Introduction, Amsterdam–Philadelphia: John Benjamins Publishing, 2015 (Creole Language Library 48), DOI: 10.1075/cll.48, ISBN 978-90-272-6884-6, OCLC 900333013  (ang.).
  • GND: 4074852-2
  • SUDOC: 027781003
  • J9U: 987007555501305171