Język cia-cia

Nie mylić z: język wolio (butung, buton).
bahasa cia-cia
Obszar

Indonezja – wyspa Buton

Liczba mówiących

ok. 80 tys. (2005)[1]

Pismo/alfabet

łacińskie, hangul

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
Ethnologue 6a żywy↗
Kody języka
ISO 639-3 cia
IETF cia
Glottolog ciac1237
Ethnologue cia
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język cia-cia, także: buton (a. butung), buton południowy[1][2][3] (bahasa cia-cia) – język austronezyjski używany w południowej części wyspy Buton w pobliżu Sulawesi w Indonezji. Według danych z 2005 roku posługuje się nim blisko 80 tys. osób[1].

Jest blisko spokrewniony z językiem muna[4]. Cia-cia ma dużo mniejszy prestiż niż wolio, drugi spośród znaczących języków wyspy[5].

Niektóre źródła informują, że nazwa „cia-cia” ma negatywne zabarwienie, niemniej termin ten pozostaje w powszechnym użyciu[2][3]. Określenie to pochodzi od formy przeczenia cia, która jest wspólnym elementem dialektów regionu. Według autorów publikacji z 1991 r. zostało ono spopularyzowane w latach 60. XX w.[6]

Nie jest silnie zagrożony wymarciem. Według doniesień z 2010 r. jest powszechnie używany w różnych grupach wiekowych, zwłaszcza na obszarach wiejskich[7]. W użyciu jest także język wolio[1][8].

Jest przede wszystkim językiem ustnym. Historycznie nie miał formy pisanej, a w roli języka literackiego wykorzystywano język wolio (zapisywany alfabetem arabskim)[9]. Cia-cia uzyskał międzynarodowy rozgłos w 2009 r., gdy media podały po wywiadzie udzielonym przez burmistrza miasta Bau-Bau, że dokonywane są przymiarki do wprowadzenia koreańskiego alfabetu hangul jako oficjalnego systemu pisma dla tego języka[10]. Wiadomość ta została później zdementowana[11]. Pismo hangul nie jest szeroko rozpowszechnione (poza miastem Bau-Bau)[7].

Opublikowane materiały nt. języka cia-cia są mocno ograniczone. Poświęcono mu indonezyjskie opracowanie z 1991 r. (Struktur bahasa Cia-Cia), wcześniej nie był bliżej opisywany[6]. Opis sytuacji dialektalnej zawarto w raporcie z 2021 r. (Survey of Cia-Cia and Closely Related Languages...)[12] Starsze dane sprowadzają się do list słownictwa[4].

Przykład zapisu hangul

Zróżnicowanie wewnętrzne

Południowa część wyspy Buton cechuje się bardzo złożoną sytuacją językową[4]. W pracy z 1991 r. wyodrębniono dziewięć dialektów cia-cia: takimpo, wabula, holimombo, kondowa, laporo, lapodi, wakaokili, wolowa, kancinaa-wasoga. Odmiany kancinaa i wasoga zostały praktycznie wyparte przez inne dialekty[13].

Autorzy analizy leksykostatystycznej z 2021 r. wydzielili dwa podstawowe zespoły dialektalne: zachodni i środkowo-wschodni[14]. Pomniejszy dialekt wasambua jest używany w jednej wsi (Lakambau)[15]. Dialekt kaisabu (ze wsi Kaisabu Baru) został sklasyfikowany jako oddzielny język (jest słownikowo odrębny od pozostałych odmian cia-cia i uchodzi za niezrozumiały dla innych społeczności)[16].

Pewną odmianą cia-cia (zwaną „binongko”, „wali” bądź Island Cia-Cia) posługują się mieszkańcy dwóch wsi na południu wyspy Binongko (gdzie przeważa język tukang besi)[7].

Liczebniki w języku cia-cia[17]

Język polski jeden dwa trzy cztery pięć sześć siedem osiem dziewięć dziesięć
Język indonezyjski satu dua tiga empat lima enam tujuh delapan sembilan sepuluh
Język cia-cia (hangul) 디세 루아 똘루 빠아 을리마 노오 삐쭈 활루 시우아 옴뿔루
Zapis łaciński dise rua tolu pa'a lima no'o picu walu siua ompulu

Zobacz też

  • Buton – grupa etniczna

Przypisy

  1. ↑ a b c d David M.D.M. Eberhard David M.D.M., Gary F.G.F. Simons Gary F.G.F., Charles D.Ch.D. Fennig Charles D.Ch.D. (red.), Cia-Cia, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [dostęp 2017-08-19] [zarchiwizowane z adresu 2019-04-11]  (ang.).
  2. ↑ a b Barbara F. Grimes, Richard S. Pittman, Joseph Evans Grimes: Ethnologue: Languages of the World. Wyd. 12. Dallas, Texas: Summer Institute of Linguistics, 1992, s. 622. ISBN 978-0-88312-815-2. OCLC 27019605. (ang.).
  3. ↑ a b William Bright: International Encyclopedia of Linguistics. T. 3. New York: Oxford University Press, 1992, s. 15. ISBN 978-0-19-505196-4. [dostęp 2022-11-04]. (ang.).
  4. ↑ a b c Berg 1991 ↓, s. 305.
  5. ↑ Michael Southon: The Navel of the Perahu: Meaning and Values in the Maritime Trading Economy of a Butonese Village. Canberra: Department of Anthropology, Research School of Pacific and Asian Studies, Australian National University, 1995, s. 28. ISBN 978-0-7315-2115-9. OCLC 33332886. (ang.).
  6. ↑ a b Abdullah i in. 1991 ↓, s. 7.
  7. ↑ a b c David Mead: Cia-Cia. Sulawesi Language Alliance. [dostęp 2023-01-14]. (ang.).
  8. ↑ Abdullah i in. 1991 ↓, s. 1.
  9. ↑ Abdullah i in. 1991 ↓, s. 10.
  10. ↑ Choe Sang-Hun: South Korea's Latest Export: Its Alphabet. The New York Times, 2009-09-11. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-09-04)]. (ang.).
  11. ↑ Lee Tae-hoon: Hangeul didn’t become Cia Cia’s official writing. The Korea Times, 2010-10-06. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-04)]. (ang.).
  12. ↑ Mead i Truong 2021 ↓.
  13. ↑ Abdullah i in. 1991 ↓, s. 9.
  14. ↑ Mead i Truong 2021 ↓, s. 19, 40.
  15. ↑ Mead i Truong 2021 ↓, s. 15.
  16. ↑ Mead i Truong 2021 ↓, s. 16.
  17. ↑ Numbers in Austronesian Languages. zompist.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-05-25)]. (ang.).

Bibliografia

  • René van den Berg: Preliminary notes on the Cia-Cia language (South Buton). W: D. Teljeur, Harry A. Poeze, J.W. Schoorl (red.): Excursies in Celebes. Leiden: KITLV Uitgeverij, 1991, s. 305–324, seria: Verhandelingen van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde 147. DOI: 10.1163/9789004454224_019. ISBN 978-90-04-45422-4. ISBN 978-90-67-18032-0. OCLC 24794430. [dostęp 2023-05-23]. (ang.).
  • Mustafa Abdullah, Sjahruddin Kaseng, Said Mursalin, Kulla Lagousi, Zalili Sailan: Struktur bahasa Cia-Cia. Jakarta: Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan, 1991. ISBN 979-459-118-1. OCLC 25494473. [dostęp 2023-01-14]. (indonez.).
  • David Mead, Christina Truong, Survey of Cia-Cia and Closely Related Languages of Southern Buton Island, Indonesia [online], Sulawesi Language Alliance, 2021 (Sulang Language Data and Working Papers: Survey Reports 3) [dostęp 2023-06-13]  (ang.).

Linki zewnętrzne

  • Dialekty cia-cia (audio) na Globalrecordings.net (ang.)