Józef Pohorski

Józef Pohorski
Józef Pudełko
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

7 marca 1907
Sanok

Data i miejsce śmierci

26 lutego 1998
Kraków

Miejsce spoczynku

Cmentarz Centralny w Sanoku

Zawód, zajęcie

nauczyciel

Narodowość

polska

Partia

PPS, SL, PZPR

Rodzice

Wojciech, Zofia

Małżeństwo

Janina Siekierzyńska

Krewni i powinowaci

Maria, Jan, Elżbieta, Karol (rodzeństwo)

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Srebrny Krzyż Zasługi Medal Komisji Edukacji Narodowej
Złota Odznaka Honorowa TPPR Odznaka „Zasłużony dla Sanoka”
Multimedia w Wikimedia Commons

Józef Antoni Pohorski, pierwotnie Pudełko (ur. 7 marca 1907 w Sanoku, zm. 26 lutego 1998 w Krakowie) – polski harcerz, nauczyciel, dyrektor szkolny, działacz polityczny w okresie PRL.

Życiorys

Urodził się jako Józef Antoni Pudełko 7 marca 1907 w Sanoku[1][2][3]. Wywodził się z rodziny pochodzenia chłopskiego[4]. Był synem Wojciecha Pudełki (1873-1944, do 1914 kancelista Namiestnictwa c. k. powiatu sanockiego[5], po wybuchu I wojny światowej od 7 listopada 1914 przebywał w Czechowej w Czechach wraz z dziewięcioma bliskimi osobami[6], w II Rzeczypospolitej urzędnik-sekretarz[7] starostwa powiatu sanockiego[2][8][9][10][11]) i Zofii z domu Steliga (1873-1962)[12][13][14]. Jego rodzeństwem byli: Maria (1901-1926, po mężu Stramik[15][16][17]), Anna (1903-1981, nauczycielka[18][19]), Jan (1905-1988, sędzia, polityk, poseł na Sejm PRL), Elżbieta Zofia (1911-2001, nauczycielka[2][17]), Karol (1913-1996[2][20], żołnierz[21]). Na przełomie lat 20./30. rodzina Pudełków zmieniła nazwisko na Pohorscy[2].

W Sanoku ukończył szkołę powszechną[22]. W 1923, wspólnie z trzema innymi harcerzami i uczniami Państwowego Gimnazjum im. Królowej Zofii w Sanoku (Fritz Hotze, Tadeusz Riedrich, Zygmunt Żyłka-Żebracki), postawił na cmentarzu przy ulicy Rymanowskiej Krzyż Powstańców dla upamiętnienia polskich zrywów niepodległościowych, umieszczając na nim tabliczkę z napisem: Bohaterom z 1831/63 Harcerze 1923[23][24]. W 1927 zdał egzamin dojrzałości w Państwowym Gimnazjum im. Królowej Zofii w Sanoku (w jego klasie byli m.in. Juliusz Kaczorowski, Marian Musiał)[1][25][22]. W 1932[4] lub w 1933[14][22] ukończył studia z tytułem magistra filozofii w zakresie filologii polskiej na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie[a][14]. Podczas studiów w 1927 wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej[22][26].

Po zakończeniu studiów w 1933 został nauczycielem w Szkole Handlowej w Sanoku, zaś w 1934 został przeniesiony do pracy w 7-klasowej szkoły w Małorycie[22][27]. W 1935 trafił do 1-klasowej szkoły w Charsach, skąd ponownie został skierowany do Małoryty[b][22]. W 1937 uzyskał dyplom i uprawnienia nauczyciela szkół średnich, po czym podjął pracę w gimnazjum w Bielsku Podlaskim i był tam zatrudniony do końca istnienia II Rzeczypospolitej w 1939[22]. Podczas wakacji w Sanoku w 1939 zastał go wybuch II wojny światowej[4]. Według jednej swojej relacji pozostał już tam w całym okresie okupacji niemieckiej[4], a według innej swojej wersji przybył do Sanoka w 1940[22]. Działał w ramach zorganizowanego tam tajnego nauczania od 3 marca 1940 do 31 sierpnia 1944, ucząc języka polskiego[22][28].

Po nadejściu frontu wschodniego (wrzesień 1944) współorganizował odbudowę przedwojennego Gimnazjum Męskiego im. Królowej Zofii w Sanoku, gdzie został nauczycielem[29][4]. W latach 1947–1953 sprawował stanowisko dyrektora tej szkoły, wówczas funkcjonującej pod nazwą I Państwowa Szkoła Męska Stopnia Podstawowego i Licealnego[30][26][31][32][33]. W ramach tamtejszej szkoły tzw. „jedenastolatki” w roku szkolnym 1947/1948 był inicjatorem i organizatorem Wieczorowego Liceum dla Dorosłych i był dyrektorem tej placówki do przejścia na emeryturę w 1972[22][26][34]. Następnie, do 1974 prowadził jeszcze zajęcia w I Liceum Ogólnokształcącym im. Komisji Edukacji Narodowej w Sanoku, kontynuującym tradycje macierzystego gimnazjum[22]. Ponadto od 1958 do 1960 wykładał na uniwersytecie ludowym we Wzdowie[26].

W okresie bezpośrednio po wojnie współorganizował ruch harcerski w Sanoku, w tym wśród uczniów szkoły[35][26] jako harcmistrz był opiekunem całości zorganizowanego w 1945 w Sanoku harcerstwa[36], wszedł w skład komendy hufca[36], następnie pełnił stanowisko komendanta Hufca w Sanoku od 12 września 1946[37], następnie hufcowy[4] (wraz z nim m.in. hufcowy Franciszek Moszoro, przyboczny, hm Czesław Borczyk, sekretarz i drużynowy Leszek Kril-Nartowski), drużynowy drużyny instruktorskiej[38]. Po latach był autorem artykułu pt. Z dziejów harcerstwa sanockiego gimnazjum i liceum, opublikowanym w Tomie VI „Rocznika Sanockiego”[39].

Podczas konferencji partyjnej w dniach 1–2 czerwca 1947 w Rzeszowie został wybrany członkiem Rady Wojewódzkiej PPS[40]. W 1948 został zastępcą przewodniczącego PPS w Sanoku[41]. Był radnym Miejskiej Rady Narodowej w Sanoku[22] od 1945 do 1952[26]. W strukturze MRN w 1950 był przewodniczącym Komisji Lokalowej[42], zasiadał w Komisji i Oświaty i Kultury MRN[43]. Wielokrotnie był członkiem Komitetu Powiatowego PZPR w Sanoku[26]. Od 1957 do 1960 był członkiem Komitetu Wojewódzkiego w Rzeszowie[26]. Wstąpił do PZPR, był delegatem na VI Zjazd PZPR w 1971[22]. Był członkiem Prezydium Miejskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu[26].

Był członkiem ZNP od 1938, delegatem na Krajowy Zjazd ZNP w 1957[22][26]. Od 1963 do 1971 był przewodniczącym zarządu powiatowego Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej[26][22]. Należał do Związku Bojowników o Wolność i Demokrację w Sanoku[14]. W 1967 został członkiem Okręgowej Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich[26][22]. Pełnił funkcję przewodniczącego Komisji Kwartalnej do Badania Wyników Nauczania w Kuratorium w Rzeszowie[22]. Od 1950 był ławnikiem Sądu Okręgowego w Jaśle ds. przestępstw szczegolnie niebezpiecznych[26][22], w 1982 jako emeryt został wybrany ławnikiem sądowym w Sanoku[44].

W Sanoku zamieszkiwał przy ulicy Jarosława Dąbrowskiego 6[3][45]. Jego żoną była Janina Stanisława z domu Siekierzyńska (1904-1992, siostra Karola Siekierzyńskiego)[46][47]. Józef Pohorski zmarł 26 lutego 1998 w Krakowie[45][c]. Oboje zostali pochowani na Cmentarzu Centralnym w Sanoku[45][48].

Grobowiec Janiny i Józefa Pohorskich w Sanoku

Po latach negatywnie o Józefie Pohorskim wyraził się w swoich wspomnieniach Józef Stachowicz (także profesor sanockiego gimnazjum)[49], według którego Pohorski, jako działacz Stronnictwa Ludowego do 1947, po wpływie ze strony UB miał przystąpić do PZPR i w tym roku zostać dyrektorem sanockiego gimnazjum, oraz w tym czasie miał negatywnie wypowiadać się o Stachowiczu przed władzami partyjnymi, a ponadto przed sowieckim funkcjonariuszem UB określił Stachowicza i Zofię Skołozdro jako „największych reakcjonistów”[50].

Odznaczenia

Uwagi

  1. ↑ Ukończenie studiów na UJK zrelacjonował sam Józef Pohorski w 1980. Piszący o nim Roman Bańkowski wskazał Uniwersytet Stefana Batorego w Wilnie: Wspomnienia z ławy szkolnej. Józef Pohorski. W: Roman Bańkowski: Wspomnienia. Rzeszów: Związek Literatów Polskich Oddział w Rzeszowie, 2000, s. 14. ISBN 83-914224-5-3.
  2. ↑ Po latach Józef Pohorski dwie pierwsze relegacje tłumaczył niechęcią władz piłsudczykowskich wobec jego osoby o poglądach socjalistycznych.
  3. ↑ Data dzienna śmierci 26 lutego 1998 została wpisana w księdze cmentarnej i wskazana na inskrypcji nagrobnej. W informacji prasowej podano dzień 25 lutego 1998, zob. Józef Pohorski. Nekrolog. „Tygodnik Sanocki”. Nr 10 (330), s. 2, 6 marca 1998. 

Przypisy

  1. ↑ a b XXXX. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Królowej Zofji w Sanoku za rok szkolny 1926/1927. Sanok: 1927, s. 12, 22.
  2. ↑ a b c d e Księga przynależnych do gminy Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. s. 389 (poz. 181), 390 (poz. 193), 391 (poz. 195, 200).
  3. ↑ a b c d e f g ZBoWiD. Odzn. ↓, s. 136, 140.
  4. ↑ a b c d e f ZBoWiD. Odzn. ↓, s. 140.
  5. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1914. Lwów: 1914, s. 50.
  6. ↑ Księga pamiątkowa i adresowa wygnańców wojennych z Galicyi i Bukowiny 1914-1915 oraz Album pamiątkowe. Cz. 3. Prowincya i Bukowina. Wiedeń: 1915, s. 142.
  7. ↑ Państwowe Gimnazjum im. Królowej Zofii w Sanoku. Katalog główny, rok 1921/22 (zespół 7, sygn. 82). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 288.
  8. ↑ Informator Powszechny Rzeczypospolitej Polskiej z Kalendarzem P. P. na Rok 1925. Warszawa: 1925, s. 360.
  9. ↑ Księga zmarłych i pochowanych w Sanoku na cmentarzu przy ul. Rymanowskiej i Matejki od 1895 do 1952 r. Sanok. s. poz. 3418.
  10. ↑ Indeks do ksiąg zmarłych od roku 1914. Sanok: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. Tom K, s. 212, poz. 69.
  11. ↑ Wojciech Pohorski. cmentarzsanok.zetohosting.pl. [dostęp 2020-05-19].
  12. ↑ Księga Zmarłych 1959–1975 Sanok. Sanok: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 36 (poz. 68).
  13. ↑ Zofia Pohorska. cmentarzsanok.zetohosting.pl. [dostęp 2020-05-19].
  14. ↑ a b c d ZBoWiD. Odzn. ↓, s. 136.
  15. ↑ Księga małżeństw (1912–1924). Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 115 (poz. 50).
  16. ↑ Księga Zmarłych 1904–1934 Sanok. T. J. Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 311 (poz. 120).
  17. ↑ a b Elżbieta Pohorska. cmentarzsanok.zetohosting.pl. [dostęp 2020-05-19].
  18. ↑ Księga Zmarłych 1975–1995 Sanok. Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 60 (poz. 14).
  19. ↑ Anna Pohorska. cmentarzsanok.zetohosting.pl. [dostęp 2021-11-24].
  20. ↑ Karol Pohorski. cmentarzsanok.zetohosting.pl. [dostęp 2020-05-19].
  21. ↑ Andrzej Brygidyn. Wierność do końca – dewizą żołnierzy Września (I). „Gazeta Sanocka – Autosan”. Nr 11 (245), s. 3, 1–10 września 1982. 
  22. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v Kaganek 1980 ↓, s. 4.
  23. ↑ Józef Pohorski. Historia Krzyża Powstańców na sanockim cmentarzu. „Tygodnik Sanocki”. Nr 50 (162), s. 7, 16 grudnia 1994. 
  24. ↑ Waldemar Bałda: Sowa i bocian. Opowieść o Posadzie Olchowskiej – III dzielnicy Miasta Sanoka. Kraków: AB Media, 2012, s. 72. ISBN 978-83-935385-7-7.
  25. ↑ Absolwenci. 1losanok.pl. [dostęp 2018-09-25].
  26. ↑ a b c d e f g h i j k l m ZBoWiD. Odzn. ↓, s. 138.
  27. ↑ ZBoWiD. Odzn. ↓, s. 138, 140.
  28. ↑ ZBoWiD. Odzn. ↓, s. 137, 139, 140.
  29. ↑ Z dziejów 1988 ↓, s. 229.
  30. ↑ Z dziejów 1988 ↓, s. 231.
  31. ↑ Dyrektorzy szkoły od 1880. g2.sanok.pl. [dostęp 2014-07-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (14 lipca 2014)].
  32. ↑ Krystyna Chowaniec, Oświata i szkolnictwo. Szkoły ponapodstawowe, W latach powojennych w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, s. 876.
  33. ↑ Janusz Kamecki: Świat leżał u naszych stóp. matura1952.pl. [dostęp 2014-07-21].
  34. ↑ Krystyna Chowaniec, Oświata i szkolnictwo. Oświata dorosłych, W latach powojennych w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, s. 895.
  35. ↑ Andrzej Brygidyn, W latach powojennych. Życie polityczne. Kształtowanie się lokalnych struktur polityczno-administracyjnych w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, s. 767.
  36. ↑ a b Z dziejów 1988 ↓, s. 230.
  37. ↑ Alicja Wolwowicz: Zarys dziejów sanockiego harcerstwa. W: 95 lat sanockiego harcerstwa 1911–2006. Sanok: 2006, s. 13.
  38. ↑ Alicja Wolwowicz: Zarys dziejów sanockiego harcerstwa. W: 95 lat sanockiego harcerstwa 1911–2006. Sanok: 2006, s. 15.
  39. ↑ Z dziejów 1988 ↓, s. 229–233.
  40. ↑ II. PPR na czele mas w walce o utrwalenie władzy ludowej na Rzeszowszczyźnie. Jednolitofrontowe tendencje w PPS. W: Kształtowanie się władzy ludowej na Rzeszowszczyźnie. T. II. Rzeszów: Komitet Wojewódzki PZPR w Rzeszowie, 1966, s. 102–103.
  41. ↑ Stanisław Dobrowolski. Kształtowanie się władzy w Sanoku w latach 1944–1950. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990, s. 129, 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
  42. ↑ Władysław Stachowicz. Miejska Rada Narodowa w Sanoku 1950-1990. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990, s. 135, 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
  43. ↑ Krystyna Chowaniec, Oświata i szkolnictwo. Szkoły podstawowe, W latach powojennych w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, s. 866.
  44. ↑ Władysław Stachowicz. Miejska Rada Narodowa w Sanoku 1950-1990. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990, s. 282, 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
  45. ↑ a b c Księga cmentarna nr 1. Matejki Rymanowska od 1973 do 2004 (stare cmentarze), Sanok, (poz. 2274) .
  46. ↑ Księga Zmarłych 1975–1995 Sanok. Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 174 (poz. 105).
  47. ↑ Janina Pohorska. cmentarzsanok.zetohosting.pl. [dostęp 2021-10-18].
  48. ↑ Józef Pohorski. cmentarzsanok.zetohosting.pl. [dostęp 2021-10-18].
  49. ↑ Józef Stachowicz: Miniony czas. Kraków: Księgarnia Akademicka, 1994, s. 219. ISBN 83-901827-1-8.
  50. ↑ Józef Stachowicz: Miniony czas. Kraków: Księgarnia Akademicka, 1994, s. 234–235. ISBN 83-901827-1-8.
  51. ↑ M.P. z 1952 r. nr 78, poz. 1243.
  52. ↑ 1880 W stulecie sanockiego Gimnazjum 1980. „Gazeta Sanocka – Autosan”. Nr 16 (181), s. 4, 1–10 czerwca 1980. 

Bibliografia

  • (ces). Niosąc kaganek oświaty. „Gazeta Sanocka – Autosan”. Nr 17 (182), s. 4, 10–20 czerwca 1980. 
  • Józef Pohorski. Z dziejów harcerstwa sanockiego gimnazjum i liceum. „Rocznik Sanocki”. Tom VI, s. 229–233, 1988. 
  • Wspomnienia z ławy szkolnej. Józef Pohorski. W: Roman Bańkowski: Wspomnienia. Rzeszów: Związek Literatów Polskich Oddział w Rzeszowie, 2000, s. 14–15. ISBN 83-914224-5-3.
  • ZBoWiD w Sanoku. Odznaczenia. Sanok.