Grzybica
Mycosis | |
Grzybica głowy i ręki | |
Klasyfikacje | |
ICD-10 | B35-B49 |
---|
Grzybice (łac. mycoses), zwane też mykozami – grupa wysoce zaraźliwych chorób zakaźnych ludzi i zwierząt wywołana przez grzyby mikroskopijne. Wywołuje je około 200 gatunków z 250 tys. opisanych gatunków grzybów[1]. Są to głównie dermatofity (grzyby niedoskonałe – fungi imperfecti) i grzyby drożdżopodobne, rzadko grzyby pleśniowe (potocznie pleśnie). Spośród dermatofitów najczęściej atakują dermatofity zoofilne (zwierzęce) i antropofilne (ludzkie), rzadziej niektóre grzyby glebowe. W krajach środkowoeuropejskich obserwuje się stopniowe zwiększenie występowania grzybic spowodowanych przez dermatofity antropofilne. Dermatofity zoofilne – w odróżnieniu od antropofilnych – powodują zmiany skórne o znacznie większym odczynie zapalnym[2]. W związku z dużą zmiennością grzybów powodujących schorzenie ich klasyfikacje napotykają trudności. Dlatego w dermatologii wszystkie choroby skóry i jej przydatków zwane grzybicami właściwymi określa się mianem tinea, niezależnie od grzyba wywołującego zakażenie[3].
Czynniki sprzyjające wystąpieniu grzybic
- nowotwory[4]
- antybiotykoterapia
- awitaminozy grupy B
- oparzenia
- sterydoterapia
- zaburzenia hormonalne w przebiegu niewydolności lub braku śledziony, cukrzycy, otyłości
- zaburzenia odporności typu komórkowego wrodzone i nabyte
- niedobór IgA
- niedobór żelaza i/lub cynku
- nadmierna wilgotność skóry
- zaniedbania higieniczne
- atopia
- stany obniżonej odporności i ogólnego wyniszczenia organizmu
- wiek (niemowlęcy i starczy)
- ciąża
Podział grzybic
- Grzybice skóry (dermatofitozy)
- głowy
- brody, tzw. figówka
- paznokci
- stóp, tzw. stopa atlety/sportowca
- dłoni
- pachwin
- Grzybice włosów, np. piedra biała
- Grzybice głębokie, narządowe – grupa chorób oportunistycznych, często przebiegających w AIDS. Dotyczą przede wszystkim płuc.
Można również spotkać się z podziałem grzybic skóry na: grzybice skóry owłosionej (grzybica strzygąca powierzchowna owłosionej skóry głowy, grzybica drobnozarodnikowa powierzchowna owłosionej skóry głowy, grzybica woszczynowa owłosionej skóry głowy, odmiana z odczynem zapalnym wywołana przez grzyby zoofilne) i nieowłosionej (przewlekła grzybica skóry gładkiej, grzybica pachwin); grzybic narządowych ze względu na organ zainfekowany[3].
Podział ze względu na nazwę naukową
Powszechny jest, szczególnie w literaturze medycznej i weterynaryjnej, podział ze względu na naukową nazwę choroby, która jest związana z czynnikiem etiologicznym. Jest on jednak mało popularny ze względu na brak możliwości rozpoznania klinicznego patogenu, który wywołał daną grzybicę.
- aspergiloza
- blastomykoza
- chromoblastomykoza
- drożdżyca (blastomykoza)
- histoplazmoza
- kandydoza
- kokcydioidomykoza
- kryptokokoza
- maduromykoza
- mukormykoza
- sporotrychoza
Podział według pochodzenia zakażenia
- endogenne – wywołane przez saprofity, np. Candida albicans, Geotrichum candidum
- egzogenne – wywołane przez grzyby pochodzące z otoczenia, nie będące naturalną florą człowieka
- pośrednie endo- i egzogenne – Aspergillus fumigatus, Cryptococcus neoformans i rodzaj Mucor
Epidemiologia
Najbardziej rozpowszechnionym typem grzybicy jest grzybica stóp – 15–30% ogółu populacji[3]. W niektórych grupach społecznych – jak górnicy czy sportowcy – zachorowalność sięga 70%. Równie częstym schorzeniem jest grzybica paznokci – do 40% wszystkich zakażeń grzybicznych[5]. Obecnie w Polsce prawie nie stwierdza się zachorowania na grzybicę woszczyznową, która jest nadal powszechnym schorzeniem w Afryce. Z drugiej strony wzrasta liczba zachorowań na drożdżyce (candidiasis) i wskutek zakażenia pleśniowcami. Głównych przyczyn tego zjawiska upatruje się z powszechnie stosowanej antybiotykoterapii, lekach immunosupresyjnych oraz w zakażeniach wirusem HIV[3].
Objawy
W przypadku grzybic skóry (w tym grzybicy pachwin ze swędzącymi zmianami rumieniowymi w okolicach pachwin) są to: świąd, łuszczenie się skóry, miejscowe zaczerwienie oraz wykwity pęcherzykowe i krostkowe bądź grudki. Natomiast wyprzeniowe ogniska, maceracja naskórka, swędzące pęcherzyki wraz z pęknięciami w przestrzeniach międzypalcowych są zmianami typowymi dla grzybicy stóp. Grzybica paznokci klinicznie charakteryzuje się białożółtym, żółtobrunatnym lub zielonkawym, a także zgrubiałym paznokciem o postrzępionym brzegu i kruszącą się płytką paznokcia[potrzebny przypis]. W przypadku grzybic głębokich: objawy narządowe, biegunka.
Leczenie
Leki użytku zewnętrznego (w pierwszym przypadku) i doustne (w obu).
Polieny
- nystatyna – zbyt toksyczna, by stosować ją ogólnoustrojowo; podawana w formie tabletek, zawiesin, maści, tabletek do ssania i pudrów. Nie wchłania się z przewodu pokarmowego. Stosowana jest przy kandydozach błon śluzowych. Jej działanie polega na zwiększeniu przepuszczalności błony komórkowej grzybów, co powoduje wypływ cytozolu i organelli komórkowych. Nie stwierdzono szczepów opornych na nystatynę.
- amfoterycyna – zachowuje się podobnie do nystatyny, tzn. nie wchłania się z przewodu pokarmowego, podawana jest w tabletkach, kremach, pudrach i zawiesinach. Jest mniej toksyczna więc przy podawaniu parenteralnym służy do leczenia kandydioz układowych i grzybic egzotycznych.
- natamycyna – blokuje przepuszczalność błony komórkowej grzybów w wyniku wiązania się z jej składnikami, głównie z ergosterolem. Działa przede wszystkim na drożdżaki z rodzaju Candida oraz na rzęsistka pochwowego.
Azole
- ketokonazol
- imidazol i jego pochodne:
- mikonazol – imidazolu. Podawany doustnie powoduje hamowanie syntezy składników ściany komórkowej i wzrost przepuszczalności. Skuteczny w leczeniu zakażeń drożdżakami i gronkowcami. Rzadko spotyka się szczepy oporne na mikonazol.
- ekonazol – hamując syntezę ergosterolu, uszkadza błonę komórkową grzyba, co zwiększa jej przepuszczalność dla substancji szkodliwych dla jego komórki; hamuje procesy oksydacyjne przejawiające się zmianami w mitochondriach, blokuje syntezę RNA i białek w komórce grzyba. Stosowany miejscowo łatwo wnika do naskórka i powierzchownych warstw skóry właściwej, praktycznie nie wykazuje działania ogólnoustrojowego.
- klotrimazol – praktycznie nie wchłania się przez skórę, tylko w niewielkim stopniu wchłania się przez błony śluzowe. Klotrimazol hamuje syntezę ergosterolu niezbędnego do budowy błony komórkowej grzybów, co powoduje zaburzenia jej przepuszczalności i lizę (rozkład) komórki.
- flukonazol – tiazol stosowany w terapii przerywanej lub ciągłej. Nie wiąże się z białkami osocza i rozpuszcza się w wodzie. Długi czas półtrwania ułatwia jego stosowanie. Jest skuteczny w leczeniu zakażeń grzybami z gatunku Candida.
- itrakonazol – pochodna triazolu, zaburza syntezę ergosterolu błony komórkowej grzyba, powodując zmianę jej przepuszczalności oraz zaburzenie syntezy chityny, a w konsekwencji zahamowanie wzrostu i obumarcie komórki grzyba.
Antymetabolity
- 5-fluorocytozyna
Medycyna niekonwencjonalna
Po wcześniejszej konsultacji z lekarzem, możliwe jest wspomaganie tradycyjnego leczenia grzybicy poprzez terapię ziołową.
Najczęściej stosowane leki to:
Leczenie grzybicy ziołami
Leki ziołowe pełnią rolę uzupełniającą przy równoczesnym leczeniu przeciwgrzybicznym. Głównym zadaniem leków ziołowych jest poprawa krążenia krwi i zmniejszenia potliwości stóp, która sprzyja pojawianiu i rozwijaniu się grzybicy stóp. Do popularnych preparatów tworzonych na bazie ziół należą między innymi:
- Alliostabil,
- Biostymina,
- Bellegot (stosowany głównie w leczeniu nerwic – skuteczny w walce z grzybicą)
- Glistnik (jaskółcze ziele) – do celów leczniczych stosuje się korzeń i ziele, w których znajdują się alkaloidy i flawonoidy – wykazujące działanie przeciwgrzybiczne[6].
Zapobieganie
Podstawą zapobiegania wystąpieniu grzybicy jest higiena osobista, tj. dokładne wycieranie fałdów między palcami oraz noszenie klapek na basenie, saunie czy w łaźniach, używanie własnego ręcznika, odzieży i butów oraz regularne zmienianie odzieży. W przypadku grzybicy pachwin pośrednie znaczenie ma także otyłość. Ze względu na fakt, że grzybicy sprzyjają defekty immunologiczne, należy dbać o całościowy stan zdrowia i właściwą pracę układu odpornościowego. Równie istotne jest noszenie wygodnych i przewiewnych ubrań oraz butów, a w przypadku grzybicy paznokci – unikanie skaleczeń płytki paznokcia, które podnoszą ryzyko zachorowania[potrzebny przypis]. Niezbędne jest także unikanie kontaktu z osobami, u których grzybica już wystąpiła. Schorzenie jest bowiem niebezpieczne z epidemiologicznego punktu widzenia – podnosząc ryzyko zarażenia się od innej osoby, ale też grożąc zakażeniem kolejnych partii ciała u chorego.
Zobacz też
Zobacz multimedia związane z tematem: Grzybica |
Zobacz hasło grzybica w Wikisłowniku |
Przypisy
- ↑ Grzybice skóry, [w:] A.A. Zalewska-Janowska A.A., H.H. Błaszczyk H.H. (red.), Choroby skóry, Warszawa 2009, s. 42 .
- ↑ Grzybice, [w:] S.S. Jabłońska S.S., S.S. Majewski S.S. (red.), Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową, Warszawa 2005, s. 37 .
- ↑ a b c d Grzybice, [w:] M.M. Błaszczyk-Kostanecka M.M., H.H. Wolska H.H. (red.), Dermatologia w praktyce, Warszawa 2009, s. 75, 76, 78–84 .
- ↑ GerdG. Herold GerdG., Medycyna wewnętrzna. Repetytorium dla studentów medycyny i lekarzy, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 443, ISBN 83-200-3018-8 .
- ↑ A.A. Hryncewicz-Gwóźdź A.A., E.E. Plomer-Niezgoda E.E., J.J. Maj J.J., Grzybica stóp, rąk i paznokci – epidemiologia, objawy, leczenie, „Mikologia Lekarska”, 12 (1), 2005, s. 57–62 .
- ↑ MarekM. Krześniak MarekM., Glistnik jaskółcze ziele, „Echa Leśne” (6), czerwiec 2009, ISSN 1230-0071 .
Bibliografia
- Lakshman P.L.P. Samaranayake Lakshman P.L.P., Podstawy mikrobiologii dla stomatologów, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, ISBN 83-200-2919-8 .
- AnnaA. Zalewska-Janowska AnnaA., HonorataH. Błaszczyk HonorataH., Choroby skóry, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2009, ISBN 978-83-200-3760-9, OCLC 297835794 .
- S.S. Jabłońska S.S., S.S. Majewski S.S. (red.), Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową, Warszawa 2005, ISBN 83-200-3051-X .
- M.M. Błaszczyk-Kostanecka M.M., H.H. Wolska H.H. (red.), Dermatologia w praktyce, Warszawa 2009, ISBN 83-200-2955-4 .
Linki zewnętrzne
- Międzynarodowa klasyfikacja grzybic IDC-10 [online], grzybica.ovh.org [zarchiwizowane z adresu 2016-03-05] .
Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.
- Britannica: science/mycosis, science/fungal-infection
- Universalis: mycoses
- БРЭ: 2212121
- Catalana: 0123457