Graużyszki
![]() Kurhan i pomnik wielkiej wojny ojczyźnianej | |||
Państwo | |||
---|---|---|---|
Obwód | |||
Rejon | |||
Sielsowiet | Graużyszki | ||
Wysokość | 210 m n.p.m. | ||
Populacja (2009) • liczba ludności |
| ||
Nr kierunkowy | +375 1593 | ||
Tablice rejestracyjne | 4 | ||
Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego ![]() | |||
Położenie na mapie Białorusi ![]() | |||
Położenie na mapie Polski w 1939 ![]() | |||
![]() | |||
|
![]() | Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Graużyszki |
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Gra%C5%AD%C5%BEy%C5%A1ki%2C_%C5%9Aviatych_Piatra_i_Pa%C5%AD%C5%82a._%D0%93%D1%80%D0%B0%D1%9E%D0%B6%D1%8B%D1%88%D0%BA%D1%96%2C_%D0%A1%D1%8C%D0%B2%D1%8F%D1%82%D1%8B%D1%85_%D0%9F%D1%8F%D1%82%D1%80%D0%B0_%D1%96_%D0%9F%D0%B0%D1%9E%D0%BB%D0%B0_%281930%29.jpg/240px-Gra%C5%AD%C5%BEy%C5%A1ki%2C_%C5%9Aviatych_Piatra_i_Pa%C5%AD%C5%82a._%D0%93%D1%80%D0%B0%D1%9E%D0%B6%D1%8B%D1%88%D0%BA%D1%96%2C_%D0%A1%D1%8C%D0%B2%D1%8F%D1%82%D1%8B%D1%85_%D0%9F%D1%8F%D1%82%D1%80%D0%B0_%D1%96_%D0%9F%D0%B0%D1%9E%D0%BB%D0%B0_%281930%29.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/Gra%C5%AD%C5%BEy%C5%A1ki%2C_%C5%9Aviatych_Piatra_i_Pa%C5%AD%C5%82a._%D0%93%D1%80%D0%B0%D1%9E%D0%B6%D1%8B%D1%88%D0%BA%D1%96%2C_%D0%A1%D1%8C%D0%B2%D1%8F%D1%82%D1%8B%D1%85_%D0%9F%D1%8F%D1%82%D1%80%D0%B0_%D1%96_%D0%9F%D0%B0%D1%9E%D0%BB%D0%B0_%281930%29_%283%29.jpg/240px-Gra%C5%AD%C5%BEy%C5%A1ki%2C_%C5%9Aviatych_Piatra_i_Pa%C5%AD%C5%82a._%D0%93%D1%80%D0%B0%D1%9E%D0%B6%D1%8B%D1%88%D0%BA%D1%96%2C_%D0%A1%D1%8C%D0%B2%D1%8F%D1%82%D1%8B%D1%85_%D0%9F%D1%8F%D1%82%D1%80%D0%B0_%D1%96_%D0%9F%D0%B0%D1%9E%D0%BB%D0%B0_%281930%29_%283%29.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/%D0%93%D1%80%D0%B0%D1%9E%D0%B6%D1%8B%D1%88%D0%BA%D1%96._%D0%A2%D1%8D%D1%80%D1%8B%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F%2C_%D0%B4%D0%B7%D0%B5_%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%BC%D1%8F%D1%88%D1%87%D0%B0%D1%9E%D1%81%D1%8F_%D0%93%D0%B5%D0%BE%D1%80%D0%B3%D1%96%D0%B5%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%86%D1%91%D0%BB_%2805%29.jpg/240px-%D0%93%D1%80%D0%B0%D1%9E%D0%B6%D1%8B%D1%88%D0%BA%D1%96._%D0%A2%D1%8D%D1%80%D1%8B%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F%2C_%D0%B4%D0%B7%D0%B5_%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%BC%D1%8F%D1%88%D1%87%D0%B0%D1%9E%D1%81%D1%8F_%D0%93%D0%B5%D0%BE%D1%80%D0%B3%D1%96%D0%B5%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%86%D1%91%D0%BB_%2805%29.jpg)
Graużyszki (biał. Граўжышкі; ros. Гравжишки) − wieś na Białorusi, w obwodzie grodzieńskim, w rejonie oszmiańskim, około 13 km na południowy zachód od Oszmiany. Siedziba sielsowietu.
Historia
Własność
Pierwsze wzmianki o Graużyszkach pojawiły się w XIII wieku, choć według podań historia tej miejscowości sięga XI wieku i jest związana z działalnością podaniowego bohatera Litwy Kunigasa Endziwiłła[1].
W 1518 roku miejscowość uzyskała status miasteczka (który utrzymała do 1939 roku).
Po 1865 roku miasteczko zostało własnością miejscowych włościan i plebanii[1].
W czasach zaborów miasteczko w gminie Graużyszki, w powiecie oszmiańskim, w guberni wileńskiej Imperium Rosyjskiego. W 1905 roku liczyło 303 mieszkańców[2].
W 1931 w 54 domach zamieszkiwało 361 osób[3].
6 maja 1944 oddziały 8 i 13 Brygady AK pod dowództwem Adama Walczka „Nietoperza” stoczyły tu zwycięzką walkę z Litewskim Korpusem Lokalnym pod dowództwem mjr. Antanasa Andriunasa[4].
Główny artykuł: Bitwa pod Graużyszkami.
Przynależność administracyjna
W wyniku reformy administracyjnej w latach 1565–1566 Graużyszki weszły w skład powiatu oszmiańskiego województwa wileńskiego Rzeczypospolitej. Po III rozbiorze Polski w 1795 roku majątek znalazł się na terenie powiatu oszmiańskiego (ujezdu) guberni wileńskiej. Po ustabilizowaniu się granicy polsko-radzieckiej w 1921 roku Graużyszki wróciły do Polski, stały się siedzibą gminy Graużyszki w powiecie oszmiańskim.13 kwietnia 1922 roku gmina weszła w skład objętej władzą polską Ziemi Wileńskiej[5], przekształconej 20 stycznia 1926 roku w województwo wileńskie[6]. Od 1945 roku – w ZSRR, od 1991 roku – na terenie Republiki Białorusi[1][7][8].
Infrastruktura
W 1880 roku w miasteczku działała szkółka wiejska, regularnie organizowano targi[1].
Obecnie we wsi działają m.in. szkoła średnia, przychodnia i poczta.
Świątynie
W 1495 roku zbudowano tu kościół katolicki. O istnieniu kościoła katolickiego istnieje również relacja z 1645 roku[9]. W drugiej połowie XVIII wieku wzniesiono tu drewniany kościół katolicki pw. apostołów Piotra i Pawła. Ten zabytek drewnianej architektury barokowej został rozebrany wiosną 2009 roku[10] (lub w 2008 roku). Pozostała po nim stojąca kiedyś obok niego, drewniana, wybudowana na przełomie XIX i XX wieku dzwonnica.
W 1880 roku istniał tu drewniany kościół katolicki pw. św. Jerzego[1]. Był to prawdopodobnie ten sam kościół, który wcześniej i później był pod wezwaniem apostołów Piotra i Pawła[11].
We wsi w latach 90. XX wieku wybudowano nowy kościół katolicki[10].
Demografia
- W 1880 roku mieszkało tu 211 osób, w tym 21 żydów[1]
- w 1905 roku – 229 osób
- w 1931 roku miasteczko liczyło 361 osób, ponadto w kolonii mieszkały 43 osoby, a majątek miał 10 mieszkańców[12]
- w 1970 roku – 271 osób
- w 1993 roku – 518 osób
- w 1997 roku – 523 osoby
- w 2009 roku – 427 osób[13]
Pomniki
W centrum wsi w 1967 roku usypano „kurhan pamięci”, na którego szczycie odsłonięto pomnik poświęcony pamięci 10 żołnierzy radzieckich, którzy zginęli w czasie wielkiej wojny ojczyźnianej[11].
Przypisy
- ↑ a b c d e f Graużyszki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 799 ., znaczenie 1.
- ↑ Гошкевич И. И. Виленская губернія: Полный списокъ населенныхъ мѣстъ со статистическими данными о каждомъ поселеніи, составленный по оффиціальнымъ свѣдѣниямъ, Вильна, 1905, s. 228
- ↑ Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, t. 1, Warszawa 1938, s. 31 .
- ↑ Arkadiusz Karbowiak: Litwini przeciw „czerwonej zarazie”. Do Rzeczy, 2019. (pol.).
- ↑ Dz.U. z 1922 r. nr 26, poz. 213 – Art. 8.
- ↑ Dz.U. z 1926 r. nr 6, poz. 29
- ↑ Graużyszki na stronie Radzima.org. [dostęp 2018-01-03].
- ↑ Graużyszki na stronie Radzima.net. [dostęp 2018-01-03].
- ↑ Graużyszki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 532 ., znaczenie 2.
- ↑ a b Гравжишки na stronie Globus Białorusi. [dostęp 2018-01-03]. (ros.).
- ↑ a b Збор помнікаў гісторыі і культуры. Гродзенская вобласць, Mińsk: Беларуская Савецкая Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 1986, s. 104 [dostęp 2018-01-03] (biał.).
- ↑ Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. T. 1, Województwo wileńskie. T. 1. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1938, s. 32. [dostęp 2018-01-03].
- ↑ Liczby ludności miejscowości obwodu grodzieńskiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 14 października 2009 roku. [dostęp 2018-01-03]. (ros.).
- p
- d
- e
- Siedziba gminy – Graużyszki