Gołąbek oliwkowy
Systematyka | |||
Domena | eukarionty | ||
---|---|---|---|
Królestwo | grzyby | ||
Typ | podstawczaki | ||
Klasa | pieczarniaki | ||
Rząd | |||
Rodzina | |||
Rodzaj | gołąbek | ||
Gatunek | gołąbek oliwkowy | ||
Nazwa systematyczna | |||
Russula olivacea (Schaeff.) Fr. Epicr. syst. mycol. (Upsaliae): 356 (1838) | |||
Zasięg | |||
Zasięg występowania w Europie | |||
|
Gołąbek oliwkowy (Russula olivacea (Schaeff.) Fr.) – gatunek grzybów z rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Russula, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1774 r. Jacob Christian Schaeffer, nadając mu nazwę Agaricus olivaceus. Obecną nazwę nadał mu w 1838 r. Elias Fries, przenosząc go do rodzaju Russula[1]. Synonimy naukowe[2]:
- Agaricus alutaceus Pers. 1796
- Agaricus alutaceus var. olivaceus (Schaeff.) Krombh. 1843
- Agaricus olivaceus Schaeff. 1770
- Russula alutacea var. olivacea (Schaeff.) J.E. Lange 1926
- Russula xerampelina var. alutacea Quél. 1888
Polską nazwę podała Alina Skirgiełło w 1991 r.[3]
Morfologia
- Kapelusz
Masywny, o średnicy do 12 cm, czasem nawet do 20 cm, początkowo półkulisty, potem płaskowypukły, na koniec całkiem plaski z szeroką wklęsłością na środku. Powierzchnia gładka, wilgotna, matowa, jak gdyby nieco zamszowa, o barwie od oliwkowej do szarooliwkowej, czasami wpadającej w brąz lub z karminowym nalotem, zwłaszcza przy brzegu. Brzeg tępy, zaokrąglony, nieco podgięty i nie karbowany. Skórka daje się zedrzeć prawie do połowy kapelusza[3].
- Blaszki
Wolne lub nieco przyrośnięte, grube, o szerokości 4–10 mm, w stanie dojrzałym dość rzadkie, tępe, przy brzegu kapelusza zaokrąglone, przy trzonie zwężone i nieco rozwidlone, początkowo białe, ale dość szybko kremowe z ochrowym odcieniem, na ostrzach czasem z purpurowym odcieniem[3]
- Trzon
Wysokość 4–10 cm, grubość 1–2 cm, czasem nawet do 4 cm, cylindryczny lub odwrotnie maczugowaty, u podstawy nieco zwężony, początkowo pełny, później watowaty, w końcu pusty. Powierzchnia gładka, matowa lub jedwabista, biała, ale zazwyczaj w górnej części różowo nabiegła[3].
Gruby, u starszych okazów kruchy, biały, ale po przekrojeniu szybko przebarwiający się na jasnobeżowo, bez wyraźnego zapachu i smaku. Pod działaniem fenolu przebarwia się na kolor purpurowowinny, a pod działaniem FeS04 na szaroróżowo[3].
Ochrowy, dość ciemny[3].
- Cechy mikroskopowe
Podstawki 35–50 × 8–12 µm. Bazydiospory 6-13 × 8-11 µm, szeroko jajowate, o powierzchni silnie brodawkowato-kolczastej. Brodawki różnego rodzaju; większość o zaokrąglonych szczytach i wysokości do 1,5 µm, ale część to brodawki drobne. Łysinka dość duża, o nieregularnym kształcie. Cystydy 65–100 × 8–11 µm, wrzecionowate, zakończone ostrym kończykiem, w sulfowanilinie barwiące się słabo[3].
- Gatunki podobne
Niekiedy mylony z gołąbkiem lepkim (Russula viscida)[4].
Występowanie i siedlisko
Występuje w Ameryce Północnej, Europie i Azji[5]. W Polsce jest pospolity[4]. Naziemny grzyb mykoryzowy występujący przeważnie grupami w lasach liściastych i iglastych, głównie pod świerkami i bukami[4].
Znaczenie
Gołąbek oliwkowy jest grzybem trującym. Jest zasadą, że wśród gołąbków jadalne są wszystkie gatunki o łagodnym smaku, jednak ze względu na dużą ilość gatunków i trudności z ich rozróżnieniem, przez grzybiarzy zbierane są tylko nieliczne, a wielu grzybiarzy w ogóle nie zbiera grzybów blaszkowych, ze względu na możliwość pomylenia ich z grzybami trującymi. Zasada, że grzyby o łagodnym smaku są jadalne dotyczy tylko gołąbków, a i od niej istnieje wyjątek; jest nim gołąbek oliwkowy[6]. Dawniej podawano, że jest grzybem jadalnym[3], jednak kilkakrotnie zanotowano już poważne zaburzenia zdrowotne po jego spożyciu[6].
Przypisy
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2013-03-05] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-04-15] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h AlinaA. Skirgiełło AlinaA., Gołąbek (Russula). Grzyby (Mycota). Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), Warszawa-Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1998, s. 1149, ISBN 83-01-09137-1 .
- ↑ a b c EdmundE. Garnweidner EdmundE. i inni, Grzyby. Przewodnik do poznawania i oznaczania grzybów Europy Środkowej, Warszawa: MUZA SA, 2006, s. 146, ISBN 83-7319-976-4 .
- ↑ Występowanie Russula olivacea na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2024-06-05] (ang.).
- ↑ a b Till R.T.R. Lohmeyer Till R.T.R., UteU. Kũnkele UteU., Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie, Warszawa 2006, s. 15–21, 158, ISBN 83-85444-65-3 .