Dylewo (województwo warmińsko-mazurskie)

Dylewo
osada
Ilustracja
Dawna gorzelnia, pozostałość majątku rodziny von Rose
Państwo

 Polska

Województwo

 warmińsko-mazurskie

Powiat

ostródzki

Gmina

Grunwald

Liczba ludności (2021)

422[2]

Strefa numeracyjna

89

Kod pocztowy

14-107[3]

Tablice rejestracyjne

NOS

SIMC

0474703

Położenie na mapie gminy Grunwald
Mapa konturowa gminy Grunwald, po lewej znajduje się punkt z opisem „Dylewo”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry znajduje się punkt z opisem „Dylewo”
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa konturowa województwa warmińsko-mazurskiego, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Dylewo”
Położenie na mapie powiatu ostródzkiego
Mapa konturowa powiatu ostródzkiego, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Dylewo”
Ziemia53°32′25″N 20°01′10″E/53,540278 20,019444[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Dylewo – osada w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie ostródzkim, w gminie Grunwald. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

W okoliczny lasach znajdują się dwa rezerwaty przyrody, przez które prowadzi niebieski szlak turystyczny, nazywa Europejski długodystansowy szlak pieszy E11:

Historia

W dokumentach z 1328 r. wymieniana jest jako Sykerinem, gdy Günter von Schwarzburgm, komtur z Dziedzgonia, nadał Stefanowi Klecowi 44 włóki na prawie chełmińskim z 16 latami wolnizny. W czasach krzyżackich wieś pojawia się w dokumentach ponownie w roku 1341, podlegała pod komturię w Olsztynku, były to dobra krzyżackie[4]. Wieś wzmiankowana w 1349 r. z właścicielami: Eberhardem i Nickielem von Diel. W 1394 r. Dytrych z Dylewa prosił Konrada von Jungingena o odnowienia przywilejów na Dylweo. Ten sam Dytrych w latach 1399-1401 odbył pielgrzymkę do Rzymu. W 1410 r. Jan i Günter z Dylewa, jako członkowie Towarzystwa Jaszczurczego byli zamieszani w rozruchy przeciw Zakonowi. W czasie wojny polsko-krzyżackiej, w 1410 r. uległa zniszczeniu. Na początku XIV w wieś i okoliczne dobra należały do Güntera z Dylewa (był zięciem Mikołaja z Ryńska - przywódcy Towarzystwa Jaszczurczego), działacza opozycji antykrzyżackiej, członka Towarzystwa Jaszczurczego. Jana ścięto w 1411 r. a Günter stanął przed ława rycerska i musiał ponownie składać przysięgę na wierność Zakonowi. W 1433 r. Jan Bażyński (przywódca Związku Pruskiego) sprzedał Jorgemu z Dylewa 20 włók oraz młyn. Ten sam Jorge kupił w 1447 r. 40 włók od Güntera z Dylewa. W 1540 r. Dylewo należało do Hansa Birckhana i Niklasa Kokolla. Oprócz nich w Dylewie było 10. chłopów i 6. zagrodników.

W czasie wojny szwedzkiej, w wyniku zniszczeń, wielu chłopów porzuciło ziemię. W 1645 r. starosta dziedziczny z Dąbrówna zakupił od trzech junkrów z Dylewa 25,5 włoki ziemi. W 1657 r. wieś został ponownie zniszczona przez Tatarów.. Zniszczeniu uległ także kościół. W latach 1662–1670 większość ziemi w Dylewie należała do Albrechta Fincka.

Od 1721 roku kościół w Dylewie był filią parafii w Marwałdzie. W 1820 r. wieś i folwark, w których było 47 domów, zamieszkiwało łącznie 330 osób. W 1842 r. kościół został wyremontowany i przebudowany. W tym czasie do szkoły w Dylewie uczęszczały dzieci także z Durąga, Gląd, Pancerzyna, Rynu i Swonowa. W 1861 r. majątek rycerski Dylewo obejmował 5616 mórg ziemi i mieszkało tu 310 osób. W 1880 we wsi mieszkało 465 ludzi. Jeszcze w 1890 r. odprawiane były nabożeństwa w języku polskim.

Rodzina von Rose w II połowie XIX wieku założyła w Dylewie obok swojej posiadłości jeden z najpiękniejszych parków w Prusach Wschodnich[5], którego projektantem był Johann Larass. Park oraz pałac ozdobiony był dziełami sztuki (ok. 40) Adolfo Wildta, jednego z rzeźbiarzy włoskich epoki modernizmu. Część z nich została zniszczona przez żołnierzy Armii Czerwonej, pozostałe zostały zniszczone i rozkradzione w okresie PRL i III RP. Ostatnia ważąca tonę rzeźba została ukradziona w 2001 roku, a sprawców tego czynu nigdy nie wykryto[6].

W 1939 r. we wsi mieszkały 693 osoby.

Zabytki

Kościół fil. pw. Najśw. Marii Panny

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty[7]:

  • kościół fil. pw. Podwyższenia Krzyża Świętego, 1842; obecny kościół zbudowano w 1842 z wykorzystaniem elementów gotyckich z poprzedniej budowli, późnobarokowa wieża nakryta czterospadowym hełmem[8]. Ołtarz główny późnorenesansowy z 1739, organy z 1850 r. - cmentarz przykościelny, - cmentarz ewangelicki, ob. komunalny, XIX, nr re
  • zespół pałacowy, XVIII, XIX:
    • pałac (obecnie mieści się w nim szkoła i dom nauczyciela)
    • park

Zobacz też

Przypisy

  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 27815
  2. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 17 września 2023 [dostęp 2022-11-17] .
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 241 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
  4. Cz. Baszyński: Osadnictwo komturstwa ostródzkiego do połowy XV w. Zapiski historyczne, t. 25, 1960, str.: 103-118, za Ostróda. Z dziejów miasta i okolic. Pojezierze, Olsztyn, 1976, 448 str.
  5. Dylewo - zapomniane dziedzictwo na polskieradio.pl
  6. Najbardziej zuchwała kradzież dzieła sztuki w historii Warmii i Mazur na olsztyn.wyborcza.pl
  7. Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków - stan na 31.12.2017 woj. warmińsko-mazurskie. [dostęp 2018-05-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-05-05)].
  8. Piotr Skurzyński "Warmia, Mazury, Suwalszczyzna" Wyd. Sport i Turystyka - Muza S.A. Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8 s. 240

Bibliografia

  • Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury, przewodnik. Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7 s. 43-44
  • Ostróda. Z dziejów miasta i okolic. Pojezierze, Olsztyn, 1976, 448 str.

Linki zewnętrzne

  • DYLEWO - Skarb ukryty koło Grunwaldu na youtube.com
  • Najbardziej zuchwała kradzież dzieła sztuki w historii Warmii i Mazur na olsztyn.wyborcza.pl
  • p
  • d
  • e
powiat bartoszycki
pałace
zamki
powiat braniewski
pałace
zamki
powiat działdowski
dwory
pałace
zamki
powiat elbląski
pałace
zamki
powiat ełcki
zamki
powiat giżycki
zamki
powiat gołdapski
pałace
powiat iławski
dwory
pałace
zamki
powiat kętrzyński
dwory
  • Banaszki
pałace
zamki
powiat lidzbarski
pałace
zamki
powiat mrągowski
dwory
  • Boże
pałace
zamki
powiat nidzicki
zamki
powiat nowomiejski
dwory
pałace
zamki
powiat olecki
pałace
  • Cichy
zamki
powiat olsztyński
dwory
pałace
zamki
powiat ostródzki
dwory
pałace
zamki
powiat piski
zamki
powiat szczycieński
pałace
  • Zalesie
zamki
powiat węgorzewski
pałace
  • Dąbrówka
  • Dąbrówka Mała
  • Rudziszki
  • Sztynort
  • Więcki
zamki
Elbląg
pałace
zamki
Olsztyn
pałace
zamki
  • p
  • d
  • e
Gmina Grunwald
Miejscowości gminy
Wsie
Kolonie
Osady
Dawna wieś
Jednostki pomocnicze gminy
Sołectwa
  • Domkowo
  • Dylewo
  • Frygnowo
  • Gierzwałd
  • Glądy
  • Góry Lubiańskie
  • Grunwald
  • Kiersztanowo
  • Kiersztanówko
  • Kitnowo
  • Korsztyn
  • Łodwigowo
  • Marcinkowo
  • Mielno
  • Pacółtowo
  • Rychnowo
  • Rychnowska Wola
  • Stębark
  • Szczepankowo
  • Zapieka
  • Zybułtowo