Czerniec czerwony

Czerniec czerwony

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	jaskropodobne
Rząd	jaskrowce
Rodzina	jaskrowate
Rodzaj	czerniec
Gatunek	czerniec czerwony
Nazwa systematyczna
Actaea rubra (Aiton) Willd. Acta Phytotax. Sin. 16(2): 92 1978[3]
Synonimy Actaea alba (L.) Mill. Actaea americana Pursh (nom. illeg.) Actaea americana var. alba (L.) Pursh Actaea americana var. rubra (Aiton) Pursh Actaea arguta Nutt. Actaea arguta var. pauciflora R.R.Gates Actaea arguta var. viridiflora (Greene) Tidestr. & Kittell Actaea aspleniifolia Greene Actaea brachypetala DC. (nom. illeg.) Actaea brachypetala var. alba DC. Actaea brachypetala var. rubra (Aiton) DC. Actaea californica Greene Actaea caudata Greene Actaea erythrocarpa (Fisch.) Kom. Actaea erythrocarpa f. kamtschatika Kom. Actaea longipes Spach Actaea rubra var. arguta (Nutt.) M.A.Lawson Actaea rubra subsp. arguta (Nutt.) Hultén Actaea rubra f. arguta (Nutt.) Huth Actaea rubra var. arguta (Nutt.) Breitung Actaea rubra var. dissecta Britton Actaea rubra var. gigantea R.R.Gates Actaea rubra subsp. rubra Actaea rubra f. rubra Actaea rubra var. rubra Actaea spicata var. alba L. Actaea spicata var. arguta (Nutt. ex Torr. & A.Gray) Torr. Actaea spicata f. arguta (Nutt. ex Torr. & A.Gray) Huth Actaea spicata subsp. arguta (Nutt.) Hultén Actaea spicata subsp. arguta (Nutt.) A.E. Murray Actaea spicata var. dissecta (Britton) K.C.Davis Actaea spicata var. erythrocarpa Fisch. Actaea spicata subsp. erythrocarpa (Fisch.) Krylov Actaea spicata var. rubra Aiton Actaea spicata subsp. rubra (Aiton) Hultén Actaea viridiflora Greene Actaea viridiflora var. clementiorum R.R.Gates Actaea vulgaris var. erythrocarpa (Fisch.) Spach Christophoriana alba (L.) Nieuwl. Christophoriana arguta (Nutt. ex Torr. & A.Gray) Lunell Christophoriana arguta var. alabastrina Lunell Christophoriana rubra (Aiton) Nieuwl. Dipleina umbellata Raf.[3]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Czerniec czerwony (Actaea rubra (Aiton) Willd.) – gatunek rośliny z rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae Juss.). Występuje naturalnie w Ameryce Północnej, na Półwyspie Fennoskandzkim oraz w Rosji, Chinach i Japonii. Jest także uprawiany w różnych częściach świata^[4].

Rośnie naturalnie w Ameryce Północnej (w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie), na Półwyspie Fennoskandzkim (w Norwegii, Szwecji i Finlandii) oraz w Rosji (od jej europejskiej części przez Syberię po rosyjski daleki wschód), Chinach (w prowincjach Heilongjiang, Hebei, Jilin, Liaoning i Shanxi, a także w regionie autonomicznym Mongolia Wewnętrzna) i Japonii (na wyspach Hokkaido oraz Honsiu). W Stanach Zjednoczonych spotykany jest na Alasce, w stanie Waszyngton, Wyoming, Oregonie, Idaho, Montanie, Kolorado, Kalifornii, Nevadzie, Arizonie, Utah, Nowym Meksyku, Nebrasce, Dakocie Południowej, Dakocie Północnej, Iowa, Minnesocie, Illinois, Wisconsin, Michigan, Indianie, Ohio, Pensylwanii, New Jersey, stanie Nowy Jork, Rhode Island, Massachusetts, Connecticut, Vermont, New Hampshire oraz Maine. W Kanadzie został zarejestrowany we wszystkich jej prowincjach i terytoriach oprócz terytorium Nunavut^[4].

Pokrój

Bylina dorastająca do około 90 cm wysokości^[5][6]. Tworzy kłącza^[5]. Pokrój jest rozgałęziony. Na łodydze znajdują się zazwyczaj 2 lub 3 liście łodygowe^[6].

Liście

Liście są potrójnie klapowane, złożone z listków o kształcie od owalnego do eliptycznego, prostych lub trójdzielnych. Od spodu są czasami owłosione. Blaszka liściowa jest ząbkowana na brzegu. Ogonek liściowy jest mniej lub bardziej owłosiony^[5].

Kwiaty

Zebrane w krótkie, grube grona o piramidalnym kształcie^[7], o owłosionych osiach, dorastające do 2–17 cm długości^[5][6]. Kwiaty rozwijają się w kątach liści lub na szczytach pędów^[6]. Płatki mają białą barwę^[5] i na wierzchołku bywają zaostrzone lub stępione^[7].

Owoce

Jagody o szeroko elipsoidalnym kształcie, osiągają 5–11 mm długości, mają czerwoną lub białą barwę (f. neglecta)^[5][7]. Osadzone są na szypułce cieńszej od osi kwiatostanu. Zawierają nasiona o długości od 2,9 do 3,6 mm^[7].

Rośnie w lasach mieszanych lub liściastych zrzucających liście, rzadziej w lasach świerkowych i sosnowych, nad strumieniami i mokradłami^[7]. Występuje na wysokości do 3500 m n.p.m.^[5][7] Kwitnie od kwietnia do czerwca. Preferuje stanowiska w pełnym nasłonecznieniu lub półcieniu. Najlepiej rośnie na glebach żyznych, wilgotnych, o kwaśnym odczynie (poniżej 6,8 w skali pH)^[6].

Wszystkie części rośliny są trujące – zawiera między innymi glikozydy i protoanemoninę. W przypadku spożycia w dużych ilościach pojawić mogą się objawy takie jak pieczenie w ustach i gardle, ślinotok, ostre bóle brzucha, bóle głowy, biegunka, zawroty głowy czy halucynacje. Wrażliwość na toksynę zależna jest od wieku, wagi, stanu fizycznego oraz indywidualnej wrażliwości danej osoby. Toksyczność rośliny może się różnić w różnym stadium wegetacji. Rośliny mogą wchłaniać substancje toksyczne, takie jak herbicydy, pestycydy oraz zanieczyszczenia z wody, powietrza i gleby^[6].

W obrębie tego gatunku wyróżniono jedną formę^[3]:

• Actaea rubra f. neglecta (Gillmann) B.L.Rob. – rośliny o owocach białych, lokalnie bywają bardziej rozpowszechnione od formy typowej^[7].

Uprawiany jest jako roślina ozdobna^[4]. Niektóre plemiona indiańskie używały tej rośliny w medycynie ludowej, a napary były wykorzystywane w ceremoniach rytualnych^[5]. Preparaty z korzeni służyły do leczenia kaszlu, przeziębień, wrzodów, krwotoków, bóli brzucha i kiły. Ziele wykorzystywano jako środek przeczyszczający, a naparów z łodyg do zwiększania laktacji^[7].