Cissus

Cissus repens

Systematyka^[1]^[2]

Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

Nadgromada

Gromada

Podgromada

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

winoroślowce

Rodzina

winoroślowate

Rodzaj

cissus

Nazwa systematyczna

Cissus L.
Sp. Pl. 117. 1 Mai 1753^[3]

Typ nomenklatoryczny

C. vitiginea L.^[3]

Systematyka w Wikispecies

Multimedia w Wikimedia Commons

Cissus, cisus (Cissus L.) – rodzaj roślin z rodziny winoroślowatych. Liczy około 350 gatunków rosnących w strefie tropikalnej na wszystkich kontynentach, z nielicznymi przedstawicielami w strefie klimatu podzwrotnikowego^[4]. Są to rośliny przystosowane do życia w różnych środowiskach. Najczęściej spotyka się je w ekosystemach wilgotnych lasów, ale niektóre gatunki (np. C. quadrangularis, C. subaphylla) są sukulentami dostosowanymi do życia w bardzo suchym klimacie. Większość gatunków cissusów wytwarza niejadalne dla ludzi owoce, niemniej wykorzystywane są jako gatunki ozdobne zarówno w ogrodach jak i w warunkach domowych (np. cissus rombolistny, australijski, różnobarwny)^[5]^[6] lub jako rośliny lecznicze i suplementy diety (C. verticillata, C. quadrangularis)^[7].

Morfologia

Pokrój: Większość cissusów to pnącza o pędach drewniejących, wspinające się za pomocą wąsów czepnych. Mniej liczne gatunki rosną jako samodzielne krzewy lub są bylinami o zielonej i nabrzmiałej łodydze, pełzającej lub zagłębionej w gruncie^[4]. Ich korzenie są nierzadko bulwiasto zgrubiałe^[8].
Łodyga: Drewniejąca lub zielna, nierzadko czworokątna, czasem oskrzydlona. U sukulentów zgrubiała, z czworobocznymi międzywęźlami (np. C. quadrangularis, C. cactiformis). Podawane z rodzaju Cissus gatunki o grubych do 1 m łodygach wyodrębniane są w rodzaj Cyphostemma^[4]^[9]. Z węzłów wyrastają czasem korzenie przybyszowe (silnie rozwinięte i tworzące swego rodzaju plecionkę u C. gongylodes), a zwłaszcza charakterystyczne dla winoroślowatych wąsy czepne^[4]. Wąsy wyrastają z węzłów naprzeciw liści lub kwiatostanów, są pojedyncze lub na końcach rozwidlone^[8].
Liście: Pojedyncze lub dłoniasto złożone, wyrastają naprzeciw kwiatostanów lub wąsów.
Kwiaty: Drobne, czterokrotne, zebrane w baldachokształtne kwiatostany. Kielich nagi, płatki korony wolne. Pręciki 4, słupek okazały, ze znamieniem niepodzielonym lub rozwidlonym^[10].
Owoce: Kuliste lub owalne jagody zawierające 1 lub 2 nasiona^[10].

Pędy

Liście

Kwiaty, owoce

Systematyka

Jeden z 14 rodzajów w obrębie podrodziny Viticoideae Eaton w rodzinie winoroślowatych (Vitaceae)^[2].

Wybrane gatunki (nazwy zatwierdzone według The Plant List)^[9]

Cissus acreensis Lombardi
Cissus acris (F.Muell.) Planch.
Cissus acuminata A.Gray
Cissus adamii Detoit
Cissus adeyana Masinde & L.E.Newton
Cissus adnata Roxb.
Cissus alata Jacq. – cissus rombolistny
Cissus albida Cambess.
Cissus albiporcata Masinde & L.E.Newton
Cissus amapaensis Lombardi
Cissus ambongensis Desc.
Cissus amoena Gilg & M.Brandt
Cissus anemonifolia Zipp. ex Miq.
Cissus angustata Ridl.
Cissus anisophylla Lombardi
Cissus annamicus Gagnep.
Cissus antandroy Desc.
Cissus antarctica Vent. – cissus australijski
Cissus anulata Desc.
Cissus apendiculata Lombardi
Cissus aphylla Chiov.
Cissus aphyllantha Gilg
Cissus apoensis Elmer
Cissus araguainensis Lombardi
Cissus aralioides (Welw. ex Baker) Planch.
Cissus arguta Hook.f.
Cissus aristata Blume
Cissus aristolochiifolia Planch.
Cissus aristolochioides Planch.
Cissus arnottiana B.V.Shetty & Par.Singh
Cissus assamica (M.A.Lawson) Craib
Cissus astrotrichus Gagnep.
Cissus atacorensis A.Chev.
Cissus aubertiana (Gage) P.Singh & B.V.Shetty
Cissus auricomus Desc.
Cissus austroyunnanensis Y.H.Li & Y.Zhang
Cissus bachmaensis Gagnep.
Cissus bahiensis Lombardi
Cissus barbeyana De Wild. & T.Durand
Cissus barteri (Baker) Planch.
Cissus bathyrhakodes Werderm.
Cissus bauerlenii Planch.
Cissus bequaertii Detoit
Cissus bicolor Domin
Cissus biformifolia Standl.
Cissus blanchetiana Planch.
Cissus blumeana Span.
Cissus boivinii Planch.
Cissus boliviana Lombardi
Cissus bosseri Desc.
Cissus bracteosa Lombardi
Cissus brevipes C.V.Morton & Standl.
Cissus cactiformis Gilg
Cissus cacuminis Standl.
Cissus caesia Afzel.
Cissus calcicola Craib
Cissus camiriensis Lombardi
Cissus campestris (Baker) Planch.
Cissus carrissoi Exell & Mendonça
Cissus cerasiformis (Teijsm. & Binn.) Planch.
Cissus clematidea (F.Muell.) Planch.
Cissus coccinea (Baker) Mart. ex Planch.
Cissus cochinchinensis Spreng.
Cissus colombiensis Lombardi
Cissus comosus Desc.
Cissus compressiflora Lombardi
Cissus conchigera Ridl.
Cissus convolvulacea Planch.
Cissus cornifolia (Baker) Planch.
Cissus corylifolia (Baker) Planch.
Cissus coursii Desc.
Cissus craibii Gagnep.
Cissus crusei Wild & R.B.Drumm.
Cissus cucumerifolia Planch.
Cissus cucurbitina Standl.
Cissus cuspidata Planch.
Cissus cussonioides Schinz
Cissus darik Miq.
Cissus dasyantha Gilg & M.Brandt
Cissus dealbata Bedd.
Cissus debilis (Baker) Planch.
Cissus decidua Lombardi
Cissus descoingsii Lombardi
Cissus dewevrei De Wild. & T.Durand
Cissus dichotoma Blume
Cissus diffusiflora (Baker) Planch.
Cissus dinklagei Gilg & M.Brandt
Cissus dissecta Craib
Cissus diversilobata C.A.Sm.
Cissus doeringii Gilg & M.Brandt
Cissus duarteana Cambess.
Cissus duboisii Dewit
Cissus egestosa Werderm.
Cissus ellenbeckii Gilg & M.Brandt
Cissus elongata Roxb.
Cissus erosa Rich.
Cissus evrardii Gagnep.
Cissus fanshawei Wild & R.B.Drumm.
Cissus farinosa Planch.
Cissus faucicola Wild & R.B.Drumm.
Cissus flaviflora Sprague
Cissus flavifolia Lombardi
Cissus flexuosa Turcz.
Cissus floribuuda (Baker) Planch.
Cissus forsteniana (Miq.) Planch.
Cissus fragilis E.Mey. ex Harv.
Cissus fuliginea Kunth
Cissus furcifera Chiov.
Cissus fusifolia Lombardi
Cissus gambianus Desc.
Cissus gardneri Thwaites
Cissus geniculata Blume
Cissus glandulosa J.F.Gmel.
Cissus glaucophylla Hook.f.
Cissus glaucotricha Lombardi
Cissus glossopetala (Baker) Suess.
Cissus glyptocarpa Thwaites
Cissus gongylodes (Baker) Burch. ex Baker
Cissus gossweileri Exell & Mendonça
Cissus gossypiifolia Standl.
Cissus goudotii Planch.
Cissus grandifolia Warb.
Cissus granulosa Ruiz & Pav.
Cissus grisea (Baker) Planch.
Cissus guerkeana (Büttner) T.Durand & Schinz
Cissus haematantha Miq.
Cissus hamaderohensis Radcl.-Sm.
Cissus hastata Miq.
Cissus heteroma Turcz.
Cissus heterophylla Poir.
Cissus heterotoma Turcz.
Cissus hexangularis Thorel ex Planch.
Cissus heyneana Planch.
Cissus hookeri Ridl.
Cissus humbertianus Desc.
Cissus humbertii Robyns & Lawalrée
Cissus hypoglauca A.Gray
Cissus incisa (Nutt.) Des Moul. ex S.Watson
Cissus integrifolia (Baker) Planch.
Cissus intermedia A.Rich.
Cissus inundata (Baker) Planch.
Cissus javalensis (Seem.) Planch.
Cissus javana DC. – cissus różnobarwny
Cissus kerrii Craib
Cissus koordersii (Backer) Amshoff
Cissus kouandeensis A.Chev.
Cissus kouilouensis Desc.
Cissus lamprophylla Gilg & M.Brandt
Cissus laneus Desc.
Cissus lanyuensis (C.E.Chang) F.Y.Lu
Cissus latifolia Lam.
Cissus lebrunii Dewit
Cissus leemansii Dewit
Cissus lemuricus Desc.
Cissus lenticellata (Baker) Suess.
Cissus leonardii Dewit
Cissus leucophlea (Scott-Elliot) Suess.
Cissus lineata Warb.
Cissus lonchiphylla Thwaites
Cissus longicymosa Lombardi
Cissus louisii Detoit
Cissus luzoniensis (Merr.) C.L.Li
Cissus macrobotrys Turcz.
Cissus macrophylla Jungh.
Cissus madecassa Desc.
Cissus marcanii Craib
Cissus mauritiana Desc.
Cissus megacarpa Lauterb.
Cissus mexicana Moç. & Sessé ex DC.
Cissus microcarpa Vahl
Cissus microdonta (Baker) Planch.
Cissus miegei Tchoumé
Cissus migeodii Verdc.
Cissus milnei Verdc.
Cissus mirabilis (Urb. & Ekman) Lombardi
Cissus modeccoides Planch.
Cissus morifolia Planch.
Cissus narinensis Lombardi
Cissus neei Croat
Cissus nervosa Planch.
Cissus nicaraguensis Lombardi
Cissus nigropilosa Dewit
Cissus nobilis Kuhlm.
Cissus nodosa Blume
Cissus novemfolia (Wall. ex Lawson) Planch.
Cissus nymphaeifolia (Welw. ex Baker) Planch.
Cissus obliqua Ruiz & Pav.
Cissus oblonga (Benth.) Planch.
Cissus oblongifolia Merr.
Cissus obovata Vahl
Cissus oliveri (Engl.) Gilg ex Engl.
Cissus oreophila Gilg & M.Brandt
Cissus osaensis Lombardi
Cissus oxyodonta (Baker) Desc.
Cissus pallida (Wight & Arn.) Planch.
Cissus palmata Poir.
Cissus palmatifida (Baker) Planch.
Cissus paniculata (Balf.f.) Planch.
Cissus paraensis Lombardi
Cissus parviflora Roem. & Schult.
Cissus patellicalyx Lombardi
Cissus paucinervia Lombardi
Cissus paullinifolia Vell.
Cissus peltata Turcz.
Cissus pentaclada Jackes
Cissus pentagona Roxb.
Cissus perrieri Desc.
Cissus peruviana Lombardi
Cissus petiolata Hook.f.
Cissus phymatocarpa Masinde & L.E.Newton
Cissus picardae Urb.
Cissus pileatus Desc.
Cissus pingtungensis S.S.Ying
Cissus pinnatifolia Lombardi
Cissus planchoniana Gilg
Cissus planchonii Gagnep.
Cissus platanifolia Carrière
Cissus pobeguini A.Chev.
Cissus poilanei Gagnep.
Cissus politus Desc.
Cissus polyantha Gilg & M.Brandt
Cissus polydactyla (Miq.) Planch.
Cissus populnea Guill. & Perr.
Cissus producta Afzel.
Cissus prunifera Desc.
Cissus pseudofuliginea Lombardi
Cissus pseudoguerkeana Verdc.
Cissus pseudopolyantha Mildbr.
Cissus pseudoverticillata Lombardi
Cissus psoralifolia (F.Muell.) Planch.
Cissus pteroclada Hayata
Cissus pubinervis Blume
Cissus pulcherrima Vell.
Cissus pynaertii De Wild.
Cissus quadrangularis L.
Cissus quadricornuta (Miq.) Hochr.
Cissus quarrei Dewit
Cissus quinquangularis Chiov.
Cissus reniformis Domin
Cissus repanda (Wight & Arn.) Vahl
Cissus repens Lam.
Cissus reticulata Blume ex Planch
Cissus retivenia Planch.
Cissus rhamnoidea Planch.
Cissus rheifolia Planch.
Cissus rhodotricha (Baker) Desc.
Cissus robinsonii (Ridl.) Craib
Cissus rondoensis Verdc.
Cissus rostrata (Miq.) Korth. ex Planch.
Cissus rotundifolia Vahl
Cissus rubiginosa (Welw. ex Baker) Planch.
Cissus rubricaulis Carrière
Cissus rubropilosa Lombardi
Cissus rufescens Guill. & Perr.
Cissus ruginosicarpus Desc.
Cissus ruspolii Gilg
Cissus sagittifer Desc.
Cissus saponaria (Benth.) Planch.
Cissus schmitzii Dewit
Cissus schumanniana Gilg
Cissus sciaphila Gilg
Cissus senegalensis Lavie
Cissus serroniana (Glaz.) Lombardi
Cissus serrulatifolia L.O.Williams
Cissus setulosa Diels & Gilg
Cissus siamica Planch.
Cissus silvestris Tchoumé
Cissus simsiana Roem. & Schult.
Cissus smithiana (Baker) Planch.
Cissus spectabilis Hochst. ex Planch.
Cissus spinosa Cambess.
Cissus stipulata Vell.
Cissus striata Ruiz & Pav. – cissus pasiasty
Cissus subaphylla (Balf.f.) Planch.
Cissus suberecta Bedd.
Cissus subhastata Gagnep.
Cissus subramanyamii B.V.Shetty & Par.Singh
Cissus subrhomboidea (Baker) Planch.
Cissus subtetragona Planch.
Cissus sue Gilg & M.Brandt
Cissus sulcicaulis (Baker) Planch.
Cissus sulfurosus Desc.
Cissus sumatrana Latiff
Cissus surinamensis Desc.
Cissus sylvicola Masinde & L.E.Newton
Cissus teysmannii Miq.
Cissus thalictrifolia Planch.
Cissus tiliacea Kunth
Cissus tiliiformis Desc.
Cissus timoriensis DC.
Cissus tinctoria Mart.
Cissus touraensis A.Chev.
Cissus trianae Planch.
Cissus trifoliata (L.) L.
Cissus trigona Willd. ex Schult. & Schult.f.
Cissus triloba (Lour.) Merr.
Cissus triternata Miq.
Cissus trothae Gilg & M.Brandt
Cissus tweedieana (Baker) Planch.
Cissus ulmifolia (Baker) Planch.
Cissus umbellata Lour.
Cissus ursina Lombardi
Cissus uvifer Afzel.
Cissus venezuelensis Steyerm.
Cissus verticillata (L.) Nicolson & C.E.Jarvis
Cissus vinosa Jackes
Cissus viridescens Ridl.
Cissus vitiginea L.
Cissus voanonala (Baker) Suess.
Cissus wallacei Verdc.
Cissus wellmanii Gilg & M.Brandt
Cissus welwitschii (Baker) Planch.
Cissus wenshanensis C.L.Li
Cissus woodrowii (Stapf ex Cooke) Santapau
Cissus wrightiana Planch.
Cissus xerophila Lombardi
Cissus youngii Exell & Mendonça
Cissus zombitsy Desc.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2012-01-31] (ang.).
↑ ^a ^b Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2012-01-31]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 374. ISBN 83-7079-778-4.
↑ Zoja Litwin: Kwiaty doniczkowe. [dostęp 2012-01-30]. (pol.).
↑ Moritz Bürki, Marianne Fuchs: Leksykon roślin doniczkowych i balkonowych. Warszawa: Świat Książki, 2010, s. 96. ISBN 978-83-247-1838-2.
↑ Julius Oben i inni: The use of a Cissus quadrangularis formulation in the management of weight loss and metabolic syndrome. Lipids in Health and Disease, 2006-09-02. [dostęp 2012-01-30]. (ang.).
↑ ^a ^b Cissus. [w:] Flora of Pakistan [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2012-01-31]. (ang.).
↑ ^a ^b Cissus. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2012-01-31]. (ang.).
↑ ^a ^b Cissus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2012-01-31]. (ang.).