Cerkiew Podwyższenia Krzyża Pańskiego w Werstoku

Cerkiew Podwyższenia Krzyża Pańskiego

620 z dnia 22.12.1986.
cerkiew parafialna
Cerkiew od frontu
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Miejscowość	Werstok
Wyznanie	prawosławne
Kościół	Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny
Diecezja	warszawsko-bielska
Wezwanie	Podwyższenia Krzyża Pańskiego
Wspomnienie liturgiczne	14/27 września (Podwyższenie Krzyża Pańskiego); 15/28 sierpnia (Zaśnięcie Bogurodzicy)
Przedmioty szczególnego kultu
Cudowne ikony	św. Jerzego z Policznej
Historia Data zakończenia budowy 1769; 1869; 1909 Data poświęcenia 28 sierpnia 2016 (ostatnia) Aktualne przeznaczenie czynna świątynia prawosławna Fundator Józef Wilczewski, podkomorzy wiski
Dane świątyni Świątynia • materiał bud. • drewno Wieża kościelna • liczba wież • wysokość wież 1 26[potrzebny przypis] m Kopuła • liczba kopuł 3 Liczba ikonostasów 1 Ołtarz • liczba ołtarzy 1 Liczba naw 1 Dzwonnica • typ dzwonnicy wbudowana
Położenie na mapie gminy Dubicze Cerkiewne Werstok, cerkiew Podwyższenia Krzyża Pańskiego
Położenie na mapie Polski Werstok, cerkiew Podwyższenia Krzyża Pańskiego
Położenie na mapie województwa podlaskiego Werstok, cerkiew Podwyższenia Krzyża Pańskiego
Położenie na mapie powiatu hajnowskiego Werstok, cerkiew Podwyższenia Krzyża Pańskiego
52°36′37,5″N 23°29′12,2″E/52,610417 23,486722
Multimedia w Wikimedia Commons

Cerkiew pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża Pańskiego – prawosławna cerkiew parafialna w Werstoku. Należy do dekanatu Kleszczele diecezji warszawsko-bielskiej Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.

Cerkiew w Werstoku według dokumentów z 1766 istniała od XVII wieku. Świątynia była pierwotnie pod wezwaniem Zaśnięcia Bogurodzicy. W 1769 w jej miejsce została wybudowana nowa drewniana cerkiew o konstrukcji zrębowej na planie kwadratu. Fundatorem był Józef Ludwik Wilczewski z Wilczewa, rotmistrz chorągwi Wielkiego Księstwa Litewskiego. W zachowanych dokumentach widnieje zapis dawcy:

...Chwale Boską restaurować y aby wiecznemi czasu trwała, ufundować, nayprzód de nowaradice cerkie arcypotrzeną w tym horyzoncie pod tytułem Świętego Krzyża erygowałem y wystawiłem w ołtarze apparaty y oddaję pro filie pryncypalney cerkwi w Dubiczach.

W tych samych dokumentach parafialnych z lat 1798–1801 znajdują się informacje świadczące, iż cerkiew była już świątynią parafialną. W 1869 przeprowadzono kapitalny remont cerkwi. Wówczas została dobudowana ryznica (miejsce do przechowywania szat liturgicznych) i ponomarka (zakrystia), a wewnątrz umieszczono ikonostas. W 1909 została dobudowana kruchta i dzwonnica.

W latach międzywojennych była świątynią filialną parafii w Omelańcu. W 1940 stała się siedzibą samodzielnej parafii. Po II wojnie światowej cerkiew odremontowano. Zainstalowano nowe dzwony oraz ogrodzono teren wokół świątyni. Ostatni gruntowny remont cerkwi przeprowadzono w latach 2013–2015 (w trakcie którego wymieniono również ogrodzenie świątyni)^[1].

28 sierpnia 2016, w czasie obchodów 250-lecia cerkwi, świątynia została konsekrowana przez metropolitę warszawskiego i całej Polski Sawę^[1].

Cerkiew została wpisana do rejestru zabytków 22 grudnia 1986 pod nr 620^[2].

Budowla drewniana, orientowana, trójdzielna, o konstrukcji zrębowej, malowana na niebiesko. Od frontu kruchta z nadbudowaną ośmioboczną wieżą-dzwonnicą. Prezbiterium mniejsze od nawy, zamknięte prostokątnie, z dwiema bocznymi zakrystiami. Dachy cerkwi blaszane. Dzwonnica zwieńczona ostrosłupowym hełmem. Nad nawą dach namiotowy zwieńczony ośmioboczną wieżyczką z cebulastym hełmem. Nad prezbiterium dach trójspadowy z ośmioboczną wieżyczką z hełmem. Wokół świątyni murowano-metalowe ogrodzenie.

W cerkwi Podwyższenia Krzyża Pańskiego znajdują się zabytkowe ikony z II połowy XVIII w., przedstawiające św. Andrzeja, św. Tadeusza Judę, św. Tomasza, św. Filipa, św. Symeona, św. Jakuba Starszego oraz sceny przedstawiające Hołd Pasterzy, a także proroka Mojżesza i Aarona, Ukrzyżowanie Chrystusa, Chrystusa w Ogrójcu oraz Chrystusa upadającego pod Krzyżem. Ikony te zostały w latach 1980–1982 gruntownie odrestaurowane. W 1988 przeprowadzono renowację kiotu Zaśnięcia Przenajświętszej Bogurodzicy z II połowy XVIII w.

Do zabytków zaliczają się również cerkiewna Ewangelia i Apostoł z własnoręcznym napisem fundatora Wilczewskiego.

• 
  Cerkiew od S–W
• 
  Wnętrze

• Jerzy Stepaniuk

• Kalendarz Prawosławny 2015, Wydanie Warszawskiej Metropolii Prawosławnej, ISSN 1425-2171, ss. 158–162

• Kościoły drewniane, Werstok