Aloysia
Aloysia citrodora | |||
Systematyka[1][2] | |||
Domena | eukarionty | ||
---|---|---|---|
Królestwo | rośliny | ||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | okrytonasienne | ||
Klasa | Magnoliopsida | ||
Nadrząd | astropodobne | ||
Rząd | jasnotowce | ||
Rodzina | werbenowate | ||
Rodzaj | Aloysia | ||
Nazwa systematyczna | |||
Aloysia Paláu Parte Práct. Bot. 1: 767 (1784)[3] | |||
Typ nomenklatoryczny | |||
A. citrodora A. Paláu y Verdéra[4] | |||
Synonimy | |||
| |||
| |||
|
Aloysia – rodzaj roślin należących do rodziny werbenowatych (Verbenaceae). Obejmuje 41 gatunków[3]. Rośliny te występują w strefie tropikalnej i subtropikalnej obu kontynentów amerykańskich od Kalifornii, Utah i Teksasu po północną część Chile i Argentyny[3]. Rośliny te występują zwykle w formacjach suchych, zaroślowych, często rosną na terenach skalistych[5].
Rośliny zawierają olejki eteryczne i wiele gatunków wykorzystywanych jest do zaparzania naparów (~ herbat) wspomagających trawienie. Popularnie wykorzystywana jest zwłaszcza lippia trójlistna A. citrodora[6]. Gatunek ten uprawiany jest także jako ozdobny, wykorzystywany do aromatyzowania likierów i sporządzania aromatycznych mieszanek ziołowych (potpourri)[7]. Z drewna A. virgata wykonywane są narzędzia rolnicze[6].
Morfologia
- Liście
- Zimozielone lub sezonowe, okółkowe, ogonkowe, zwykle szorstkie w dotyku i gruczołowato owłosione[6][5].
- Kwiaty
- Zebrane w luźne lub gęste kwiatostany groniaste lub kłosokształtne, wzniesione lub zwisające, wyrastające w kątach liści. Kwiaty są krótkoszypułkowe i wsparte drobnymi, wąskimi przysadkami. Kielich rurkowaty z czterema wyraźnymi, ostrymi lub szydlastymi ząbkami na szczycie. Płatki korony cztery w dolnej połowie zrośnięte w prostą rurkę, w górnej z rozpostartymi łatkami koloru białego, kremowego lub jasnożółtego. Pręciki są cztery, przyrośnięte do połowy rurki korony i zwykle w niej schowane, czasem dwa wystają z rurki[6]. Zalążnia górna, dwukomorowa, w każdej komorze z pojedynczymi zalążkami. Szyjka słupka pojedyncza, cienka[5], krótka, z bocznym znamieniem[6].
Systematyka
Rodzaj z rodziny werbenowatych Verbenaceae[2][8]. W przeszłości gatunki tu zaliczane włączane były do rodzaju lippia Lippia[5] (czego pamiątką jest nazwa zwyczajowa gatunku – lippia trójlistna Aloysia citrodora).
- Wykaz gatunków[3]
- Aloysia arequipensis Siedo
- Aloysia barbata (Brandegee) Moldenke
- Aloysia brasiliensis Moldenke
- Aloysia castellanosii Moldenke
- Aloysia catamarcensis Moldenke
- Aloysia chamaedryfolia Cham.
- Aloysia chiapensis Moldenke
- Aloysia citrodora Paláu – lippia trójlistna
- Aloysia coalcomana Siedo
- Aloysia cordata Siedo
- Aloysia crenata Moldenke
- Aloysia decipiens Ravenna
- Aloysia densispicata (K.Koch & C.D.Bouché) Moldenke
- Aloysia deserticola (Phil.) Lu-Irving & N.O’Leary
- Aloysia dusenii Moldenke
- Aloysia fiebrigii (Hayek) Moldenke
- Aloysia gentryi Moldenke
- Aloysia gratissima (Gillies & Hook.) Tronc.
- Aloysia hatschbachii Moldenke
- Aloysia herrerae Moldenke
- Aloysia macrostachya (Torr.) Moldenke
- Aloysia nahuire Gentry & Moldenke
- Aloysia oblanceolata Moldenke
- Aloysia ovatifolia Moldenke
- Aloysia peruviana (Turcz.) Moldenke
- Aloysia polygalifolia Cham.
- Aloysia polystachya (Griseb.) Moldenke
- Aloysia pulchra (Briq.) Moldenke
- Aloysia riojana (Hieron. ex Moldenke) Lu-Irving & N.O’Leary
- Aloysia salsoloides (Griseb.) Lu-Irving & N.O’Leary
- Aloysia salviifolia (Hook. & Arn.) Moldenke
- Aloysia schulziana Moldenke
- Aloysia scorodonioides (Kunth) Cham.
- Aloysia sonorensis Moldenke
- Aloysia spathulata (Hayek) Moldenke
- Aloysia tarapacana (Botta) Lu-Irving & N.O’Leary
- Aloysia trifida (Gay) Lu-Irving & N.O’Leary
- Aloysia unifacialis Ravenna
- Aloysia velutina Siedo
- Aloysia virgata (Ruiz & Pav.) Juss.
- Aloysia wrightii A.Heller
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-03-27] (ang.).
- ↑ a b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-03-27] (ang.).
- ↑ a b c d e Aloysia Paláu. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-03-27].
- ↑ Aloysia. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-03-27].
- ↑ a b c d e Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 397. ISBN 0-333-73003-8.
- ↑ a b c d e f g The Families and Genera of Vascular Plants. VII. Flowering Plants. Dicotyledons. Lamiales. K. Kubitzki (red.). Berlin, Heidelberg: Springer, 2004, s. 458, 462. ISBN 978-3-642-62200-7.
- ↑ David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 34, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
- ↑ Genus: Aloysia Paláu. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-03-27].