Łużycka Brygada WOP

Łużycka Brygada WOP

Emblemat brygady
Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1 stycznia 1958
Rozformowanie	16 maja 1991
Nazwa wyróżniająca	Łużycka
Tradycje
Rodowód	1 Oddział OP 1 Łużycki Oddział WOP 6 Brygada OP 8 Brygada WOP 8 ŁB WOP
Kontynuacja	Łużycki Oddział SG
Dowódcy
Pierwszy	ppłk Roman Wasilkowski
Ostatni	płk Józef Galicki
Organizacja
Kryptonim	Teleskop[a]
Dyslokacja	Lubań[1] ul. Wojska Polskiego 1
Formacja	Wojska Ochrony Pogranicza
Podległość	Dowództwo WOP (1958–1965 i 1972–1991) Szefostwo WOP (1965–1971)
Multimedia w Wikimedia Commons

Łużycka Brygada Wojsk Ochrony Pogranicza (ŁBWOP) – zlikwidowana brygada Wojsk Ochrony Pogranicza pełniąca służbę graniczną na granicy polsko-czechosłowackiej i polsko-niemieckiej.

8 Brygada WOP w kwietniu 1958 została przemianowana na 8 Łużycką Brygadę Wojsk Ochrony Pogranicza^[b]. Sztab brygady stacjonował w Lubaniu przy ul. Wojska Polskiego 1^[2].

W 1959 został rozformowany batalion WOP w Lubaniu, a Graniczny Punkt Kontrolny Węgliniec przeniesiony do Bielawy Dolnej. W 1961 roku dowództwo posiadało kryptonim Teleskop.

W 1962 wprowadzono nowy plan mobilizacyjny PM–62. Zakładał on na wypadek wojny znaczne rozwiniecie jednostki. Zgodnie z etatem czasu „P”, na dzień 1 lipca 1965 Brygada liczyła 2912 żołnierzy, a etat czasu „W” przewidywał 4940 żołnierzy^[3]. W ramach zadań mobilizacyjnych jednostka formowała 13 Brygadę WSW Armii, zapasowy batalion łączności WOP, przeformowywała Zakład Tresury Psów Służbowych, rozformowywała Szkołę Podoficerów Łączności WOP^[3].

9 maja 1967 z okazji święta narodowego Czechosłowacji odbyła się uroczystość nadania imienia kapitana Stepana Wajdy Strażnicy WOP Porajów^[4].

Wiosną 1968 rozformowano kompanię rozpoznawczą, a dwa plutony rozpoznawcze bez kadry i sprzętu przekazano odpowiednio 9 Lubuskiej i 12 Pomorskiej Brygadzie WOP^[c].

W 1976, w związku z przejściem na dwuszczeblowy system dowodzenia, zostały rozformowane Bataliony WOP Bogatynia i Zgorzelec. W miejsce batalionów zostały utworzone placówki zwiadu i kompanie odwodowe do wzmocnienia strażnic. Jednocześnie Brygada została przemianowana na Łużycką Brygadę Wojsk Ochrony Pogranicza.

Brygada funkcjonowała do 15 maja 1991.

Zarządzeniem nr 012 Komendanta Głównego Straży Granicznej z 7 maja 1991 w sprawie rozwiązania jednostek WOP oraz utworzenia jednostek organizacyjnych Straży Granicznej Minister Spraw Wewnętrznych polecił z dniem 16 maja 1991 rozwiązać Łużycką Brygadę WOP w Lubaniu Śląskim istniejącej według etatu nr 44/095 o stanie osobowym na okres „W” 1201 żołnierzy i 61 pracowników cywilnych oraz na okres „P” 1230 żołnierzy i 84 pracowników cywilnych. Na jej bazie powstał Łużycki Oddział Straży Granicznej^[5].

• Dowództwo 8 Łużyckiej Brygady WOP w Lubaniu^[d]
• pododdziały dowodzenia
• 81 batalion WOP w Szklarskiej Porębie
• 82 batalion WOP w Lubaniu Śląskim
• 83 batalion WOP w Bogatyni
• 84 batalion WOP w Zgorzelcu
• Graniczna Placówka Kontrolna Jakuszyce
• Graniczna Placówka Kontrolna Zawidów
• Graniczna Placówka Kontrolna Turoszów
• Graniczna Placówka Kontrolna Zgorzelec
• Graniczna Placówka Kontrolna Węgliniec.

• 1964 – na zagrożonych odcinkach strażnic lądowych w miejsce dotychczas przestarzałej sygnalizacji świetlnej rozpoczęto instalowanie urządzeń sygnalizacyjnych na podczerwień tzw. US-y^[e]. Strażnice na których zostały zainstalowane te urządzenia nazwano strażnicami technicznymi, urządzenia te bowiem wymagały dobrze wyszkolonej obsługi do prawidłowego wykonania instalacji, zorganizowania właściwej eksploatacji i konserwacji. Główna uwaga w pełnieniu służby granicznej skupiała się na dozorze zainstalowanych na strażnicach urządzeń, które w dzień i w nocy zapewniały ciągłość ochrony granicy na całym ochranianym odcinku. Z powodu polepszenia warunków służby dotychczasowe stany osobowe strażnic zostały zmniejszone bez uszczerbku dla ochrony granicy państwowej ^[7].

• 13 grudnia 1981–22 lipca 1983 – (stan wojenny w Polsce), cały wysiłek służb przede wszystkim strażnic i GPK, skierowano na ochronę granicy oraz utrzymanie porządku i bezpieczeństwa w strefie nadgranicznej, współpracując ściśle z organami milicji i Służby Bezpieczeństwa. W strażnicach normę służby granicznej dla żołnierzy podwyższono z 8 do 12 godzin na dobę. Po wprowadzeniu ograniczeń w ruchu granicznym część niewykorzystanej kadry GPK przerzucono do strażnic w celu wspomożenia bezpośredniej ochrony granicy. Patrole wysyłane w teren zostały wzmocnione. Wyeliminowano służby składające się z jednego żołnierza. Ścisłą kontrolą objęto całą strefę nadgraniczną, sięgając niekiedy głębiej. Niektóre szlaki turystyczne zostały zamknięte, a ruch w strefie nadgranicznej został znacznie ograniczony. W stan gotowości były postawione wszystkie pododdziały odwodowe. Dla umocnienia bezpieczeństwa w strefie nadgranicznej organizowano stałe akcje penetracyjne terenu przez wszystkie służby, zwłaszcza lotne patrole na motocyklach lub samochodach osobowo-terenowych. Mimo utrudnionych warunków nie zaprzestano współpracy z ludnością pogranicza^[8].

• 1986 – 12–13 września w Lubaniu odbyły się pierwsze centralne obchody Dnia Weterana Służby Granicznej. Weterani gościli w szkołach Lubania i na pograniczu. M.in. ppłk w st. spocz. Zygmunt Stelmaszczyk spotkał się z młodzieżą Zespołu Szkół Zawodowych ZNTK, ppłk w st. spocz. Tadeusz Kłodnicki i mjr w st. spocz. Alojzy Bujała gościli w Zespole Szkół Zawodowych, ppłk w st. spocz. Tomasz Piwko w Liceum Ekonomicznym. W sali tradycji d-ca WOP gen. dyw. Feliks Stramik wręczył wyróżnionym wpisaniem do Honorowej Księgi Zasłużonych dla WOP akty wpisania. Zaszczytu figurowania w księdze dostąpili: płk w st. spocz. Bolesław Dudziak, płk w st. spocz. Bronisław Bański, ppłk rez. Czesław Warguła, ppłk rez. Witold Rosa, płk rez. Czesław Ziółkowski, płk rez. Jan Tran, ppłk w st. spocz. Jan Przygoda, płk rez. Bolesław Gongało, płk rez. Mieczysław Matela, płk rez. Stanisław Mercik, płk rez. Jan Nikiforow, płk rez. Ryszard Olejak, ppłk w st. spocz. Tomasz Piwko, ppłk rez. Bogusław Damek, ppłk w st. spocz. Kazimierz Kielar. Władze województwa przyznały pismu „Granica” odznakę „Za zasługi dla województwa jeleniogórskiego”^[9].

• Sudecka Brygada WOP ⇔ Lubuska Brygada WOP – 1.01.1958–07.1989
• Sudecki Batalion WOP^[10] ⇔ Lubuska Brygada WOP – 08.1989–11.1989
• Sudecki Batalion WOP ⇔ Pomorska Brygada WOP^[11] – 12.1989–15.05.1991.

Dowódcy brygady

• ppłk Roman Wasilkowski (01.01.1958^[12]–30.08.1960)^[13]
• płk Henryk Chmielak (1960^[12]–04.10.1971)^[13]
• płk Ryszard Łopusiewicz (1971^[12]–13.10.1977)^[13]
• ppłk Ryszard Bartoszewicz^[14] (1977^[12]–27.09.1978)^[13]
• płk Roman Smulski (1978^[12]–01 11.1984)^[13]
• płk Józef Galicki^[15] (1984^[12]–15.02.1991)^[13].

Kierownicy sekcji KRG^[16]

• mjr Rudolf Wołkowski
• kpt. Franciszek Dziadykiewicz
• ppłk Tadeusz Biegański
• ppłk Stanisław Kopczyk
• ppłk Hołda
• mjr Józef Goszczycki.

1 Oddział Ochrony Pogranicza → 1 Łużycki Oddział WOP → 6 Brygada Ochrony Pogranicza → 8 Brygada WOP → 8 Łużycka Brygada WOP → Łużycka Brygada WOP → Łużycki Oddział SG.

Po 45 latach, 8 miesiącach i 2 dniach służby na południowo-zachodnich rubieżach Polski – Łużycka Brygada WOP i jej poprzednicy przeszła do historii. Z inicjatywy byłych jej żołnierzy, ku pamięci mieszkańcom Lubania i następcom w służbie funkcjonariuszom Straży Granicznej w obiekcie Ośrodka Szkoleń Specjalistycznych SG w Lubaniu odsłonięto tablicę upamiętniającą Wojska Ochrony Pogranicza. W uroczystości wzięli udział byli żołnierze WOP i obecna kadra OSSSG. Symboliczną wstęgę przecinali^[17]:

• płk dypl. mgr Ryszard Bartoszewicz były dowódca Łużyckiej Brygady WOP
• płk dypl. Józef Galicki były dowódca Łużyckiej Brygady WOP
• Walery Czarnecki Starosta Lubański
• Arkadiusz Słowiński Burmistrz Miasta Lubania
• płk SG Marek Woszczatyński Komendant Ośrodka Szkoleń Specjalistycznych SG
• ppłk SG Adam Miksiewicz Prezes Związku Emerytów i Rencistów SG
• mjr SG Jan Hofbauer Prezes Zarządu ZEiRSG w Lubaniu
• płk SG Jan Toma były komendant Łużyckiego Oddziału SG

Oprawę muzyczną zgodnie z ceremoniałem zapewniła Orkiestra Reprezentacyjna Straży Granicznej.

• Grzegorz Goryński. Plany mobilizacyjne Wojsk Ochrony Pogranicza okresu zimnej wojny – zadania na rzecz MON. „Biuletyn Historyczny Muzeum Marynarki Wojennej”. 36/2021, 2021. Gdynia: Muzeum Marynarki Wojennej. ISSN 0137-5539. 
• Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza: (1945–1991) : krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
• Tadeusz Jarmoliński: Kontrola ruchu granicznego w Polsce w latach 1945–1990. Warszawa–Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego ul. Marszałka Józefa Piłsudskiego 92; 75-531 Koszalin, 2013.
• Grzegorz Goryński: Trudne początki – nieznane dokumenty dotyczące narodzin Straży Granicznej i ruchu związkowego. W: Biuletyn 1–2/2012. T. Z historii ochrony granic. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej, 2012, s. 153–204. (pol.).
• Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985. Warszawa: Wojskowa Drukarnia w Łodzi, 1985, s. 1–356.
• Archiwum Straży Granicznej, zespół arch. ŁB WOP, sygn. 3035/20. Historia Łużyckiej Brygady WOP 1945–1991. Lubań 1991.