Die Becher von Vicarello – auch als Itineraria Gaditana bekannt – sind antike Weihegaben und tragen eine wichtige Itinerarinschrift. Sie wurden 1852 gefunden.
Inhaltsverzeichnis
1Beschreibung und Deutung
2Itinerarium
2.1Itinerarien auf den Bechern
3Literatur
4Weblinks
5Einzelnachweise
Beschreibung und Deutung
Auf den silbernen Bechern ist jeweils die Strecke von Gades nach Rom durch 106 Ortsnamen und Entfernungsangaben in römischen Meilen (milia passuum, etwa 1,48 km) dargestellt. Sie umfasst etwa 1840 römische Meilen bzw. 2723 km. Die vier Becher sind inhaltlich nicht identisch, sondern enthalten zuweilen unterschiedliche Orts- und Entfernungsangaben. Vermerke wie „Ad Decimum“ („Ad X“) oder „Ad XX“ beziehen sich auf einen Zehn- oder Zwanzig-Meilenstein.
Die Becher gelten als wichtige Zeugnisse für Itinerarinschriften aus römischer Zeit.[1] Die Becher wurden als Weihegaben im Apollonheiligtum (Aquae Apollinares) in Vicarello in der Nähe des Lacus Sabatinus in Zentralitalien niedergelegt.[2] Die Datierung ist umstritten; während Bernd Löhberg drei der Becher auf vor 337 und den vierten auf nach 333/337 datiert,[3] datiert Florian Mittenhuber die Becher in das erste Jahrhundert nach Christus.[4]
Die vier gleichartigen Silberbecher wurden möglicherweise in Spanien hergestellt und von einer Reisegruppe, die nach Aquae Apollinares gepilgert war, gestiftet. Unter den bekannten römischen Quellopferfunden sind nicht allzu viele derartige Metallgefäße. Neben Vicarello wurden offenbar die Heiligtümer in Bath (Aquae Sulis) und Baden (Aquae Helveticae) mit solchen Gaben bedacht.[5] Bagni di Vicarello war bis in die Neuzeit noch Badeort und besitzt heiße Quellen, die sich in der Nähe der Ruinen der römischen Thermen befinden. Der Name Vicarello leitet sich von „Vicus Aurelii“ ab.
Die Becher befinden sich heute im Museo Nazionale Romano in Rom (Inv. Inv. 67497, 67498, 67499, 67500).
Itinerarium
Zunächst orientiert sich die Route an der Via Augusta in Spanien. Auf dem ersten Abschnitt werden die Orte Gades (Cádiz), Portus Gaditanus (El Puerto de Santa Maria), Ugia (Torre Alocaz), Orippo (Dos Hermanas) und Hispalis (Sevilla) genannt. Der zweite Abschnitt führt über Carmo (Carmona), Obucla (Castillo de la Monclova), Colonia Iulia Augusta Firma Astigitana (Écija) bis Corduba (Córdoba). Der dritte Abschnitt führt bis nach Tarraco (Tarragona). Der nächste Abschnitt führt bis nach Colonia Narbo Martius (Narbonne) an der Via Domitia. Der folgende Abschnitt führt durch Südfrankreich über die Alpen bis Augusta Taurinorum (Turin) in Italien. Der letzte Abschnitt erstreckt sich bis Roma (Rom).
Ad Portum XXIIII Hastam XVI Ugiam XXVII Orippum XXIIII Hispalim VIIII
Carmonem XXII Obuclam XX Astigim XV Ad Aras XII Cordubam XXIII
Ad X X Eporam XVII Uciesem XVIII Ad Novlas XIII Castulonem XIX Ad Morum XXIIII II Solaria XIX Mariana XX Mentesam XX Libisosam XXIIII Parietinis XXII Saltigim XVI Ad Palem XXXII Ad Aras XXII Saetabim XXVIII Sucronem XVI Valentiam XX Sagyntum XVI Ad Novlas XXIIII Ildum XXII Intibilim XXIIII Dertosam XXVII Sub Saltum XXXVII Tarraconem XXV
Palfurianam XVI Antistianam XIII Ad Fines XVII Arragonem XX Semproniana VIIII Seterras XXIIII Aquis Vocontis XV Gerundam XII Cilnianam XII Iuncariam XV In Pyraeneum XVI Ruscinonem XXV Combusta VI Narbonem XXXII
Quadrata XX Rigomagum XVI Cuttias XV Laumellum XIII Ticinum XXI Plambrum XX Placentiam XVI Florentiam XV Parmam XXV Lepidum Regium XVIII Mutinam XVII Bononiam XXV Claternum X Forum Corneli XIII Faventiam X Forum Livi X Cesenam XIII Ariminum XX Pisaurum XXIIII Fanum Fortunae VIII Forum Semproni XVI Ad Calem XVIII Hesim XIII Helvillum X Nuceriam XV Mevaniam XIX Ad Martis XVI Narniam XVIII Ocriclo XII Ad XX XXIIII Romam XX
Sum[ma] M[ilia] P[assuum] MDCCCXXXXS
Ab Gades usque Roma Intinerare
Ad Portum XXIIII Hasta XVI Ugia XXVII Orippo XXIIII Hispalim IX
Carmone XXII Obucla XX Astigi XV Ad Aras XII Corduba XXIII
Ad Decumo X Ad Lucos XVIII Uciese XVIII Ad Novlas XIII Ad Aras XIX Ad Morum XXIIII Ad Solaria XVIIII Mariana XX Mentesa XX Libisosa XXVIII Parietinis XXII Saltigi XVI Ad Pale XXXII Ad Aras XXII Saetabi XXVIII Sucrone XV Valentia XX Sagynto XVI Ad Novlas XXIIII Ildum XXII Intibili XXIIII Dertosa XXVII Subsaltu XXXVII Tarracone XXI
Palfuriana XVI Antistiana XV Ad Fines XVII Arragone XX Praetorio XVII Siteras XV Aquis Voconi XV Gerunda XII Cilniana XI Iuncaria XV In Pyreneo XVI Ruscinne XXV Combusta VI Narbone XXXII
Baeterras XVI Cesserone XII Foro Domiti XVIII Sextantio XV Ambrussum XV Nemauso XV Ugerno XVI Ernagini VIII Clanum VII Cabellione XII Ad Fines XII Apta Iulia X Catulacia XII Alaunio XVI Segusterone XXIIII Alabonte XVI Vappinquo XVIII Caturigomagi XII Eburoduno XVIII Rama XVII Brigantio XVIII Gruentia VI Goesao V Segusio XXIII Ocelo XX Taurinis XX
Quadratis XXIIII Rigomagi XIII Cuttias XXIIII Laumellum XII Ticinum XX Lambrum XX Placentia XVI Florentia XVI Parma XXV Regio Lepidi XVIII Mutina XVII Bononia XXV Claterno X Foro Corneli XIII Faventia X Foro Livi XIII Caesana XV Arimino XXIIII Pisauro XVI Fano Fortunae IX Foro Semproni XVIII Cale XIII Haesim XIII Helvilium XV Nuceria XVIII Mevania XV Ad Martis XVII Narnia XIII Ocriculo XII Ad Vicesumo XXIIII Romam XX
Summa Millia Passus MDCCCXXXXII
Itinerare A Gades Usque Roma
Ad Portum XXIIII Hasta XVI Ugia XXVII Orippo XXIIII Hispalim IX
Carmone XXII Obucla XX Astigi XV Ad Aras XII Corduba XXIII
Ad X X Ad Lucos XVIII Uciese XVIII Ad Novlas XIII Castulone XIX Ad Morum XVIIII II Solaria XIX Mariana XX Mentesa XX Libisosa XXIIII Parietinis XXII Saltigi XVI Ad Pale XXXII At Turres XXV Saetabi XXV Sucrone XVI Valentia XX Sagunto XVI Sebelaci XXII Ildum XXIIII Intilibi XXIIII Dertosa XXVII Tria Capita XVII Sub Saltu XX Tarracone XXV
Palfuriana XVI Antistiana XIII Ad Fines XVII Arragone XX Praetorio XVII Saeterras XV Aquis Voconis XV Gerunda XII Cinniana XII Iuncaria XV In Pyrenaeo XVI Ruscinone XXV Combusta VI Narbone XXXIIII
Baeterra XVI Cesserone XIII Foro Domiti XVIII Sextantione XV Ambrussum XV Nemauso XV Ugerno XV Arelata VIIII Ernagino VII Clanum VIII Cabellione XII Ad Fines XII Apta Iulia X Catuiacia XII Alaunio XVI Segusterone XXIIII Alabonte XVI Vappinco XVIII Caturigomag XII Eburoduno XVII Rama XVII Brigantio XVIII Summas Alpes VI Gaesaone V Segusione XXIIII Ocelo XX Taurinis XX
Quadrata XXIII Rigomago XVI Cuttiae XXIIII Laumello XIII Ticino XXI Lambrum XX Placentia XVI Florentia XV Parma XXV Lepido Regio XVIII Mutina XVII Bononia XXV Claterno X Foro Corneli XIII Faventia X Foro Livi X Caesana XIII Arimino XX Pisauro XXIIII Fano Fortunae VIII Foro Semproni XVI Ad Cale XVIII Hesim XIIII Helvillu X Nuceria XV Maevania XIX Ad Martis XVI Narnia XVIII Ocriclo XII Ad XX XXIIII Romam XX
Sum[ma] M[ilia] P[assus] MDCCCXXXXS
A Gadibus Roma
Ad Portu XXIIII Hasta XVI Ugiae XXVII Orippo XXIIII Hispali VIIII
Ab Hispali Cordybae
Carmone XXII Obuclae XX Astigi XV Corduba XXXV
Ab Corduba Tarracone
Ad Decumum X Epora XVIII Uciense XVIII Ad Novlas XIII Ad Aras XXIIII Ad Morum XVIIII Ad Duo Solaria XVIIII Mariana XX Mentesa XX Libisosa XXVIIII Parietinis XXII Saltigi XVI Ad Palae XXXII Turre Saetab XXV Saetabi XXV Sucrone XVI Valentia XX Sagunto XVI Ad Nova XXIIII Ildu XXII Intibili XXIIII DertosanXXVII Sub Saltu XXXVII Tarracone XXV
A Tarracone Narbone
Palfuriana XVI Antestiana XIII Ad Fines XVII Abragone XX Ad Praetorium XVII Baeterras XVI Aquas Voconias XV Gerunda XII Cinniana X Iuncaria XII Summo Pyrenae XVI Ruscinone XXV Ad Commusta VI Narbone XXXIIII
A Narbone Taurinos
Baeterras XVI Cessirone XII Frontiana X Foro Domiti VIII Sextantione XV Ambrusio XV Nemauso XV Ugerno XVI Traiectum Rhodani S Glano XI Cabellione XII Apta Iulia XXII Catuiacia XII Alaunium XVI Segusterone XXIIII Alabonte XVI Vappinquo XVIII Caturigomago XII Eboroduno XVII Rama XVII Brigantione XVIII Druantio VI Tyrio V In Alpe Cottia XXIIII Ocelo XX Ad Martis XXIII Ad Fines XXXX XVII Augusta Taurin XXIII
Quadrata XXIII Rigomago XIII Cuttias XXIIII Laumellum XII Ticinum XXI Lambro Flumen XX Placentia XVII Florentia XV Parma XV Regio XVIII Mutina XVII Bononia XXV Claternas XI Foro Corneli XIII Faventia X Foro Iuli X Curva Caesana XIII Arimini XX Pisauro XXIIII Fano Fortunae VIII Foro Semproni XVI At Cale XVIII Haesim XIIII Helvillo X Nuceria XV Maevania XVIIII Martis XVI Narnia XVIIII Ocriclo XII Ad XX XXIIII Romae XX
Ingemar König: Caput mundi. Rom – Weltstadt der Antike. Darmstadt. 2009, S. 35.
Arie Dirkzwager: Mit Metrodor von Cádiz nach Rom (Anth. Pal. XIV 121). In: Rheinisches Museum 134, S. 162–167 (PDF-Datei; 995 kB).
Anne Kolb: Raumwahrnehmung und Raumerschließung durch römische Straßen. In: Michael Rathmann (Hrsg.): Wahrnehmung und Erfassung geographischer Räume in der Antike. Mainz. 2007, S. 168–180.
Weblinks
Commons: Becher von Vicarello – Sammlung von Bildern, Videos und Audiodateien
Der Text der vier Becher
Übersetzungen der antiken Ortsnamen
Einzelnachweise
↑Gerd Graßhoff, Florian Mitterhuber (Hrsg.): Untersuchungen zum Stadiasmos von Patara. Modellierung und Analyse eines antiken Streckennetzes, Bern Studies in the History and Philosophy of Science, Bern 2009, ISBN 978-3952342152, S. 44.
↑Vera von Falkenstein-Wirth: Das Quellenheiligtum von Vicarello (Aquae Apollinares). Ein Kultort von der Bronzezeit bis zum Ende des Kaiserreichs: Zabern, Mainz 2011, ISBN 978-3-8053-4347-3.
↑Bernd Löhberg: Das „Itinerarium provinciarum Antonini Augusti“, Frank & Timme 2006, ISBN 978-3865960856, S. 5; siehe hierzu die negative Besprechung unter hsozkult
↑Florian Mittenhuber: Antike Geo- und Kartographie – ein kurzer Überblick.
↑Wolf-Rüdiger Teegen: Studien zu dem kaiserzeitlichen Quellopferfund von Bad Pyrmont. Ergänzungsband zum Reallexikon der germanischen Altertumskunde. de Gruyter, Berlin 1999, ISBN 978-3110166002, S. 245.